http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2010/bby607/bby607dersamac2010.htm
Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi
Bölümü
BBY 607
Bilgi Mimarisi (Bahar 2010) Yaşar Tonta
Ders günü
ve yeri: Perşembe 13:30-16:20 (Ofis)
Öğretmen: Yaşar
Tonta (e-posta: tonta@hacettepe.edu.tr;
tel: 297 82 04)
Dersin web
sitesi: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2010/bby607/bby607dersamac2010.htm
SOSYO-TEKNİK ANALİZ
VE TASARIM ÖDEVİ
Sosyo-teknik analiz
ve tasarım ödevi aşağıdaki bileşenlerden oluşmaktadır:
- Amaç ve hedeflerin
belirlenmesi
Bir web sitesi aracılığıyla kolaylaştırılacak görev ve işlevleri
belirlemek ve web sitesinin amacını tanımlamak için müşteri ve müşterinin
işi/çalıştığı endüstri hakkında bilgi edinin. Sitenin amacını açıkça
tanımlayın. Sitenin görev ve amaçları sürekli yeniden
değerlendirilmelidir. Takım tasarım sürecinin her aşamasında sitenin
amacını yeniden düşünmelidir.
- Müşterinin vizyonunu
tanımlama
Web sitesinin nasıl görüneceği ve hissedileceği (look
& feel) hakkında müşterinin kafasındaki
kavram ya da vizyon nedir? Birden fazla müşteri
varsa birden fazla (ve bazen birbiriyle çatışan) vizyonlar
olabilir. Böyle bir durumda vizyon her müşterinin
bakış açısını oluşturan ögelerden hareketle inşa
edilmeli ve müşteriler buna inandırılmalıdır.
- Kullanıcıların tanımlanması
Gerçekte web sitesini kullanacak olan kullanıcı grubu ya da gruplarının
tanımlanması. Bu adım önemli çünkü siteyi kullananların ne yapmak
istediğine karar vermek gerekli. Örneğin eğer kullanıcılar siteyi günlük
haberler/olaylar için ziyaret ediyorlarsa o zaman bu tür bilgilere kolayca
erişilebilir olmalı, bilgiler derinlere gömülmemeli. Çoğu zaman birden
fazla kullanıcı grubu vardır. Örneğin, ticari bir site hem çalışanlar hem
de müşteriler tarafından kullanılabilir. İki grubun ilgi alanları
örtüşebilir (örneğin her iki grup da ürün bilgisiyle ilgilenebilir). Fakat
çoğu zaman grupların ilgi alanları ve öncelikleri birbirinden farklıdır.
- İçerik envanteri
yaratılması
Sitenin amacına ve hedef kullanıcı grubuna göre ne tür bilgiler içermesi gerektiğininin belirlenmesi. İçerik envanteri
çoğu zaman pratik nedenlerle yaratılır. Gerekli içeriği yaratmak mümkün
değilse –örneğin günlük işlem özetlerinin verilmesi- o zaman bu tür içerik
envanterde yer almamalıdır. İçerik envanteri çoğu zaman tüm müşterilerin sitede görmek
istedikleri “istek listesi”dir.
- Sunucu ortamının
belirlenmesi
Bu aşamada içeriği sunacak teknoloji hakkında ciddi kararlar verilmesi
gerekli (hizmet sağlayıcının seçimi ya da sunucu
işletim sistemi ve yazılımının seçimi gibi. Bu kararlar kısmen içeriğin
niteliğine bağlıdır. Örneğin çok çabuk değişen içerik için veri tabanı
desteği, görsel içerik için ise akıcı medya sunucusu gerekir. Teknoloji
seçeneği bütçeyle ilgilidir. Bilgi mimarı bütçenin hazırlanmasında yer
alsa bile projeye ne kadar para ayrılacağına hemen hemen
hiçbir zaman tek başına karar veremez. Bilgi mimarı bütçenin durumuna göre
içerik envanterini değiştirmelidir.
- Site haritaları yaratma
Site haritası potansiyel kullanıcıların siteyi ziyaret etme yolunu
belirler. Bu belirlemede önemli olan hangi kaynakların ana sayfadan
sunulacağı hangilerinin sitenin diğer sayfalarında yer alacağı hususudur.
Çok çeşitli site düzenleme stilleri vardır. Seçim sitenin amacına ve
kullanıcı grubuna bağlıdır. Örneğin, grup tartışmasına odaklanan bir site
tartışma hakkında çok sayıda ve hızlı bağlantılar sağlamalıdır. Bilgi
sunan siteler bu bilgileri ilk sayfada ve merkezde sunmalıdır. (Site haritası tasarımı kullanılabilirlik ögelerinden de yararlanır. Sezgisel dolaşım akışlarını
belirlemek için her site haritası gerçek kullanıcılarla test edilmelidir.)
- İçerik haritaları yaratma
İçerik haritası bir sitenin içeriğinin bir veri tabanına göründüğü
biçimiyle tanımlanmasıdır. İçerik haritaları veri türlerini
sınıflandırmalı ve aralarındaki ilişkileri belirlemelidir. İçerik
haritaları programlama amacıyla veri tabanı uzmanına gönderilir. İçerik
haritaları site haritasında açık olmayan bağlantılar içerebilir. Örneğin,
site haritası personele ve ürünlere yönlendiren patikalar içerebilir.
İçerik haritası (ki her üründen sorumlu personel ve her personelin
üzerinde çalıştığı ürünler olduğunu gösterir) ise ürün sayfalarıyla
personel sayfaları arasında bağlantılar olmasını öngörür. İçerik haritası
aynı zamanda önemli içeriğin site dışında bırakılmamasını garantiler. Eğer
içerik envanterindeki bir madde içerik haritası
sınıflamasına yerleştirilemiyorsa o zaman mevcut içerik haritası (ve
muhtemelen site haritası) bu açığı giderecek şekilde gözden
geçirilmelidir.
- Sayfa şemalarının
tasarlanması
Farklı içerik türleri tanılandıktan sonra bilgi mimarı içeriğin web
sayfasında nasıl gösterileceği üzerinde odaklanır. Bu aşamada
kullanılabilirlik ögelerinin yanı sıra içeriğin
niteliği ve kullanıcı grubu da dikkate alınır. Sayfa şemaları skeç ve blok diyagram çizmeyi içerebilir. Bu şemalar
bilginin okunması kolay ve göze hoş gelen bir biçimde sunulması ve
düzenlemesinin ilk adımıdır.
- Yapıcı süreçlerin
tasarlanması
Bu noktada site programcılara, yazar ve sanatçılara teslim edilecek hale
gelmiştir. Her üç grup da orijinal plan dahilinde
çalışmalıdırlar. Bilgi mimarı her grup için anlaşılabilir bir dizi tasarım
parametresi yaratmalıdır. Yazarlara sadece hangi konuda yazacakları değil,
hangi yazı stiliyle yazacakları, yazıların uzunluğu ve nasıl
bölümleneceği, hatta son sürümde kullanılacak yazı puntosu bile
bildirilmelidir. Grafik tasarımcılara tasarım için bir dizi nesne –başlık,
logo vs.- verilmeli, müşterinin tercihleri, bilgi
mimarının vizyonu ve kullanıcıların gereksinimleri kendilerine
aktarılmalıdır. HTML programcıları ve diğer programcılar sitede arzu
edilen işlevsellik düzeyini bilmelidirler. Örneğin bilgi mimarı bir web
sayfasının farklı tarayıcılara göre yeniden boyutlandırılmasını bekliyorsa
bu, belgelenmelidir. Hedefleri ve bitiş tarihlerini gösteren bir üretim
planı hazırlanmalı ve üç grup arasındaki iletişim kolaylaştırılmalıdır.
(Tasarım sürecini rotasında tutmak için sürekli testler yapılmalı ve
yapılanları müşteri de görmelidir.)
Not:
Ödev tanımı Stephen Downes’a
ait olup Mary E. Brown’ın
ILS 599 Bilgi Mimarisi ders programından alınmış ve uyarlanmıştır. http://www.southernct.edu/~brownm/599ia_Sp2006_syllabus.html]
Yaşar Tonta
tonta@hacettepe.edu.tr
Last updated: 10 Mart 2008