H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
KÜT 655: Elektronik Bilgi Kaynakları ve Bilgi Hizmetleri (Güz 2003) Yaşar Tonta <tonta@hacettepe.edu.tr>
Elektronik bilgi kaynaklarının keşfi, tanımlanması, düzenlenmesi ve bu kaynaklara erişim son derece kapsamlı bir konu. Elektronik bilgi kaynaklarını tanımlamak için kullanılan farklı çeşitli metadata sistemleri, bir metadata sisteminden diğerine çevirme şemaları ("crosswalks"), bu sistemlerin birlikte çalışabilmesi (interoperability), metadata harmanlama protokolü, metadata sistemleriyle bağlantı yönetim sistemleri, numaralandırma sistemleri ve entellektüel mülkiyet hakları arasındaki ilişkiler konuyla ilgili olarak kısaca değineceğimiz hususlardan bazılarıdır.
"Veri hakkında veri" anlamına gelen "metadata" kavramı çeşitli disiplinler tarafından o kadar değişik anlamlarda kullanılıyor ki, Clifford Lynch'in bir makalesinde de işaret edildiği gibi, artık neredeyse anlamını yitirmeye başladı. Kütüphanecilik literatüründe "metadata" terimi esas bilgi kaynağı hakkında bilgi veren katalog ya da dizin bilgisi anlamına gelmektedir. Metadata bir bakıma asıl bilgi kaynağını temsil eden, gereğinde asıl bilgi kaynağı yerine geçen (surrogate) kayıt demektir. Bilgisayar literatüründe "metadata", "üst veri", "öznitelik" biçiminde kullanılmaktadır.
Basılı kaynaklar için metadata hemen hemen tamamen entellektüel çabayla oluşturulmaktadır. Kütüphanelere gelen kaynaklar kataloglanmakta (tanımlayıcı kataloglama - konu kataloglaması) ve sınıflandırılmaktadır. Daha sonra bu bilgiler makinece okunabilir kataloglama (MARC) formatına aktarılmaktadır. Aynı şeyi arşiv ve müze malzemeleri için de söylemek mümkündür. Arşiv belgeleri de çoğunlukla set olarak kataloglanmakta ve "bulma araçları" (finding aids) yaratılmaktadır. Geleneksel bilgi kaynakları için çoğu zaman esas bilgi kaynağı ile metadata bilgisi birbirinden ayrıdır. Kullanıcılar esas bilgi kaynağı hakkında bilgi edinmek ya da ona erişmek için katalog bilgisinden yararlanmaktadırlar. Elektronik kaynaklar için ise durum biraz farklıdır. Çoğu zaman elektronik kaynaklar için metadata bilgisi yazarın kendisi tarafından yaratılmakta (HTML belgelerindeki metatag'leri düşünün) ve çoğu zaman esas bilgi kaynağıyla birlikte bulunmaktadır. Ya da metadata bilgisi SGML ya da HTML işaretleme (mark-up) dilleri kullanılarak yapısal olarak hazırlanmış belgelerden otomatik olarak oluşturulmaktadır. (MARC da bir işaretleme dilidir.) Metadata tag'lerinin nasıl yaratılacağını bilmeyen kimseler, metadata editörleri ya da metadata yaratıcıları aracılığıyla bu bilgileri hazırladıkları web belgelerine kolayca ekleyebilirler (Küçük ve Al, 2001). Örneğin, DC-dot Dublin Core ögelerini girmek için yaratılan basit bir şablondan ibarettir. DC-dot, metadata bilgisi yaratmak istediğiniz sayfanın web adresine giderek istenen bilgileri yaratmaktadır. Kullanıcılar yaratılan bilgiler üzerinde değişiklikler yapabilirler.
World Wide Web'in yaygın olarak kullanılmaya başlandığı ilk yıllarda (1990'ların ilk yarısı) kütüphanecilik literatüründe sık sık "Internet kataloglanabilir mi?" sorusunu yanıtlamaya çalışan makalelere rastlanmaktaydı. Kimilerine göre sayısı hızla artan Web sayfaları da tıpkı basılı belgelerde olduğu gibi entellektüel olarak kataloglanmalıydı. Aksi takdirde Web'de yer alan belgelere etkin bir biçimde erişmek mümkün olmayacağından karmaşık bir ortam doğacaktı. Nitekim o yıllarda OCLC Ortaklaşa Çevrimiçi Kaynak Kataloglama (CORC: Cooperative Online Resource Catalog) projesini başlattı. Bir bakıma OCLC bu projeyle "Dünyanın tüm katalogcuları, birleşin!" çağrısı yapıyordu. Çeşitli kütüphanelerdeki katalogçular tarafından incelenen web siteleri için katalog bilgileri oluşturuldu ve bu bilgiler OCLC'ye aktarıldı. Bu proje 7-8 yıldır devam etmesine karşın entellektüel olarak kataloglanan web sitesi sayısı 300.000 civarında. Web'deki toplam belge sayısını ve web belgelerinin geçiciliğini düşündüğümüzde bu rakamın pek yüksek olmadığı kolayca söylenebilir.
Öte yandan, kütüphanelerin basılı kaynaklar için kullandığı kataloglama-sınıflama (AACR2R, LCSH, LCCS) ve işaretleme (MARC) standartları nispeten yerleşmişti. (Aslında bu sistemlerin kullanımı da ülkeden ülkeye değişmektedir. ABD'de konu başlıkları sistemi yaygın olarak kullanılırken, İngiltere'de hemen hemen hiç kullanılmamaktadır. Sınıflama sistemleri -LC, DDC, UDC- birbirinden farklıdır. Birçok ülke MARC'ı kendi gereksinimlerine uyarlamıştır -USMARC, UKMARC, vs.) Arşiv malzemeleri için de benzer sistemler bulunmaktaydı (örneğin, Encoded Archival Description). Yayıncılar ise metnin sayfada nasıl görüneceğini SGML, TEI (Text Encoding Initiative) gibi işaretleme dilleriyle tanımlamaktaydılar. Başka bir deyişle, kütüphanelerin dışına çıkıldığında çeşitli türdeki bilgi kaynaklarını tanımlamak için farklı amaçlarla farklı metadata şemaları ve sistemleri kullanılmaktaydı. Örneğin, görsel ve coğrafi bilgiler için farklı, devlet belgeleri için farklı metadata sistemleri geliştirilmişti. Web ortamındaki bilgi kaynaklarını tanımlamak için bu sistemlerden hangisine itibar edilecekti? Yoksa hepsi birlikte mi kullanılacaktı? Yoksa her sisteminin en iyi yönleri alınıp melez bir metadata sistemi mi oluşturulacaktı?
Nitekim elektronik bilgi kaynaklarının kataloglanması konusunda farklı disiplinler farklı uygulamalar başlattılar. Her disiplin geçmişten günümüze metadata sistemleri için büyük yatırım yaptıklarından bunu doğal karşılamak gereklidir ("installed base" sorunu). Teknik alanlarda otomatik metadata yaratmak için daha çok Unix, Linux, X-Windows platformlarındaki mp, csn, xtme (http://www.state.wi.us/agencies/wlib/sco/metex/usylabus.htm) araçlardan yararlanma yoluna gidilirken, diğer alanlarda entellektüel olarak geliştirilmiş metadata sistemlerini elektronik ortama uyarlama çalışmaları başladı. World Wide Web Konsorsiyumu RDF (Resource Description Framework) modelini geliştirdi. RDF modeli kullanılarak kütüphanecilikte elektronik kaynakları kataloglamak için Dublin Core Metadata Girişimi (dublincore.org) başlatıldı (Lynch, 1998). Elektronik bilgi kaynaklarını tanmımlamak için eser adı, yazar adı, anahtar sözcükler, yayıncı, tarih, kaynak türü, format, URL adresi gibi 15 alan belirlendi. Bu alanların belgeyi yaratan kimseler tarafından HTML'deki <META> belirteci (tag) kullanılarak elektronik kaynaklara gömülmesi amaçlandı. Arşivciler EAD'yi elektronik kaynaklar için de kullanmaya başladılar. Elektronik ortamdaki (Amerikan) Devlet dokümanları için GILS (Government Information Locator System) geliştirildi. Coğrafi bilgiler için FGDC tasarlandı... Örnekler çoğaltılabilir.
Bunun yanı sıra web bilgi kaynaklarını konuya göre sınıflandırmayı amaçlayan ve geçit (gateway) olarak adlandırılan çalışmalar başladı. Örneğin, İngiltere'de JISC (Ortak Bilgi Sistemleri Komitesi) ROADS (Resource Organization and Discovery in Subject-based Services) projesini başlattı. Havacılık (AERADE), eğitim (GEM) gibi alanlarda elektronik kaynakları düzenlemeye yönelik geçitler oluşturuldu.
Metadata girişimlerinin en önemli amacı kuşkusuz elektronik kaynakları düzenleyerek kaynak keşfini ve erişimini kolaylaştırmaktır. Milyarlarca belgeden oluşan web ortamında bunu sağlamak kolay değildir. Konuya göre düzenlenmiş geçitlerde kullanıcıların bilgi gereksinimlerini karşılamak için başvurdukları ilk durak olmak amaçlanmaktadır. Geçitlerde ilgili siteler ön değerlendirmeden geçtiğinden ve bir bakıma kalitesi "onaylandığından" kullanıcılara daha fazla yardımcı olunabileceği hesaba katılmaktadır. Öte yandan, bu tür geçitleri güncel tutmak son derecede zordur. Dahası, günümüzde kullanıcılar kaynak keşfi ve erişim için arama motorlarını yoğun olarak kullanmaktadırlar. Elektronik belgelere gömülü metatag'lerde kayıtlı bilgilerin amacı da arama motoru robotlarının dikkatini çekmektir. Ancak birçok metadata standardı olduğu için çoğu arama motoru söz konusu metatag'leri görmezden gelmektedir (O'Neil, Lavoie ve McClain, 1998; Turner ve Brackbill, 1998; Qin ve Wesley, 1998; Henshaw ve Valauskas, 2001; Tonta, Bitirim ve Sever, 2002). Dahası, elektronik belgelere metatag eklenmesini teşvik eden kuruluşların kendi yarattıkları belgelere bile metatag eklemedikleri görülmektedir.
Farklı disiplinlerde farklı metadata standartlarının kullanımı bir standarda göre yaratılmış metadata bilgisinin diğerine çevrilmesi sorununu ortaya çıkardı. Daha önce başka bir standarda göre kataloglanmış bir kaynağı başka bir disiplinde kullanılan bir standarda göre yeniden kataloglamak yerine, önceki katalog bilgilerini yeni standarda dönüştürme şemaları geliştirildi. "Crosswalk" olarak anılan bu şemalar, örneğin, MARC'ta yer alan belirli alanların EAD'daki karşılıklarını vermektedir. Böylece elektronik ortamdaki metadata bilgisi bir işaretleme dilinden diğerine kolayca aktarılabilmektedir (Woodley, 1998).
Kuşkusuz bir standartta yer alan bütün alanların bir başka standartta da mutlaka yer alması beklenmemelidir. Çünkü metadata systemleri değişik amaçlar (tanımlama, koruma, teknik, idari, kullanım) için geliştirilmektedir (Gilliland-Svetland, 2001). Kütüphanelerde tanımlama amacıyla kullanılan metadata standardı yaygın olarak kullanılmaktadır. Oysa arşivlerde kullanılan standartlarda koruma amaçlı bilgiler de yer almaktadır. Ya da elektronik kaynaklar söz konusu olduğunda kaynağı kullanmak için gereken donanım/yazılım, kaynağın hangi formatta yaratıldığı ya da sıkıştırıldığı teknik olarak önem kazanmaktadır.
Elektronik bilgi kaynaklarının farklı kuruluşlar tarafından farklı metadata sistemleriyle tanımlanması bir kaynakla ilgili en kapsamlı katalog bilgisini elde etmek için farklı adreslere gidilerek bu bilgilere erişilmesini gerektirmektedir. Ancak bunun için farklı metadata sistemlerinin birlikte çalışabilirliği (interoperability) sorunu ortaya çıkmıştır (Kaynak, 2001; Miller, 2000). Başka bir deyişle, "crosswalk" şemaları aracılığıyla, örneğin, MARC'taki yazar adı alanının karşılığının EAD'daki karşılığının ne olduğunu bilmek yeterli değildir. Bunun yanı sıra bu işlemin bir yazılım aracılığıyla otomatik olarak yapılması ve EAD'daki bilginin MARC'taki ilgili alana aktarılması gerekmektedir. Bu amaçla geliştirilen Açık Arşivler Metadata Harmanlama Protokolü bir elektronik kaynakla ilgili farklı metadata sistemleri tarafından yaratılan metadatanın harmanlanarak bir araya getirilmesini ve bir veri tabanında birleştirilmesini sağlamaktadır. Kullanıcı veri tabanında yaptığı arama sonucu aradığı kaynağa ait istediği metadatayı seçebilmektedir. Bu kaynağa erişmek istediği takdirde ilgili kaynağın adresine bağlantı sağlanmaktadır (Lynch, 2001). Metadata Harmanlama Protokolü (MHP) mimari açıdan Z39.50 protokolünden farklıdır. Z39.50 protokolü ile farklı kuruluşların çevrimiçi katalogları ayrı ayrı sorgulanmakta ve sonuçlar gösterilmektedir. Sistemlerden birisine erişilemediğinde sorun yaşanmaktadır. Oysa MHP'de önce metadata bilgilerine merkezi veri tabanından erişilmekte ve kullanıcıya sunulmakta, kullanıcı bağlanmak istediği takdirde ilgili kaynağın olduğu adresle bağlantı kurulmaktadır. Bu bakımdan MHP'nin işleyişi süper arama motorlarının işleyişine benzemektedir. Süper arama motorları da farklı arama motorlarının dizinlerini tarayarak bir "master" dizin oluşturmaktadır. Kullanıcıların girdiği arama sorusu önce master dizinde aranmakta ve sonuçlar listelenmektedir. Kullanıcı bulunan adreslerden birine tıkladığında o adresle bağlantı kurulmaktadır.
Internet aracılığıyla erişilebilen kaynakların sabit olmaması bu kaynakları dizinleme çalışmalarını da etkilemektedir. Bir kaynağa ait URL adresinin değişebildiği ya da bir süre sonra tamamen işlemez hale geldiği bilinmektedir. (Arama motorları oturumunda bu konudan ayrıntılı olarak söz etmiştik.) Bu tür elektronik kaynakları dizinlemek erişim açısından sorun yaratmaktadır. Internet aracılığıyla erişilebilen bilgi kaynakları için PURL (Permanent URL), DOI (Digital Object Identifier) gibi değişmez (kalıcı) numaralandırma sistemleri üzerinde çalışmalar sürdürülmektedir (Tonta, 2000).
Elektronik bir bilgi kaynağının birden fazla kopyası Internet'e açık farklı sunucular ya da yansılar (mirrors) üzerinde depolanabilmektedir. Bu durum metadatasına erişilen kaynak için hangi kopyaya bağlantı verilmesi gerektiği sorusunu gündeme getirmektedir (Cameron, 1994). Adresi en kalıcı olan kopyaya bağlantı vermek ilk akla gelen seçenek olmaktadır (örneğin, DOI www.idf.org,). Ancak bazen yayıncıların kopyasına işaret eden DOI adresine bağlantı vermek kütüphaneler açısından yeğlenmemektedir. "Uygun kopya" (appropriate copy) bazen kütüphanenin kendi sunucusu üzerinde olabilmektedir (örneğin, site lisansı alınan ve yerel sunucuya aktarılan elektronik dergiler) ( Caplan ve Flecker, Beit-Arie ve diğerleri, 2001). Bu durumda SFX (www.sfxit.com), Smart Links, Infomarks, Swetswise, CrossRef (www.crossref.org) gibi bağlantı yönetim sistemlerinin uygun kopyaya bağlantı vermesi son derecede önemli hale gelmektedir. (E-bilgi hizmetleri oturumunda bağlantı yönetiminden söz etmiştik ve PubMed, Web of Science vb. sistemler üzerinde bu işin nasıl gerçekleştirildiğini hep birlikte görmüştük. Bağlantı yönetimi konusunda daha ayrıntılı bilgi için “Kaynaklar”ın son kısmına bakınız.)
Metadatanın elektronik bilgilerde entellektüel mülkiyet haklarını korumak amacıyla kullanımı konusunda bir proje için bkz. indecs (interoperability of data in e-commerce systems) http://www.indecs.org/. Bu konuya daha sonraki haftalarda ("Telif Hakları") yeniden döneceğiz.
Kolay gelsin.
Kaynaklar
Yayıncılar için hazırlanmış olan ve basit bir biçimde metadata kavramını –özellikle yayıncılar açısından-
inceleyen Brand, Daly ve Myers’ın Metadata demystified adlı
kısa raporunu gözden geçirmenizde yarar var. Bunun yanı sıra Türkçe kaynaklar (Küçük
ve Al, 2001; Al ve Küçük, 2003; Kaynak, 2001; Olgun ve Sever, 2000) da size
konuyu anlamak açısından yardımcı olacaktır.
Al, Umut ve Küçük, Mehmet Emin. "Üst
Veri Standartları ve Uygulamaları" Hacettepe Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Dergisi, 20(1): 167-185, Temmuz 2003.
Baca, M. (ed.) (1998). Introduction to metadata: Pathways to digital information. Los Angeles: Getty Information Institute. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/index.html (Bu kaynakta metadatayla ilgili makaleler, metadata sözlüğü, kısaltmalar, "crosswalk"la ilgili makale ve adresler yer alıyor. Bir kısmına aşağıda doğrudan bağlantı verilmektedir.)
Beit-Arie, O. ve diğerleri. (2001 September). Linking to the Appropriate Copy. Report of a DOI-Based Prototype, D-Lib Magazine, 7(9). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.dlib.org/dlib/september01/caplan/09caplan.html (Metadata ve uygun kopyaya bağlantı verme hakkında).
Brand, Amy, Frank Daly and Barbara Myers, Metadata
demystified. http://www.niso.org/standards/resources/Metadata_Demystified.pdf.
Cameron, R.D. (1994). "To Link or To Copy? Four Principles for Materials Acquisition in Internet Electronic Libraries," (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://elib.cs.sfu.ca/project/papers/e-lib-links.html.
Caplan, P. and Flecker, D. Choosing the Appropriate Copy: Report of a discussion of options for selecting among multiple copies of an electronic journal article. <http://www.niso.org/DLFarch.html>
"Dublin Core FAQ." (2000-03-28.) http://dublincore.org/resources/faq/
Gill, T. "Metadata and the World Wide Web." In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/2_articles/gill/index.html.
Gilliland-Svetland, A.J. (2001). "Introduction to metadata: Setting the stage." In Baca, Murtha, ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/2_articles/index.html
Hanlon, A. (2001). A brief introduction to metadata. Bilgi Dünyası, 2(2): 206-217. (Makalenin Türkçesi için de aynı sayfalara bakabilirsiniz.)
Henshaw, R. (1999). “The First Monday Metadata Project,” Libri 49(3): 125-131. (HTML'deki <META> belirteci (tag) kullanılarak elektronik kaynakların tanımlanması ile ilgili bir e-dergi uygulamasını anlatan bir makale. Dergi Beytepe'de var. Bu makale Libri dergisinin en iyi öğrenci makalesi ödülünü almış.)
Henshaw, R. and Valauskas, E.J. (2001). “Metadata as a Catalyst: Experiments with Metadata and Search Engines in the Internet Journal First Monday” Libri, Vol:51, No:2, pp. 86-101.
IFLA. Digital Libraries: Metadata Resources. http://www.ifla.org/ (Metadata konusuyla ilgili en zengin web sitesi)
Kaynak, E.A. (2001). Elektronik kaynakların bibliyografik denetimi ve metadata. Bilgi Dünyası, 2(2): 188-205.
Kirriemuir, J. What is ROADS? http://www.ukoln.ac.uk/metadata/roads/what/ (Konuya göre düzenlenmiş web sayfalarına örnek: ROADS: Resource Organisation And Discovery in Subject-based services. Daha geniş bilgi için bkz. www.ukoln.ac.uk/metadata/roads/
Küçük, Mehmet Emin ve Umut Al, "Metadata Kavramı." Bilgi Dünyası, 2(2):
169-187, Ekim 2001.
Küçük, M.E., Olgun, B. ve Sever, H. (2000). Application of metadata
concepts to discovery of Internet resources. Tatyana
Yakhno (ed.). Advances in information
systems: First international conference proceedings/ADVIS 2000, İzmir, Turkey,
October 25-27, 2000 içinde (304-313). Berlin: Springer. http://www.baskent.edu.tr/~sever/advis00.pdf
Lynch, C. (2001). Metadata harvesting and the Open Archives Initiative. (Çevrimiçi). ARL Bimonthly Report, no. 217, s. 1-9. Elektronik adres: http://www.arl.org/newsltr/217/mhp.html
Lynch, C. (1998). The Dublin Core Descriptive Metadata Program: Strategic Implications for Libraries and Networked Information Access. ARL Newsletter 196, February 1998. (Çevrimiçi). Elektronik adres: http://www.arl.org/newsltr/196/dublin.html
Metadata acronyms & URLs. In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/5_acronyms/index.html
Metadata glossary. In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/4_glossary/index.html
Metadata Standards Crosswalks, In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/3_crosswalks/index.html
Miller, P. (2000). Interoperability. What is it and why should I want it? Ariadne (çevrimiçi). no. 24. Elektronik adres: www.ariadne.ac.uk/issue24/interoperability/intro.html.
Olgun, B. ve Sever, H. (2000). Kaynak keşif
yeteneğinin artırılması için Internet kaynaklarının içeriklerinin standart
biçimde tanımlanması. Bilgi Dünyası, 1(1): 56-88. http://www.baskent.edu.tr/~sever/bahamakale02.pdf.
O'Neill, E.T., Lavoie,
B.F. and McClain, P. D.
(1998). An analysis of metadata
usage on the Web, 1998. [Çevrimiçi]. Elektronik kopya: http://www.oclc.org/research/publications/arr/1998/oneill_etal/metadata.htm
) [04/122003]
Qin, J. and Wesley, K. (1998). Web indexing with meta
fields: a survey of web objects in polymer chemistry. Information Technology
and Libraries 17(3): 149-156.
Tonta, Y. (2000). "Elektronik Yayıncılıkta Son Gelişmeler" Bilgi dünyası, 1(1): 89-132. (Makalede metadata, Dublin Core ve DOI ile ilgili bölümler var.)
Tonta, Y., Bitirim, Y. ve Sever, H. Türkçe arama motorlarında performans değerlendirme. Ankara: Total Bilişim, 2002.
Turner, T.P. and Brackbill, L. (1998). Rising to the top: Evaluating the use of the HTML META tag to improve retrieval of World Wide Web documents through Internet search engines. Library Resources and Technical Services 42(4): 258-271.
Woodley, M. (1998). Crosswalks: The path to
universal access? In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information.
Version 2.0. (J. Paul Getty
Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/2_articles/woodley/index.html
(Crosswalk bir standarttan diğerine, örneğin USMARC'tan EAD'ye ya da DC'den EAD'ye,
çevirme yazılımı)
BAĞLANTI YÖNETİMİ (REFERENCE LINKING) İLE
İLGİLİ KAYNAKLAR
Jill E. Grogg, Thinking About Reference Linking. Searcher 10(4), 2002.
http://www.infotoday.com/searcher/apr02/grogg.htm
Caplan, Priscilla. "Reference Linking
for Journal Articles: Promise, Progress, and Perils." portal: Libraries
and the Academy 1, no. 3 (2001): 351-356. (kopyası ilişikte)
Caplan, Priscilla, and William Y. Arms.
"Reference Linking for Journal Articles." D-Lib Magazine 5
(July/August 1999). [HTML file]
[Van de Sompel and Hochstenbach 1999a] "Reference Linking in a Hybrid Library Environment, Part 1: Frameworks for Linking." D-Lib Magazine,
April 1999. <http://www.dlib.org/dlib/april99/van_de_sompel/04van_de_sompel-pt1.html>
[Van de Sompel
and Hochstenbach 1999b]
"Reference Linking in
a Hybrid Library Environment, Part 2: SFX, a Generic Linking Solution." D-Lib Magazine,
April 1999. <http://www.dlib.org/dlib/april99/van_de_sompel/04van_de_sompel-pt2.html>
Blake, Miriam E., and Frances L. Knudson. "Metadata and Reference Linking."
Library Collections,
Acquisitions, & Technical
Services 26, no. 3 (2002): 219-230. (Science Direct: http://www.sciencedirect.com/science?_ob=MImg&_imagekey=B6VSH-46WMTP3-5-1&_cdi=6263&_orig=search&_coverDate=12%2F31%2F2002&_sk=999739996&view=c&wchp=dGLbVtz-zSkzk&_acct=C000038678&_version=1&_userid=691275&md5=d8ff79da735a637e03fb336317074395&ie=f.pdf)
Beit-Arie, Oren,
Miriam Blake, Priscilla Caplan, Dale Flecker, Tim Ingoldsby, Laurence W. Lannom, William H. Mischo, Edward
Pentz, Sally Rogers, and Herbert
Van de Sompel. "Linking
to the Appropriate
Copy: Report of a DOI-Based Prototype." D-Lib Magazine 7 (September
2001). [HTML file]
Son güncelleme tarihi4 Aralık 2003
Yaşar Tonta