Son 5-6 yıldır "dijital kütüphane", "dijital arşiv" gibi sözcükler gerek literatürde gerekse günlük yaşamda çok daha sık olarak kullanılıyor. Bunun temel nedeni dijital kütüphane ve arşivlerle hemen hemen herkesin şu ya da bu şekilde ilgilenmesi. Bu ilginin temel nedenlerinden birisi dijital bilgilere Internet aracılığıyla kolayca erişim sağlanmasıdır. Gerek çeşitli disiplinlerdeki araştırmacılar (kütüphaneciler, bilgisayarcılar, çoklu ortam ve kullanıcı arabirimi tasarımcıları, teknologlar, vs.) gerekse son kullanıcılar dijital ortamda erişilebilen bilgi miktarını artırabilmek için yoğun çaba harcamaya başladılar.
1990'ların başında ABD Kongre Kütüphanesi "Amerikan Memory" adlı bir çalışma başlatarak Amerikan tarihi açısından önem taşıyan bazı belgeleri (içlerinde çoklu ortam türü belgeler de var) dijital ortama aktardı. Yine aynı yıllarda en çok kullanılan 5000 kitabın 2000 yılına kadar dijital ortama aktarılarak Internet aracılığıyla bütün okuların ve kütüphanelerin kullanımına açılması planlandı. Aynı yıllarda Fransız Ulusal Kütüphanesi de belli başlı kaynakları dijital ortama aktarmak için önemli miktarlarda bütçe ayırmaya başladı.
1995 yılında Amerikan Ulusal Bilim Vakfı'nın (NSF) dijital kütüphane kurma girişimlerini (Digital Library Initiative) destekleme kararı alarak ilk aşamada altı üniversiteye parasal destek sağlamasıyla birlikte bu alandaki çalışmalar büyük bir ivme kazandı. Çeşitli üniversiteler global değişim, çevre, uzay bilimleri vb. konularda "dijital kütüphane" kurmak için gerekli alt yapı konusunda araştırmalar yürütmeye başladı. Başlangıçtan itibaren dijital içerik geliştirilmesi ve söz konusu içeriğe erişim araştırma konuları arasında yer aldı. İlk aşamada üç yıl olarak belirlenen destek programı daha sonra genişletildi. Bu program halen devam etmektedir. Dijital kütüphanelerle ilgili araştırma yürüten kuruluşlar ve üniversiteler bir araya gelerek 1996 yılında Dijital Kütüphane Federasyonunu (http://www.clir.org/dlf) kurdular. Günümüzde dijital kütüphane ve dijital arşiv kurulmasıyla ilgili olarak çeşitli konularda (alt yapı, standartlar, içerik geliştirme, dizinleme, depolama ve erişim, vb. gibi) hazırlanan birçok rapor yukarıda sözü edilen Dijital Kütüphane Girşimi çerçevesinde yapılan çalışmalar sonucu gerçekleşti.
1996 yılında İngiltere'de de üniversitelerin kurduğu Ortak Bilgi Sistemleri Komitesi (JISC) de eLib (Electronic Library) (www.ukoln.ac.uk/elib) projesini başlattı. İlk aşamada eLib projesi için üç yıllık bir destek sağlandı. Proje çerçevesinde dijital kütüphanelerle ilgili birçok rapor üretildi.
ABD ve İngiltere'nin yanı sıra diğer ülkelerde de dijital kütüphane kurma konusunda çalışmalar devam etrmektedir.
Bu oturumda dijital kütüphaneler ve dijital arşivlerle ilgili belli başlı hususlara genel olarak değineceğiz. Konuyla ilgili çok sayıda kaynak var. Daha önce sözünü ettiğimiz kaynakçalardan ("Scholarly Electronic Publishing Bibliography" ya da Current Cites" gibi) "digital libraries" ya da "digital archives" terimleriyle bir tarama yaparsanız epeyce yararlı kaynaklara erişebilirsiniz. Amerikan Araştırma Kütüphaneleri Derneği'nin sayfasından aldığım "dijital kütüphaneler" tanımını ders dizini altına koydum (dosya adı: DL-definition.htm). Bir başka tanım Dijital Kütüphane Federasyonu web sayfasında (http://www.clir.org/diglib) da var. (Berkeley'deki http://sunsite.berkeley.edu/Info/ "Dijital Kütüphaneler" ile ilgili sayfa iyi bir başlangıç olabilir (bkz. http://sunsite.berkeley.edu.berkeley.edu/Info/periodicals.html, http://sunsite.berkeley.edu/Info/standards.html, http://sunsite.berkeley.edu/Info/diglibTools.htm). Aynı şekilde Dijital Kütüphane Federasyonunun web sayfasında (http://www.clir.org/diglib) da yararlı bilgiler ve yöneltmeler var. İngiltere'deki eLib ( http://www.ukoln.ac.uk ) sayfası da çok yararlı bilgiler içeriyor. Bu projenin bir ürünü olan Ariadne (http://www.ariadne.ac.uk) adlı dergide de yararlı bilgiler var.
Bu kaynaklardan birkaç tanesi aşağıda verilmektedir.
Arms, William Y., Christophe Blanchi, Edward A. Overly. An Architecture for Information in Digital Libraries, D-Lib Magazine, February 1997 http://www.dlib.org/dlib/february97-arms
Griffin, Stephen M. NSF/DARPA/NASA Digital Libraries Initiative: A Program Manager's Perspective,
D-Lib Magazine July/August 1998. http://www.dlib.org/dlib/july98-griffin
Logoze, Carl and David Fielding. (1998) Defining Collections in Distributed Digital Libraries,
D-Lib Magazine, November 1998. Elektronik adres: http://www.dlib.org/dlib/november98/lagoze/11lagoze.html