ELEKTRONİK BİLGİ
KAYNAKLARI I
Geçen derste sizden bazı elektronik dergilere (e-dergi) bakmanızı istemiştim. Bu derste ağ aracılığıyla (bedava) erişilebilen belli başlı bilgi kaynaklarını (çevrimiçi kataloglar, e-kitaplar, e-dergiler, e-gazeteler, e-sözlükler, e-ansiklopediler, haber ajanslarının Web sayfaları, vd.) inceleyeceğiz. Bir sonraki oturumda ise üçüncü parti şirketler (SwetsBlackwell, Ebsco, vd.) tarafından verilen ticari bibliyografik ve tam metin veri tabanları ve elektronik dergilere bakacağız.
Sizlerden çeşitli türlerde birkaç (en az üç) kaynağı incelemenizi ve incelediğiniz her kaynakla ilgili en fazla yarım sayfalık bir özet yazmanızı isteyeceğim. Bu özette bilgi kaynağının Web adresi, kim tarafından yayımlandığı, içeriği, (varsa) bilginin ne kadar sıklıkla günlendiği vb. bilgiler yer alabilir.
İşte inceleyebileceğiniz bilgi kaynaklarına örnekler:
Çevrimiçi kataloglar:
ODTÜ, Bilkent, İTÜ, Anadolu, Boğaziçi, Mimar Sinan ve Gazi Üniversiteleri ile Milli Kütüphane gibi kütüphanelerin Web sayfaları var ve kütüphane katalogları web ile taramaya açık. Bunun yanı sıra yurt dışındaki belli başlı üniversitelerin (Harvard, Illinois, California, Duke, Chicago, Oxford, Cambridge, Michigan, vd.) web sayfalarına ve kataloglarına bakarak katalogların içerdikleri bilgiler açısından karşılaştırınız (adresleri kendiniz bulabilirsiniz). Örneğin, kütüphane kataloglarında bibliyografik bilgilerin yanı sıra başka bilgiler de var mı? (Elektronik dergiler, ansiklopediler, tam metin veri tabanları, elektronik rezerv dermeleri, öğrenci bilgileri, burs bilgileri vs. Örneğin, Harvard'da resimler, çizimler için de bir katalog var. Duke Üniversitesinde geniş bir elektronik süreli yayın ve elektronik rezerv dermesi var. California Digital Library'yi incelemenizi öneririm. Kuzey Karolina Eyalet Üniversitesindeki "My Library" hizmetini bir gözden geçirin bakalım. ("Create your personalized library web" seçeneği altında. "Konuk" olarak girip hizmeti inceleyebilirsiniz.) Kütüphane kullanıcıları My Library hizmeti aracılığıyla kütüphane kaynaklarını ve hizmetlerini (tıpkı "My CNN" ya da "My Yahoo"da olduğu gibi) kendi gereksinimlerine göre uyarlayabilmektedirler. My Library hizmeti için web sayfası yaratan kullanıcı kütüphaneye yeni gelen kitapları çevrimiçi olarak görebilmekte, kütüphanede bulunan kendi ilgi alanıyla ilgili elektronik veri tabanlarına, elektronik dergilere ve yeğlediği web sayfalarına kişisel bağlantılar (links) sağlayabilmektedir.) (Bir yabancı bir de yerli katalog incelenecek.)
Çeşitli kütüphanelerin/müzelerin web siteleri:
Kongre Kütüphanesi: Kongre Kütüphanesi ana sayfasına http://lcweb.loc.gov adresinden erişebilirsiniz. Bu sitenin bir yansısı (mirror) Bilkent Üniversitesinde de tutuluyor (http://lcweb.bilkent.edu.tr/). Kütüphane kaynaklarını daha önceden görmüş olmalısınız. Özellikle "American Memory" ( http://lcweb2.loc.gov/ammem/ ), "Thomas Legislative Information" ( http://thomas.loc.gov/home/thomas2.html) sayfalarını görmenizde yarar var. Belki biliyorsunuz bizde Resmi Gazete (http://www.rega.com.tr/) sitesine giriş ücretli. (Kamu bilgilerinin parayla satılması da bize özgü birşey. TBMM kendi yarattığı kamu bilgilerini nasıl dağıtacağını bilemeyince bu boşluğu elbette başkaları dolduruyor.) TBMM sitesine girmek istediğinizde bekleyin ki sayfa gelsin! (Nitekim ben denediğimde gelmedi.) Ülkemizde Internet aracılığıyla erişilebilen "yasama" bilgileriyle Thomas'ın içerdiği bilgileri bir karşılaştırın: Thomas üzerinde yasaların, yasa tasarılarının tam metinlerinden oylama sonuçlarına, komite raporlarından Resmi Gazete'ye ve Kongre tutanaklarına dek herşey var. Ayrıca aynı sayfadan "Yürütme" ve "Yargı" sayfalarına da bağlantılar var.) Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi vb. dokümanlar asıllarından dijitize edilerek elektronik ortama aktarılmış.
Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesi (NLM): NLM'nin en önemli hizmetlerinden birisi (Medline:) Henüz inceleme fırsatı bulamadıysanız http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed adresindeki Medline servisini gelecek oturumda daha yakından inceleyeceğiz.
Amerikan Ulusal Arşivi (NARA: National Archives and Records Administration): Amerikan Ulusal Arşivi'nin web sayfası ( http://www.nara.gov ). Arşiv materyalleri, sergiler, jeneolojik kayıtlar vd. bilgiler görülebilir. NARA Kütüphane Kataloğuna da bakmanızda yarar var.
Smithsonian Institutions: Smithsonian "Amerikana" ile ilgili birçok müze ve araştırma merkezini işleten Washington, D.C.'deki kuruluş. Bütün Smithsonian müzelerine ve hayvanat bahçelerine giriş bedava. Bir örnek olarak Amerikan tarihiyle ilgili müzedeki sanal koleksiyonları buraya tıklayarak görebilirsiniz. Diğer müzeleri de dolaşmak isterseniz Smithsonian Institutions Libraries sayfasından "Müzeler" ile ilgili kısma tıklayarak gezinize başlayabilirsiniz.
Modern Sanat Müzesi (Museum of Modern Art, New York): Bu müzedeki (http://www.moma.org/) birçok sanat eserini görmek, bu eserler hakkında sesli ve görüntülü bilgi elde etmek mümkün.
Louvre Müzesi: Louvre Müzesi ( http://www.culture.fr/louvre/louvrea.htm ) ile ilgili ayrıntılı bilgi var. Bazı sanat eserlerinin dijital kopyalarını da görmek mümkün. Ancak çok yavaş. zamanınız kısıtlıysa hiç denemeyin.
Internet Kitabevleri:
Amazon.com (www.amazon.com) belki de bu zamana dek kullanmış olabileceğiniz bir site. Şu anda dünyadaki en büyük Internet kitabevi. İngiltere (www.amazon.co.uk) ve Almanya'da (www.amazon.com.de) da şubeleri var (bu sitelerdeki stoklar nispeten daha sınırlı). Kendilerinde olmayan kitapları da sağlayabiliyorlar. Benzer bir hizmet Barnes & Noble (www.bn.com) ve Borders (www.borders.com) kitabevleri tarafından da sağlanıyor. Bu sitelerden tek tuşa basarak kitap ısmarlamak mümkün.Bizde de "Türkiye'nin Kütüphanesi" IdeeFixe (www.ideefixe.com.tr) Internet kitapçılığına soyunmuş durumda. Toplam 784 yayınevinin kitaplarını pazarlıyor.
Elektronik kitaplar:
Elektronik kitaplarla ilgili en bilinen sitelerin adresleri şöyle:
Books24x7 http://www.books24x7.com,
eBookNet http://ebooknet.com,
ebrary http://www.ebrary.com,
eLibraryBook http://www.elibrarybook.com,
NetLibrary http://www.netlibrary.com. NetLibrary binlerce elektronik kitabı içeren sanal bir kütüphane. Bu kitapları bir web tarayıcısı aracılığıyla görmek mümkün. Hatta bir kerede üç kitabı sanal olarak "ödünç" alabiliyorsunuz. Kamuya açık koleksiyona kayıt yaptırarak erişebilirsiniz. Özel koleksiyondaki kitapları görmek için ise yılda 29.95 USD ödemek gerekiyor.
Elektronik dergiler:
Bu hafta sadece ücretsiz erişilebilen e-dergilere bakacağız. Üçüncü parti şirketler ya da yayınevleri tarafından hizmete açılan e-dergilere ise gelecek hafta değineceğiz. Geçen ders bazı dergi adresleri vermiştim. Bu sefer ilgili dergileri sizin saptamanızı istiyorum. Bunu NewJour Archive (http://gort.ucsd.edu/newjour) ya da Directory of Electronic Journals, Newsletters and Academic Discussion Lists (http://arl.cni.org) adlı kaynaklardan yararlanarak bulabilirsiniz. İzlenecek bir başka yol da inceleyeceğiniz bazı kütüphane kataloglarından (örneğin, ODTÜ, California Üniversiteleri) bu dergilere yapılan bağlantıları (link) izlemektir. Bu konuda sorunla karşılaşırsanız size dergi adları önerebilirim (bkz. http://www.kut.hacettepe.edu.tr/seminer/ adresindeki "Elektronik Bilgi Kaynakları I" sunuşu). Ülkemizdeki bazı elektronik dergi uygulamaları ve bazı sektör dergileri (Atlas, Para, Otohaber, Esquire) Bir Numara Yayıncılık'ın sayfasından görülebilir. Bunun yanı sıra bilimsel dergiler için TÜBİTAK'ın Web sayfasına ve Turkish Electronic Journal of Medicine (Fırsat bulursanız bir de JAMA, Gazi Medical Journal sayfalarına da bakabilirsiniz.
Elektronik tezler:
Hepinizin bildiği Dissertation Abstracts International adlı kaynağa ise University Microfilms International'ın (www.umi.com) web sayfasından erişebilirsiniz. UMI Dissertation Services halen hizmet sunmaya devam ediyor. Bu sitedeki Dissertation Express hizmeti aracılığıyla çevrimiçi tez siparişi yapılabilir, ProQuest Digital Dissertations hizmeti ile ise herhangi bir konudaki tezlerin bibliyografik künyelerine, özetlerine ve tezlerin ilk 24 sayfasına (PDF formatında) erişilebilir. Bazı elektronik tezlerin tam metinlerini NDLTD (National Digital Library of Theses and Dissertations) ve NCSTRAL(Networked Computer Science Technical Reference Library) adreslerinden bulabilirsiniz. NDLTD'nin birden fazla kurumun elektronik tez dermeleri üzerinde arama yapmaya yarayan ("federated search") sayfası ise http://jin.dis.vt.edu/fedsearch/ndltd/support/searchcatalog.html adresinde. YÖK Tez Kataloğu üzerinde de ülkemizde yapılan master ve doktora tezlerinin (1988'den bu yana yaklaşık 18.000 tez) bibliyografik künyelerine erişilebilir.
Elektronik tezler konusunda birkaç yararlı bağlantı adresi daha: Avustralya Dijital Tez Projesi http://www.library.unsw.edu.au/thesis/thesis.html, Humboldt Üniversitesi Dijital Tez Projesi http://dochost.rz.hu-berlin.de/epdiss/index_en.html, Üçüncü Uluslararası Elektronik Tezler Sempozyumu http://etd.eng.usf.edu/conference. Elektronik tezlerle ilgili daha ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler Liber Quarterly dergisinin son sayısına (2000 yılı ilk sayısı) başvurabilirler (Bilkent'te var).
Elektronik patentler:
Elektronik patentler (bibliyografik künye ve patentlerin görüntüleri) için Amerikan Patent ve Ticari Marka Bürosu'nun (www.uspto.gov) web sayfasını ziyaret edip arama yapabilirsiniz. (Patentlerin tam metinleri ücretli.) IBM'nin patent sunucusu (IBM Patent Server (patent.womplex.ibm.com) ve IBM Entellektüel Mülkiyet Ağı (IBM Intellectual Property Network(www.patents.ibm.com) da bu bağlamda sayılabilir.
Elektronik teknik raporlar:
Bu alandaki en önemli sitelerden birisi ABD Ulusal Teknik Bilgi Servisidir (National Technical Information Service) (www.ntis.gov). 1915'den beri NASA tarafından hazırlanan teknik raporlara NASA teknik rapor sunucusu (NASA Technical Reports Server (techreports.larc.nasa.gov/cgi-bin/NTRS) aracılığıyla erişilebilir. Amerikan Enerji Bakanlığınca 1996'dan beri üretilen çeşitli konulardaki (fizik, kimya, malzeme teknolojisi, biyoloji, vd) raporların tam metinlerine DOE Information Bridge (www.doe.gov/bridge) adresinden erişilebilir.
Elektronik standartlar:
İlgili web sitelerinden bazıları şunlardır: American National Standards Institute (www.ansi.org), American Society for Testing and Materials(www.astm.org), International Organization for Standardization (www.iso.ch)National Institute for Standards and Technology (www.nist.gov),World Wide Web Virtual Library - Standards and Standardization Bodies (www.iso.ch/VL/Standards.html) ve National Standards Systems Network (www.nssn.org). Türk Standardları Enstitüsü'nün web sayfasından da Türk standartlarıyla ilgili bilgi edinilebilir. TSE'nin yayımladığı Türk Standardları Kataloğu CD-ROM olarak var. Belki web aracılığıyla da erişime açılabilir.
Elektronik rehberler ve ticari kataloglar:
Türkiye Telefon Rehberi Türk Telekom'un 118 servisine karşılık geliyor. Yurt dışında ise birçok rehbere erişim mümkün. Birkaç örnek: World Pages http://www.worldpages.com, Yahoo! http://people.yahoo.com, USSearch.com http://www.ussearch.com/ (kişiyle ilgili kamu belgelerinde geçen bilgileri derliyor, ücretli, 19.95 USD) Ticari katalogların en bilinen örneği ise basılı kopyası da olan Thomas Register (www.thomasregister.com). Bu kaynağa kayıt formu doldurarak bedava erişebilirsiniz.
Elektronik gazeteler, radyo ve televizyonlar:
Gerek yurt içinde gerekse yurt dışında birçok gazete aynı zamanda elektronik olarak da yayımlanmaktadır. Yurt içinde Sabah, Hürriyet, Milliyet gibi gazetelere ücretsiz olarak erişilebilir. Resmi Gazete'ye de başlangıçta ücretsiz erişilebiliyordu. Ancak şu anda bu hizmet ücretli. Yurt dışında da New York Times gibi birçok gazetenin web sayfasına erişebilirsiniz. New York Times'a kayıt yaptırmak suretiyle bedava erişmek mümkün. Buna eski sayıları da dahil. Associated Press, Agence France Presse, SIPA Press gibi haber ajanslarının (ülkemizden Anadolu Ajansı, İhlas Haber Ajansı ve BYEGM) Web sayfalarına da erişebilirsiniz. Radyo-televizyonlar için de aynı şeyler söz konusu. Ülkemizde NTV, ATV gibi televizyon kanalları (ne yazık ki TRT'nin kendine özgü bir Web sayfası henüz yok; http://www.trt.net.tr/ ve http://www.trt.gov.tr/ adresleri "trt.htm" adlı boş bir sayfa getiriyor; belki de geçicidir) ile yurt dışında ise CNN, ABC, NBC gibi kanalların Web sayfalarına erişilebilmektedir.
Elektronik sözlükler/ansiklopediler:
Biliyorsunuz birkac gun once Encyclopaedia Britannica'nın artık basılı kopya olarak yayımlanmaya devam edemeyeceğini anlayan ilgililer, bu ünlü ansiklopedinin çevrimiçi kopyasını web aracılığıyla herkese açtı. Basılı kopyası (30 cilt) yaklaşık 1250 dolar olan EB şimdi ayda beş dolar ödeyen herkese açık. Kayıt yaptırarak (annenizin kızlık soyadını da soruyorlar!) otuz gün bedava deneme süresinden yararlanabilirsiniz. Hacettepe Üniversitesi Beytepe Kütüphanesi de EB'ye erişim sağlıyor. Amerikan Kütüphane Derneği'nin "Yılın Referans Kaynağı" ödülünü kazanan Grolier's Multimedia Encyclopedia deneyebileceğiniz bir başka ansiklopedi (zor çıkıyor). Oxford English Dictionary, Webster's WWWebster by Merriam-Webster Inc,Webster's, Roget's Thesaurus, WordSmyth English Dictionary-Thesaurus, dict.org, ve Dictionary.com web aracılığıyla kullanabileceğiniz sözlük ve "gömü" lere (thesaurus) birkaç örnek. Hacettepe Üniversitesi Beytepe Kütüphanesi sayfası aracılığıyla başka ansiklopedi ve sözlüklere de erişebilirsiniz.
Not: Bu kaynakları incelemek için epeyce zamana ihtiyacınız olacak. Kendinize yeterince zaman tanıyın. Derse kadar görme fırsatı bulamadığınız kaynakları daha sonra incelemeye çalışın.