H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
Ders saati: Salı 09:10-12:00
Ders sorumlusu: Yaşar Tonta (e-posta: tonta@hacettepe.edu.tr)
Dersin amaçları: Bu dersin temel amacı ağ aracılığıyla erişilebilen bilgi kaynaklarını ve bilgi hizmetlerini incelemektir. KÜT 655'in devamı olan bu derste elektronik bilgi kaynaklarının düzenlenmesi (metadata), elektronik bilginin ekonomisi, entellektüel mülkiyet hakları, elektronik bilginin korunması ve arşivlenmesi, ve elektronik bilgi hizmetleri alt yapı gereksinimleri tartışılmaktadır.
Okuma parçaları: William Arms, Digital Libraries (MIT Press, 2001) ve Michael Lesk, Practical Digital Libraries: Books, Bytes & Bucks (Morgan Kaufman, 1997) ara sıra başvuracağımız temel kitaplar. Her hafta için kısa bir giriş yazısı, okunması gereken kitap ve makalelerin listesi ile ziyaret edilmesi gereken web sitelerinin adresleri ilgili haftanın ayrıntılı ders notunda ayrıca verilmektedir. (Ders programına ve ders notlarına http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2005/kut680/ dizininden erişilebilir. Ders notlarında konuyla ilgili bazı kaynakların elektronik kopyalarına da bazı bağlantılar yapılmıştır. İstediğiniz takdirde ders notlarının ve ilgili kaynakların tam metinlerinin basılı çıktılarını yazıcıdan alabilirsiniz. Elektronik kopyası olmayan kaynakların bir kısmının fotokopileri de derste sağlanacaktır.)
Dersin gerekleri: Derslere devam zorunludur. İki hafta üst üste derse gelmeyen ya da toplam üç haftadan fazla devamsızlık yapan öğrencilerin yazılı mazeret bildirmeleri gerekmektedir. Derslere devam ders başarı notunu önemli ölçüde etkilemektedir. Öğrencilerin her derse programda belirtilen makaleleri okuyarak, web sitelerini inceleyerek hazırlıklı gelmeleri ve derslerde tartışmalara katılmaları gerekmektedir. Bu dersin bir gereği olarak Internet üzerindeki birçok bilgi kaynağını inceleyecek, elektronik bilgi hizmeti veren kuruluşların Web sitelerini ziyaret edecek ve deneyimlerinizi sözlü ya da yazılı olarak aktaracaksınız. Dönem ödevi olarak belirli bir konu incelenerek sınıfta sunulacaktır. (Ödevlerle ilgili ayrıntılar ayrıntılı programda yer alacaktır.) Yıl sonunda final sınavı yapılacaktır.
Not: Gelecek hafta için Arms'ın 10., 11. ve 12. bölümlerini (kitabı benden ödünç alabilirsiniz; Beytepe ve Bilkent Kütüphanelerinde de var), Hodge (2004), Brand, Daly ve Myers (t.y), ve konuyla ilgili diğer Türkçe kaynakları (Küçük ve Al, 2001; Al ve Küçük, 2003; Kaynak, 2001; Olgun ve Sever, 2000) okuyarak gelmenizde yarar var. Arms ve Hodge konuyla ilgili genel bilgi vermesi açısından yararlı. Brand, Daly ve Myers yayıncılar için hazırlanmış ve basit bir biçimde metadata kavramını inceliyor. Daha sonraki hafta için de elektronik bilgi kaynaklarının kataloglanması ve dizinlenmesi (metadata) ile ilgili diğer kaynakları da gözden geçirmenizde büyük yarar var.
Kaynaklar
Al, Umut ve Küçük, Mehmet Emin. "Üst Veri Standartları ve Uygulamaları" Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(1): 167-185, Temmuz 2003.
Arms, W. (2001). Digital Libraries. Cambridge,MA: MIT Press.
Baca, M. (ed.) (1998). Introduction to metadata: Pathways to digital information. Los Angeles: Getty Information Institute. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/index.html (Bu kaynakta metadatayla ilgili makaleler, metadata sözlüğü, kısaltmalar, "crosswalk"la ilgili makale ve adresler yer alıyor. Bir kısmına aşağıda doğrudan bağlantı verilmektedir.)
Beit-Arie, O. ve diğerleri. (2001 September). Linking to the Appropriate Copy. Report of a DOI-Based Prototype, D-Lib Magazine, 7(9). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.dlib.org/dlib/september01/caplan/09caplan.html (Metadata ve uygun kopyaya bağlantı verme hakkında).
Brand, Amy, Frank Daly and Barbara Myers, Metadata demystified. http://www.niso.org/standards/resources/Metadata_Demystified.pdf.
Cameron, R.D. (1994). "To Link or To Copy? Four Principles for Materials Acquisition in Internet Electronic Libraries," (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://elib.cs.sfu.ca/project/papers/e-lib-links.html.
Caplan, P. and Flecker, D. Choosing the Appropriate Copy: Report of a discussion of options for selecting among multiple copies of an electronic journal article. <http://www.niso.org/DLFarch.html>
"Dublin Core FAQ." (2000-03-28.) http://dublincore.org/resources/faq/
Gill, T. "Metadata and the World Wide Web." In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/2_articles/gill/index.html.
Gilliland-Svetland, A.J. (2001). "Introduction to metadata: Setting the stage." In Baca, Murtha, ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/2_articles/index.html
Hanlon, A. (2001). A brief introduction to metadata. Bilgi Dünyası, 2(2): 206-217. (Makalenin Türkçesi için de aynı sayfalara bakabilirsiniz.)
Henshaw, R. (1999). “The First Monday Metadata Project,” Libri 49(3): 125-131. (HTML'deki <META> belirteci (tag) kullanılarak elektronik kaynakların tanımlanması ile ilgili bir e-dergi uygulamasını anlatan bir makale. Dergi Beytepe'de var. Bu makale Libri dergisinin en iyi öğrenci makalesi ödülünü almış.)
Henshaw, R. and Valauskas, E.J. (2001). “Metadata as a Catalyst: Experiments with Metadata and Search Engines in the Internet Journal First Monday” Libri, Vol:51, No:2, pp. 86-101.
Hodge, Gail.
(2004).
Metadata for electronic information resources. In:
Yaşar Tonta (ed.) Electronic Information Management.
(RTO Lecture Series Pre-Prints Publication no. AC/323(IMC 002B)TP/06).
IFLA. Digital Libraries: Metadata Resources. http://www.ifla.org/ (Metadata konusuyla ilgili en zengin web sitesi)
Kaynak, E.A. (2001). Elektronik kaynakların bibliyografik denetimi ve metadata. Bilgi Dünyası, 2(2): 188-205.
Kirriemuir, J. What is ROADS? http://www.ukoln.ac.uk/metadata/roads/what/ (Konuya göre düzenlenmiş web sayfalarına örnek: ROADS: Resource Organisation And Discovery in Subject-based services. Daha geniş bilgi için bkz. www.ukoln.ac.uk/metadata/roads/
Küçük, Mehmet Emin ve Umut Al, "Metadata Kavramı." Bilgi Dünyası, 2(2): 169-187, Ekim 2001.
Küçük, M.E., Olgun, B. ve Sever, H. (2000). Application of metadata concepts to discovery of Internet resources. Tatyana Yakhno (ed.). Advances in information systems: First international conference proceedings/ADVIS 2000, İzmir, Turkey, October 25-27, 2000 içinde (304-313). Berlin: Springer. http://www.baskent.edu.tr/~sever/advis00.pdf
Lynch, C. (2001). Metadata harvesting and the Open Archives Initiative. (Çevrimiçi). ARL Bimonthly Report, no. 217, s. 1-9. Elektronik adres: http://www.arl.org/newsltr/217/mhp.html
Lynch, C. (1998). The Dublin Core Descriptive Metadata Program: Strategic Implications for Libraries and Networked Information Access. ARL Newsletter 196, February 1998. (Çevrimiçi). Elektronik adres: http://www.arl.org/newsltr/196/dublin.html
Metadata acronyms & URLs. In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/5_acronyms/index.html
Metadata glossary. In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/4_glossary/index.html
Metadata Standards Crosswalks, In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/3_crosswalks/index.html
Miller, P. (2000). Interoperability. What is it and why should I want it? Ariadne (çevrimiçi). no. 24. Elektronik adres: www.ariadne.ac.uk/issue24/interoperability/intro.html.
Olgun, B. ve Sever, H. (2000). Kaynak keşif yeteneğinin artırılması için Internet kaynaklarının içeriklerinin standart biçimde tanımlanması. Bilgi Dünyası, 1(1): 56-88. http://www.baskent.edu.tr/~sever/bahamakale02.pdf.
O'Neill,
E.T., Lavoie, B.F. and
McClain, P. D. (1998). An
analysis of metadata
usage on the Web, 1998.
[Çevrimiçi]. Elektronik kopya:
http://www.oclc.org/research/publications/arr/1998/oneill_etal/metadata.htm
) [04/122003]
Qin, J. and Wesley, K. (1998). Web
indexing with meta fields: a survey of web objects in polymer chemistry.
Information Technology and Libraries 17(3): 149-156.
Tonta, Y. (2000). "Elektronik Yayıncılıkta Son Gelişmeler" Bilgi dünyası, 1(1): 89-132. (Makalede metadata, Dublin Core ve DOI ile ilgili bölümler var.)
Tonta, Y., Bitirim, Y. ve Sever, H. Türkçe arama motorlarında performans değerlendirme. Ankara: Total Bilişim, 2002.
Turner, T.P. and Brackbill, L. (1998). Rising to the top: Evaluating the use of the HTML META tag to improve retrieval of World Wide Web documents through Internet search engines. Library Resources and Technical Services 42(4): 258-271.
Woodley, M. (1998). Crosswalks: The path to universal access? In Baca, M., ed., Introduction to Metadata: Pathways to Digital Information. Version 2.0. (J. Paul Getty Trust, 1998). (Çevrimiçi) Elektronik adres: http://www.getty.edu/research/institute/standards/intrometadata/2_articles/woodley/index.html (Crosswalk bir standarttan diğerine, örneğin USMARC'tan EAD'ye ya da DC'den EAD'ye, çevirme yazılımı)
BAĞLANTI YÖNETİMİ (REFERENCE LINKING) İLE İLGİLİ KAYNAKLAR
Jill E. Grogg, Thinking About Reference Linking. Searcher 10(4), 2002.
http://www.infotoday.com/searcher/apr02/grogg.htm
Caplan, Priscilla. "Reference Linking for Journal Articles: Promise, Progress, and Perils." portal: Libraries and the Academy 1, no. 3 (2001): 351-356. (kopyası ilişikte)
Caplan, Priscilla, and William Y. Arms. "Reference Linking for Journal Articles." D-Lib Magazine 5 (July/August 1999). [HTML file]
[Van de Sompel and Hochstenbach 1999a] "Reference Linking in a Hybrid Library Environment, Part 1: Frameworks for Linking." D-Lib Magazine, April 1999. <http://www.dlib.org/dlib/april99/van_de_sompel/04van_de_sompel-pt1.html>
[Van de Sompel and Hochstenbach 1999b] "Reference Linking in a Hybrid Library Environment, Part 2: SFX, a Generic Linking Solution." D-Lib Magazine, April 1999. <http://www.dlib.org/dlib/april99/van_de_sompel/04van_de_sompel-pt2.html>
Blake, Miriam E., and Frances L. Knudson. "Metadata and Reference Linking." Library Collections, Acquisitions, & Technical Services 26, no. 3 (2002): 219-230. (Science Direct: http://www.sciencedirect.com/science?_ob=MImg&_imagekey=B6VSH-46WMTP3-5-1&_cdi=6263&_orig=search&_coverDate=12%2F31%2F2002&_sk=999739996&view=c&wchp=dGLbVtz-zSkzk&_acct=C000038678&_version=1&_userid=691275&md5=d8ff79da735a637e03fb336317074395&ie=f.pdf)
Beit-Arie, Oren, Miriam Blake, Priscilla Caplan, Dale Flecker, Tim Ingoldsby, Laurence W. Lannom, William H. Mischo, Edward Pentz, Sally Rogers, and Herbert Van de Sompel. "Linking to the Appropriate Copy: Report of a DOI-Based Prototype." D-Lib Magazine 7 (September 2001). [HTML file]