KORSAN YAYINCILIĞA ENGEL

Prof. Dr. Bahaeddin YEDİYILDIZ

Yayıncıların yayınladıkları kitapları sözleşmeye konu olan sayının üzerinde eser sahiplerinden habersiz çoğaltarak yazar aleyhine haksız kazanç sağladıklarını hep duyarız. Aynı şekilde üçüncü şahısların hem yazarı hem de yayıncıyı atlatarak korsan baskı yaptıkları da bilinir.

Kültür Bakanlığı, bu haksız uygulamaları önlemek amacıyla, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun ilgili maddesine dayanarak, "Fikir ve Sanat Eserlerininin İşaretlenmesine İlişkin Yönetmelik"i çıkardı. Bundan böyle basılan eserlere yayım ve yapım numarası ile seri numaraları verilecek ve Kültür Bakanlığı'ndan alınan bandroller yapıştırılacaktır. Bandrolsüz kitap satanlar hakkında da soruşturma açılacaktır.

Ne var ki, yeni getirilen bu mevzuattan yayıncıların pek hoşlanmadıkları görülmektedir. Yönetmelik aleyhine basında bir kampanya açmış bulunmaktadırlar. Böyle bir uygulamanın ifade özgürlüğüne bir darbe, kitaba sansür olduğunu iddia etmekte; eğer çağdaşlıktan, demokraklıktan söz ediliyorsa devletin kitaplardan elini çekmesi gerektiğini ileri sürmektedirler. Hattâ bir kısmı, açık açık "yayıncılar olarak bu yasayı tanımadıklarını ve bandrol almayacaklarını" ilan etmekte ve diğer yayıncıları da bu yasayı çiğnemeye (!) davet etmektedirler.

Bu eleştiri yazılarını okuduğumda, dikkatimi çeken bir husus, yönetmeliğin muhtevasından hiç bahsedilmemesidir. Yönetmeliğin yayıncılara hangi yükümlülükleri getirdiği; hangi maddeyle ifade özgürlüğünün engellendiği, ya da hangi maddenin sansüre sebep olacağı hususları açıklanmıyor. Bunun sebebi üzerinde durmak gerekir zannediyorum.

Yönetmelik baştan sona okunduğunda, yayıncıları zorlayacak olan en önemli hususlar, kanaatime göre 12.Madde'nin "e" fıkrasıdır. Bandrol verilebilmesi için Kültür Bakanlığı'nın istediği belgeleri sıralayan bu fıkra aynen şöyledir:

1.Hak sahibi olunduğunu gösterir noter tasdikli sözleşme veya yetki belgesi,

2.Yayınevine sipariş edilen basım adedini gösterir Maliye Bakanlığı tasdikli sipariş fişi,

3.Çoğaltılan süreli olmayan yayının adedinin belirtildiği basımevince düzenlenecek sevk irsaliyesi ve faturası,

4.Çoğaltılacak süreli olmayan yayına âit bilgileri içeren hak sahiplerince düzenlenecek beyanname.

Eserin basımla ilgili özelliklerini, hak sahipliğini, baskı adedini, basımevinden alınan sevk irsaliyesini ve faturasını tespit ve tescil etmeyi, dolayısıyla eser sâhibinin hakkını korumayı hedefleyen bu hükümler, fikir ve ifâde özgürlüğünü engelleyebilir ya da sansüre sebep olabilir mi? Ben şahsen Yönetmeliğin sadece burada sıraladıklarımdan değil, diğer maddelerinden de böyle bir anlam çıkaramıyorum. Bandrol için gerekli belgelerin, sadece yazar, yayıncı ve devlet arasındaki malî ilişkileri düzenlemeye yönelik olduğu görülmektedir. Bu ilişkilerin hakkaniyet ölçüleri içerisinde düzenlenmesi kimin zararına olabilir?

Bu ilişkiler başka türlü düzenlenemez miydi? Elbette mümkündü. Meselâ benim kanaatime göre, bandrol verme yetkisi, Kültür Bakanlığı'na değil de, sivil toplum kuruluşlarının yaygınlaştığı dünyamızın yeni eğilimlerine uygun olarak, meslek birliklerine tevdi edilmiş olsaydı, hem devlet söz konusu suçlamalardan ve gereksiz bir yükten kurtulmuş olur hem de fikir ve sanat eseri sahipleri ile yapımcılar ve yayımcılar arasındaki ilişkiler sivil bir ortamda daha hakkaniyetli ve uyumlu bir hâle getirilebilir, ifâde özgürlüğü ve sansür gibi konulardaki her türlü endişelere de meydan verilmemiş olurdu.

Elbette en geniş biçimiyle fikir ve ifâde özgürlüğünden yanayım ve kesinlikle sansürün karşısındayım. Ancak yazarın hakkının korunması konusunda da daha duyarlı olunması gerektiğine inanıyorum. Kanaatime göre, söz konusu üstün değerlere sığınarak engellenmek istenen bandrol uygulaması, "korsan yayını" önleme açısından yararlı olacaktır.