ELEKTRONİK BİLGİ KAYNAKLARI II
Geçen hafta çevrimiçi kataloglar, belli başlı kütüphanelerin, arşivlerin ve müzelerin web siteleri, e-dergiler, e-gazeteler, e-ansiklopediler, e-tezler, e-patentler, e-teknik raporlar ve radyo-TV'lerin web siteleri gibi belli başlı elektronik kaynakları incelemiştik. Bu hafta ise zengin elektronik içeriğe sahip ticari veri tabanlarını (bibliyografik ve tam metin), elektronik dergileri ve elektronik bilgi hizmetlerini inceleyeceğiz. Bu kaynaklardan bir kısmına Hacettepe Kütüphanesi web sayfası http://www.lib.hacettepe.edu.tr/, bir kısmına ise baı deneme hesapları aracılığıyla erişebilecekiniz. Sizlerden yine çeşitli türlerde birkaç (en az üç, fakat vakit bulursanız daha fazla :)) kaynağı incelemenizi ve incelediğiniz her kaynakla ilgili en fazla yarım sayfalık bir özet yazmanızı isteyeceğim. Bu özette bilgi kaynağının Web adresi, kim tarafından yayımlandığı, içeriği, (varsa) bilginin ne kadar sıklıkla günlendiği vb. bilgiler yer alabilir. Lütfen bu özetleri dersi alan diğer arkadaşlara (ve bana) e-posta ile göndererek bu bilgileri baylaşınız. Her iki haftanın ödevleri için de son tarih 15 Kasım 2000.
(Ödevleriniz için bkz. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/fall2000/kut655/odev1b.htm)İşte inceleyebileceğiniz bibliyografik ve tam metin veri tabanları ve elektronik dergi hizmetleri veren kuruluş ve firmalarla ilgili bazı örnekler:
Medline: Hepinizin http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed adresindeki Medline servisini görmenizi/incelemenizi istiyorum.
ISI'nin yayımladığı Science Citation Index, Social Science Citation Index ve Arts & Humanities Index adlı atıf dizinlerini içeren Web of Science (WoS) adlı hizmeti giderek popülerleşiyor. WoS'un son üç yılına geçici bir süreyle (sanırım Ekim '99 sonuna dek) ULAKBİM'in web sayfasından erişilebilir. Bir an önce denemenizde yarar var. Esas kopya ISI'nin web sayfasında. Ancak bu hizmet ücretli. Ancak lisansı olan kuruluşların kullanıcılarına açık.
EbscoHost: EbscoHost ( http://search.global.epnet.com/ ) üzerindeki bazı veri tabanları deneme amacıyla kullanıma açıldı. Academic Search Full Text Elite (1087 dergide yer alan makalelerin tam metni, 3262 dergide yer alanların ise özetleri veriliyor), Business Source Elite (774 tam metin, 1575 özetli dergi), Current Citations (14.000 dergide yer alan makalelerin bibliyografik künyeleri) ve Health Source Plus (245 derginin tam metni) bunlardan birkaçı. (Dergilerle ilgili istatistikler 1988'e ait; bu yıl sayılar daha da artmış olmalı.) Ebsco Türkiye Ofisi bize deneme amacıyla iki aylık bir olanak sağladı. (Kullanıcı kodu ve şifreyi e-posta mesajı ile göndereceğim.) Bu süre içerisinde http://www.epnet.com/login.asp?group=trial ya da http://search.global.epnet.com/login.asp?group=trial üzerinden Academic Search Elite (Web), BasicBIOSIS, Business Source Premier (Web), Comprehensive MEDLINE (tam metin + MESH), Current Citations, Ei Compendex, ERIC, Hoover's Company Profiles ve Sociofile gibi kaynaklara erişebileceksiniz. Muhtemelen bu ofis bize canlı bir demo da yapacak. (Dikkat: Bağlantılarınızı öğleden sonraya bırakmayın.)
Elsevier'in Science ( http://www.elsevier.nl) veya http://mcdougal.elsevier.com), Swets'in SwetsNet ( http://www.swetsnet.nl ), Blackwell's'in Electronic Journal Navigator (http://navigator.blackwell.co.uk ) ve Springer'in Link ( http://link.springer-ny.com ) adlı ürünleri de EbscoHost benzeri ürünler. Elsevier dergilerinde yayımlanan makalelerin tam metinlerine Kasım 1999-Ocak 2000 tarihleri arasında Hacettepe Üniversitesinin deneme hesabını kullanarak erisebilecegiz. ("hacettepe" alan adı dışında e-posta hesabı olanlar bu kaynaklara en yazık ki erişemeyecekler; isterseniz bir an önce bir hacettepe hesabı açtırabilirsiniz.). Elsevier'in Library Collections: Acquisitions, Practice and Theory adlı dergisinin son sayısından alınan iki makalenin (birisi ISI etki faktörleri, diğeri elektronik yayincilikta ekonomik modellerle ilgili) tam metinlerini aşağıdaki bağlantılara tıklayarak okuyabilirsiniz: isimpact.pdf ve cox.pdf. (Dikkat: Makaleleri görebilmek için makinenizde Adobe Acrobat Reader® kurulmuş olması gerekiyor.) SwetsNet'i de size daha önce gönderdiğim şifreleri kullanarak Ekim-Kasım 1999 süresince kullanabilirsiniz. SwetsNet'i bir deneme hesabı açtırarak geçici bir süre için kullanmak da mümkün. Boğaziçi Üniversitesi SwetsNet'e abone. Ancak sadece kendi kullanıcılarına açık. Springer'in sisteminden de bir haftalık bedava deneme hesabı açtırabilirsiniz.)
IDEAL: International Digital Electronic Access Library (http://www.idealibrary.com/) Academic Press yayınevinin bir girişimi. Şu anda 174 Academic Press dergisinde yayımlanan 55.000 makalenin bibliyografik bilgileri ve tam metinleri var. Bibliyografik bilgiler HTML, tam metinler PDF formatında veriliyor. (Bakınız: yukarıdaki iki makale: isimpact.pdf ve cox.pdf.) Tam metinleri okumak için Adobe Acrobat Reader® gerekli. Ancak IDEAL'i kullanabilmek için uzaklara gitmeye gerek yok. Academic Press dergilerine ODTÜ Kütüphanesinden erişmek için http://www.lib.metu.edu.tr adresini girerek "E-Journals" seçeneğine tıklayın. Buradan "Academic Press"i seçin. Kütüphanecilikle ilgili International Information and Library Review dergisinde yayımlanan makalelerin tam metinlerini görmeniz mümkün.(Dikkat: Sistem oldukça yavaş. Sabırlı olmak gerekiyor.) (ODTÜ Kütüphanesinin web sayfasından Academic Press dergilerinin yanı sıra diğer birçok elektronik dergi koleksiyonuna da geçit verilmektedir. Geçen ders ODTÜ kataloğunu incelerken herhalde bu bilgilere rastlamışsınızdır.)
OCLC: (http://www.oclc.org/): OCLC'nin FirstSearch ve OCLC Electronic Collections Online hizmetleri var. Ancak her iki hizmet de ücretli.
Committee on Institutional Cooperation (CIC) Electronic Journals Collection (EJC): ABD'deki 10 büyük üniversitenin üye olduğu bir konsorsiyum. (http://ejournals.cic.net):
JSTOR (Journal Storage Online) ( http://www.jstor.org ): Basılı dergilerin elektronik ortamda depolanmasını ve üyelere elektronik olarak sağlanmasını amaçlayan bir proje. Arşivleme ile ilgili oturumda bu proje üzerinde daha ayrıntılı olarak duracağız.
eLib: (http://ukoln.ac.uk/services/elib/): İngiltere'de JISC (Joint Information Systems Committee) ve Yayıncılar Birliği tarafından desteklenen ve tüm yüksek öğretim kurumlarına elektronik bilgi hizmeti vermek üzere oluştuırulmuş bir proje. eLib proje üyelerinin hazırladıkları teknik raporların ("Papers, Reports and Circulars" başlığı altında) yanı sıra başka kaynaklara da bol miktarda bağlantı var. Elektronik bilgi hizmetleriyle ilgilenenler için son derece önemli ve sürekli ziyaret edilmesi gereken bir site.(Dikkat: İngiltere bağlantıları biraz yavaş.)
BUBL (http://bubl.ac.uk/): Bath Üniversitesinin girişimleriyle başlatılan bu servis İngiltere'deki yüksek öğretim kuruluşlarına hizmet vermektedir."BUBL Journals" başlığı altında kütüphanecilikle ilgili yüzlerce derginin içindekiler sayfalarına ve makalelerin özetlerine erişilebiliyor (bir kısmının da tam metinleri var). Kütüphanecilik ve bilgibilim alanında güncel duyuru hizmeti vermek amacıyla yararlanılabilecek önemli bir kaynak. En eski servislerden birisi.
Dergi Önbası Servisleri (Journal Pre-Print Services): Amerikan Fizik Enstitüsü, Amerikan Matematik Derneği (American Mathematical Society Pre-Print Server: AMSPPS) (http://www.ams.org/preprints), Amerikan Fizik Derneği, Los Alamos Ulusal Laboratuvarı Fizik Önbası Sunucusu (http://xxx.lanl.gov) da dahil olmak üzere ilgili kurumların yayımladığı dergilerde çıkan makalelerin tam metinlerine erişebilirsiniz.En az ikisine göz atmanızda yarar var.
The Michigan Electronic Library (http://mel.lib.mi.us/): John Dvorak bu hizmeti Yahoo!'dan daha yararlı bulduğunu söylüyor. Maalesef ticari dergiler sadece Michigan Eyaletinde yaşayanlara açık.
Stanford Digital Libraries Project: Proje ana sayfası http://www-diglib.stanford.edu/diglib/ altında. Projeyle ilgili tez, teknik rapor ve makaleler ise Stanford DigLib: Public Reports (http://Walrus.Stanford.EDU/diglib/pub/reports/) altında verilmiş. Raporlardan çoğu PostScript formatında. İçlerinde HTML formatında olanlar var.
Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesinin geleneksel kaynaklarla elektronik kaynakları bütünleşik bir şekilde sunan Sanal Bilgi Merkezin (UCB Virtual Information Center) de bakabilirsiniz."Electronic Texts & Images" başlığı altında elektronik kitaplara, dergilere, haber arşivlerine ve http://sunsite.berkeley.edu ve diğer sitelerdeki görüntülere bağlantılar verilmiş durumda. Sunsite üzerinde oldukça zengin bir görüntü koleksiyonu var (San Francisco ve civarının hava fotoğrafları vs.). Bu merkezdeki elektronik dergilerin tam metinleri sadece kendi mensuplarına açık. Ancak Internet aracılığıyla bedava sağlanabilen diğer kaynaklara bağlantıları kullanarak erişebilirsiniz.
Amerikan Ulusal Bilim Vakfınca desteklenen diğer bazı "Dijital Kütüphane" projelerini de aşağıdaki sayfalarda bulabilirsiniz:
Digital Library Initiative, University of Illinois
Electronic Environmental Library Project, University of California, Berkeley
WWW Sanal Kütüphaneleri: Internet aracılığıyla erişilebilen kaynakları dizinlemeyi amaçlayan Yahoo vb. birçok servis var. Bunlardan (The WWW Virtual Library)'nin Bilkent Üniversitesinde bir yansısı var ( http://vlib.bilkent.edu.tr). İçindekiler sayfasındaki bağlantıları izleyerek ilgili web adreslerine bağlanabilirsiniz.Benzer hizmet veren sayfalardan birkaçının adresleri: http://www.elibrary.com , http://www.web-search.com , http://www.netlib.org , vd. Bu servisleri tarama motorları ile ilgili oturumda ayrıca değerlendireceğiz.
İşte Internet'te bilgi bulma ve elektronik kütüphanelerle ilgili birkaç kaynak:
"Finding information on the Internet: a tutorial" http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/FindInfo.html
Karen Ciccone, "Effective Web Searching," Effective Web Searching (Ekim 1999).
K. Klemperer and S. Chapman,"Digital libraries: a selected resource guide," http://www.lita.org/ital/1603_klemperer.htm
Y. Tonta, "Elektronik Kütüphaneler", Özel Ulak 1(2): 3+, Nisan 1998.
Kolay gelsin!