ANGLO-AMERICAN KATALOGLAMA KURALLARI 2
KISIM II: BAŞLIK SEÇİMİ, BİÇİMLEME VE YÖNELTMELER
BÖLÜM 21. BAŞLIK SEÇİMİ
21.1 TEMEL KURAL
21.1A Kişi yazarlığı olan eserler
21.1A1 Tanım: Yazar, bir eserin zihinsel veya sanatsal içeriğinin yaratılmasından temel sorumlu kişidir. Bu tanıma göre örneğin, kitapları yazanlar gibi kompozitörler müzik eserlerinin, kartograflar haritaların, sanatçı ve fotoğrafçılar yarattıkları bu eserlerin yazarlarıdır. Ek olarak, belirli durumlarda icracı ses kayıtları, film ve video kayıtlarının yazarıdır.
21.1B Tüzel kuruluş altında giriş
21.1B1 Tanım: Tüzel kişi, özel bir adla tanınan ve bir bütün olarak hareket eden veya edebilen bir kuruluş veya bir grup insan topluluğudur. Tüzel kuruluşun bir adının olması gerekir. Tüzel kişi örneğin, dernekler, enstitüler, iş firmaları, devletler, konferanslar, özel etkinlikler (örneğin, sergi, festival, v.b.).
21.1B2 Genel Kural. Aşağıdaki gruplardan biri veya birkaçı altında toplanabilenlere tüzel kuruluş altında giriş hazırlayınız:
a) Tüzel kuruluşun-yönetimsel yapısı
veya -iç politikası, kuralları ve/veya işlemleri
veya -mali yönü
veya -personel kaynakları (örneğin, kataloglar, envanterler, üyelik rehberleri, gibi)
b) Aşağıdaki türlerde yasal ve devlete bağlı çalışmalar:
- yasalar (21.31)
- yürütmenin yasa gücündeki kararları
- yönetim tüzükleri (21.32)
- anlaşmalar (sözleşmeler), v.b. (21.35)
- mahkeme kararları (21.36)
c) Tüzel kuruluşun toplu görüşünü içeren yayınlar (Örneğin, komisyon, komite raporları, v.b.; iç politikaları üzerine yapılan resmi duyurular, v.b.)
d) Bir konferanstaki toplu etkinliklerin raporları (konuşma metinleri [proceedings], verilen bildiriler, v.b.), bir araştırma, buluş, v.b. sonuçları veya bir etkinlik (sergi, fuar, festival, v.b.) gibi tüzel kuruluşun kapsamına giren (21.1B1) ve bunlardan yayın üzerinde belirleyici bir adı olanlar.
Bu tür eserlerde çok yazarlık (21.6) veya karma karakterli yazarlık (21.8-21.27) varsa, bu eserler için ilk adı geçen tüzel kuruluşa başlık hazırlayınız. Ek giriş başlıklarını kural 21.29-21.30 da belirtildiği gibi hazırlayınız.
21.1B3 21.1B2'deki grupların dışında kalan bir eser için tüzel kuruluşla ilgili değilmiş gibi giriş seçilmelidir. Ek giriş tüzel kişiye yapılmalıdır.
21.1C Eseradı altında giriş
Aşağıdaki durumlarda eseradı altında giriş hazırlayınız.
1) Kişi yazarlığı bilinmiyorsa (21.5), yaygınsa (216C2) veya belirsizse ve eserde bir tüzel kişi yazarlığı yoksa,
veya 2) editör tarafından üretilmiş bir eser, derme ise (21.7),
veya 3) bir tüzel kuruluş yapısından oluşmuş ama 21.1B2 deki gruplara girmiyorsa ve kişi yazarlığı yoksa.
21.4 TEK KİŞİ VEYA TÜZEL KURULUŞUN SORUMLU OLDUĞU ESERLER
21.4A Tek kişi yazarlığı olan eserler
Bir yazarın bir eseri, dermesi veya bir eserinden ya da eserlerinden yapılan seçmeler, eserin üzerinde belirlenmiş olsun veya olmasın, kişi olan yazarının adı altında giriş yapınız.
21.4B Tek tüzel kişi yazarlığı olan eserler
Bir tüzel kişiye mâl edilen bir eseri, eserlerinin dermesi veya bir eserden ya da eserlerden yapılan seçmeler 21.1B2 de verilen grupların bir veya daha fazlasına koyabiliyorsanız, tüzel kişi olan yazarının adı altında giriş yapınız.
21.6 SORUMLULUĞUN PAYLAŞILDIĞI ESERLER (ÇOK YAZARLI ESER)
21.6A Kapsam
Bu kuralı aşağıdaki durumlarda uygulayınız.
1) İki veya daha fazla kişinin birlikte oluşturduğu eser,
2) Farklı kişilerin ayrı katkılarıyla oluşan eserler,
3) İki veya daha fazla kişi arasındaki değişimle oluşan eserler,
4) 21.1B2 deki gruplardan bir veya daha fazlasına giren iki veya daha fazla kuruluşun meydana getirdiği eserler,
5) Yukarıda 1-3 arasında listelenen eserlerden bir veya daha fazla tüzel kişinin katkısı olan eserler,
6) Bir kişi veya tüzel kuruluş arasındaki işbirliği veya değişimle sonuçlanan eserler.
Özel türdeki işbirliği karma karakterli yazarlık kapsamında olup 21.8-21.27 numaralı kurallarda ele alınmıştır. Ancak sorumlulukları aynı pozisyonda ise ortak sorumlulukla ilgili kurallarda ele alınır. Örneğin, temel başlık uyarlayana çıkarıldığında, bu sorumluluk iki-üç kişi arasında ise yukarıdaki kurallar uygulanmalıdır. Bu kurallar editör yönetiminde oluşturulan eserlerle, dermeler için uygulanmaz.
21.6B Temel sorumluluk gösterilmişse
21.6B1 Sorumluluğun paylaşıldığı bir eserde, anlatım veya yazı karakteri ile belirtilen kişi veya kuruluş başlığı varsa girişi bu ad altında yapınız.
21.6B2 Eğer temel sorumluluk iki veya üç kişi veya tüzel kuruluşa verilmişse, bunlardan ilki altında başlık hazırlayınız.
21.6C Temel sorumluluk gösterilmemişse
21.6C1 Eğer temel sorumluluk gösterilmemiş ve üçten fazla ad yoksa, ilk ad altında giriş yapınız. Diğerlerine ek girişler hazırlayınız.
21.6C2 Eğer temel sorumluk yer almamış (gösterilmemiş) ve eserde sorumluluk üçten fazla kişi veya sorumluluk arasında paylaşılmışsa esere eseradı altında giriş hazırlayınız. Temel bilgi kaynağındaki ilk kişi veya tüzel kuruluş adına ek fiş çıkarınız.
21.7 DERMELER (KOLEKSİYON) VE EDİTÖR YÖNETİMİNDE ÜRETİLMİŞ ESERLER
21.7A Kapsam
Bu kuralı şunlara uygulayınız:
1) Çeşitli kişi veya tüzel kuruluşun eserlerinden oluşan dermeler
2) Çeşitli kişi veya kuruluşların eserlerinden yapılan aktarmalardan oluşan eserler
3) Çeşitli kişi veya kuruluşların eserlerinden editör yönetiminde oluşturulan eserler
4) Çeşitli kişi veya kuruluşların eserlerinden editörün de katkısıyla oluşturulan eserler
Bu kuralı, bir tüzel kuruluş tarafından oluşturulan ve 21.1B nin kapsamına giren eserlere, belirli adı olan konferans metinlerine uygulamayınız.
21.7B Ortak eseradı olan dermeler
21.7A da verilen grupların birine giren eseri, eğer ortak bir eseradı varsa eseradı altında fişleyiniz. Ek girişleri üçten fazla değilse, öncelikle adlandırılan editör veya derleyene hazırlayınız.
Eğer böyle bir ortak adlı derme eser iki veya üç bağımsız eserden oluşuyorsa, bunların her birine yazar adı-eseradı ek girişi yapınız.
Üçten fazla bağımsız eserden oluşan, ortak eseradı olan bir derme eserde iki veya üç katkı varsa, katkıda bulunanların her biri için ayrı ayrı ek giriş (veya yazar adı-eseradı ek girişi) hazırlayınız.
Eğer böyle bir esere katkısı olanların sayısı üçten fazla ise iç kapakta öncelikle adlandırılan için ek giriş hazırlayınız.
21.7C Ortak adı bulunmayan derme eserler
21.7A daki grupların altında toplanabilen bir eserin ortak eseradı yoksa, ilk eserin adına veya ilk adı geçene (sorumluya) başlık hazırlayınız.
Yazarlığı Karma Karakterli Eserler
21.8 YAZARLIĞI KARMA KARAKTERLİ ESERLER
21.8A Kapsam
Pek çok eserde sorumluluk bölünmüştür. Bu, zihinsel ve sanatsal içeriği farklı kişi veya kuruluşların farklı tür işlevler yüklenerek oluşturdukları zaman, Örneğin, yazmak, uyarlamak, resimlemek, çevirmek, v.b. ortaya çıkar. Temel girişin belirlenmesi büyük ölçüde bu katkıların önem derecesine bağlıdır.
Bu bölümdeki karma karakterli yazarlıkla ilgili kurallar, iki temel gruba ayrılmıştır:
a) büyük ölçüde eldeki eserin değiştirilmiş olması (Örneğin, çeviri, uyarlama)
b) farklı kişi veya kuruluşların katkısıyla oluşturdukları bir yeni eser (Örneğin, bir yazar ve bir sanatçının ortak çalışmalarıyla oluşan bir eser 21.24, bir görüşmeyi rapor eden bir eser 21.25)
BİR BAŞKA ESERLE DEĞİŞTİRİLMİŞ YAYINLAR
21.9 Genel Kural
Bir başka eserle değiştirilen eserler, değişikliğin yapısına bağlı olarak ya yeni eser veya özgün esere göre uygun bir başlık alır. Eğer değişiklik özgün eserin yapısını veya içeriğini büyük ölçüde değiştirmişse veya anlatım farklılaşmışsa yeni esere göre başlık seçilmiştir. Yine eğer değişiklik güncelleştirme, yeniden düzenleme, kısaltma veya gözden geçirme şeklinde yapılmış, ama özgün eserdeki kişi veya kuruluş halen sorumlu görülüyorsa özgün esere dayanarak başlık seçilmiştir. 21.10-21.23 kuralları özel durumlarda uygulanmak üzere hazırlanmıştır:
21.10 UYARLANMIŞ METİNLER
Yorumlanmış , yeniden yazılmış, çocuklar için uyarlanmış veya farklı bir edebi biçimde basılmış (Örneğin, romanlaştırma, oyunlaştırma) eser için uyarlayana giriş yapınız. Eğer uyarlayan bilinmiyorsa eseradı altında giriş hazırlayınız. Eserin bir uyarlama olup olmadığına karar veremiyorsanız özgün eser için giriş hazırlayınız.
21.11 RESİMLİ METİNLER
21.11A Genel Kural
Metinlerini bir sanatçının resimlediği eserler metne uygun başlık alır. Resimleyene ek giriş uygun durumlarda yapılabilir. Bir sanatçı ve bir yazarın birlikte oluşturduğu eserlerde başlık seçimi için 21.24 e bakınız.
21.12 GÖZDEN GEÇİRİLMİŞ METİNLER
21.12A Gözden geçirilmiş, genişletilmiş, güncelleştirilmiş, kısaltılmış özetlenmiş bir basım, eğer özgün eserden sorumlu kişi veya tüzel kuruluş sorumluluk bildiriminde, eseradında ya da temel bilgi kaynağında bunlar hala eserden sorumlu kişiler olarak kabul ediliyorsa başlığı bunların altında hazırlayınız. Gözden geçiren, kısaltan, v.b. için bir ek giriş yapınız.
21.12B Eğer temel bilgi kaynağında özgün eserden sorumlu kişi veya kuruluşun artık eserle bir ilişkisi kalmadığı anlatımı varsa girişi gözden geçirene v.b. hazırlayınız. Özgün eser için yazar adına-eseradı ek girişi yapınız.
21.14 ÇEVİRİLER
21.14A Bir çeviri esere özgün esere uygun başlık altında giriş hazırlayınız. Çeviren için ek girişi 21.30K1 kuralına göre hazırlayınız.
21.15 BİYOGRAFİK/ELEŞTİREL METİNLER
21.15A Eğer bir eser temel bilgi kaynağında, bir yazarın eseri veya eserlerinin bir başka yazar tarafından eklenen materyallerle biyografik/eleştirel bir eseri olarak sunulmuşsa, bu esere temel sorumluluğu taşıyan altında başlık hazırlayınız. İçindeki eser veya eserlere uygun ek başlık hazırlayınız.
Karma karakterli sorumlulukla oluşturulan yeni eserler
21.24 SANATÇI VE YAZAR İŞBİRLİĞİ
Bir sanatçı ve yazarın birlikte oluşturduğu eserlerde temel bilgi kaynağında anlatım veya düzen olarak bir diğerinin adı önem kazanmadığı sürece adı ilk geçene giriş hazırlayınız. Temel giriş başlığı olmayana ek başlık hazırlayınız. Resimli metinler için 21.11A ya bakınız.
BAĞLANTILI ESERLER
21.28 BAĞLANTILI ESERLER
21.28B Genel kural
Bir bağlantılı eserin başlığını (kişi yazarlığı, tüzel kuruluş veya eseradı) 21.bölümdeki uygun bir kurala göre hazırlayınız. Ek girişleri (yazar adı-eseradı veya eseradı gibi uygun başlığı) bağlantılı eser için hazırlayınız. Bağlantılı eser, esas eserin yazarı ise ek giriş yapılmaz.
EK GİRİŞLER
21.29 Genel Kural
21.29A Ek girişler, bibliyografik tanımlara temel giriş başlıklarından farklı (ek) olarak erişimi sağlayan girişlerdir.
21.30J Eseradları
Aşağıdaki durumlar dışında, kişi veya tüzel kişi adı altında yazar adına giriş hazırlanan her eserin öz eseradına, ek giriş yapınız:
1) Öz eseradı temel giriş başlığıyla aynı ise,
veya 2) yazar adı-eseradı ve konu girişlerinin tek bir dizinde toplandığı katalogda, eseradı konu adından farklı olmadığı zaman.
Eseradı ek girişleri öz eseradından farklı olan diğer tüm eseradlarına hazırlanmalıdır. (Örneğin, dış kapak eseradı)
21.30L Diziler
Tek tek katalogladığınız bir dizi içinde yayınlanmış her esere, eğer gerekli erişimi sağlıyorsa dizi adı altında ek başlık hazırlayınız. (Seçenek) Dizideki her bir eser için belirlenen numerik veya bir başka belirteci ekleyiniz.
BÖLÜM 22,24 BAŞLIK BİÇİMLEME için “AACR2 Kataloglama Kuralları kitabının 2. ve 3. bölümleriniz kullanabilirsiniz.
BÖLÜM 26 YÖNELTMELER (GÖNDERMELER) bkz. asıl metin