TERMİNOLOJİ

BAŞLIK (Heading): Genellikle bibliyografik kayıtların başında yer alan, bibliyorgrafik varlığa erişimi sağlayan kayıttır.

BİBLİYOGRAFİK DENETİM : Tüm kayıtlı bilgiye erişebilmek üzere konuların kimliklendirilmeleri, konu analiziyle konuların ve sınıf numaralarının saptanmasıdır.

BİLGİ MİMARİSİ (Information architecture): Genellikle Web üzerindeki bilgi sistemlerinin planlanması, tasarımı, yapılandırılması, organizasyonu ve sürdürülmesi yönünde bir yöntem.

Book Number: Genellikle harf ve rakamlardan oluşan aynı konudaki kitapları yazar adlarına göre alfabetik düzenlemeye yarayan sembollerdir. Kitap numarası yazar numarası olarak da adlandırılır (Authır Number). Kitap numaraları Cutter-Sunborn tablolarından oluşan rakamlarla (sembollerle) numaralandırıldığı için kitap numarası Cutter numarası olarak da adlandırılmaktadır.

Call Number: Belirli bir kitabı rafa yerleştirmek, rafta kitaba özel bir yer belirlemek üzere kullanılan notasyondur. Yer numarası, Sınıf numarası ve yazar numarasından oluşur. Yer numarasında bir de eser numarası bulunabilir.

Classification: Raflara düzenli erişimi biçimsel olarak sağlamak üzere kütüphane koleksiyonun belirli sistemlere göre konusal düzenlenmesi.

Classification Number: Bir kitabın koleksiyondaki yerini konusu ile göstermeye yarayan bir numara.

Classification Schedule: Belli bir sınıflama sisteminin basılı şeması. Sınıflandırma cetveli.

DESCRIPTOR: Herhangi bir indekste erişim amacıyla oluşturulan ve kayıtlar arasındaki ilişkiyi de veren terim, sözcük veya sembol.

İndekslerde kayıtlara erişim için kullanılabilen tanımlayıcı sözcük, kavram veya sembollerdir.

Diğer bir ifadeyle;

İndekslerde kayıtlara erişim için tanımlanmış başlıklardır. Tanıtaçlar, terim veya sembol olabilir.

Ayrıca bkz.: Erişim ögesi, Başlık.

Enamurative Scheme: Konuların önceden birleştirilip listelendiği sınıflama sistemi

ERİŞİM ÖGESİ (Erişim noktası, Access point): Herhangi bir kayda erişebilmeyi sağlayan ögelerdir. Bir bibliyografik kaydın taranabilen her bir ögesi. Ayrıca bkz.: Descriptor.

EVRAK (Records): Bir kuruluş, kurum, örgütlenme  veya kişi tarafından yasal veya zorunluluğu yerine getirmek veya bir işin yapılması sırasında yaratılan, teslim alınan, işlenen, veya saklanan, biçimi veya üzerinde bulunduğu ortam ne olursa olsun, kayıtlı bilgi türü. Bkz: Arşiv.

ESER (Yapıt, Work): Sanatsal veya zihinsel yaratı.

Facet: Konu altında yapılan kategorilendirmeler örneğin bir konunun alt bölümü olabilecek insan'ın etnisite, yaş, eğitim, kullanılan dil v.b. kategoriler altında toplanabilmesi gibi. Her bir kategori alt bölümün tek bir karakteristiğini gösteren terimlerden oluşur. Örneğin çocuklar, gençler, yetişkinler, "yaş" alt başlığının karakteristiği olarak toplanmış olabilir.

GİRİŞ (Entry): Bibliyografik listelerdeki (gereçler) her bir kayıt. Bunlar, eserlerin her birine özel bilgileri tanımlar, benzer eserlerden farklılıklarıyla kimlikler.

Hierarchy: Bir sınıflama sisteminin genelden özele olan düzeni.

İNDEKS (Index, indices): Temel kütükteki kayıtlara veya basılı, görsel, v.b. materyallere erişimi sağlayan herhangi bir listedir.

İNDEKS DİLİ (Index Language): Konu tanıtaçlarından oluşan dildir. İndeks dili ile yöneltme dili (lead in vocabulary) birlikte thesaurus'u oluşturur.

İNDEKSLEME (Indexing): Her bir yeni veriyi diğerleriyle bütünleyen, bibliyografik kayıtlar arasındaki ilişkiyi kuran işlemler bütünüdür.

KONU ANALİZLEMESİ (Subject Analysis): Eldeki materyale konu indeksleriyle erişimini sağlamak üzere, içerik analizi yapılarak yürütülen işlemlerdir. Analizleme belgenin konu içeriğinin belirlenerek indeks diline çevrilmesi ile gerçekleştirilir. Konu indekslemesi ve sınıflama işlemleri, konu analizlemesi ile gerçekleştirilir. Yapıtları konu içerikleriyle tanımlamak üzere yürütülen işlemlerdir.

KONU ALT BAŞLIĞI (Subject Subdivision): Bir konu başlığına, bu başlığı çok daha özel bir konu halinde sınırlamak üzere kullanılan ve konu başlığına eklenen bir sözcük veya bir grup sözcük.

KONU BAŞLIĞI (Subject Heading): Bir konuyu adlandıran bir sözcük veya bir grup sözcük.

KONU BAŞLIĞI LİSTESİ (Subject Heading List): Sözcük veya sözcük gruplarından oluşan (konu ve alt başlıklar) listelerdir.

KONU GİRİŞİ (Subject Entry): Konu başlığı altında oluşturulan giriş.

KONU TANITAÇLARI (Subject Descriptor): Kavramlarla erişimi sağlayan başlıklardır. Konu tanıtaçları konuyu terimlerle tanımlamaktadır.

KONU İNDEKSİ: Belgeler zihinsel içeriğiyle erişimi sağlamak üzere hazırlanan, konu girişlerinden veya descriptorlardan oluşan liste, indeksler.

Lead in Term: İndekslerde oluşturulan tanıtaçlarla (başlık) terim/ler veya semboller arasında olabilecek bağlantıyı kuran terim. Bunlar kullanıcıyı kullanılan descriptor'a yönlendirir. (Ayr. Bkz. Yöneltmeler ve Lead in Vocabulary)

Lead in Vocabulary: Lead in term'ler Lead- in dilini oluşturur.

MARC (MAchine-Readable Cataloging): Katalogdaki bibliyografik kayıtların "makinaca" okunabilmesi ve bilinen katalog kayıtlarının ekranda izlenebilmesi için önceden tanımlanmış kataloglama sistemi.

MONOGRAF (Tekyazı, Monograph): Özel bir konuda ayrıntılı olarak yapılmış incelemeye dayanan eser.

NOTASYON (Notation): Bir sınıflama sisteminde kısımları göstermek üzere kullanılan rakam ve/veya harflerden oluşan bir sistemdir.

ONTOLOJİ (Ontology): Tanımlanmış bir konu alanından belirlenen özel terimlerin, terimlerarası ilişkileri de gösteren sunum dili. Belli bir konunun seçilen özel terimlerinin ve bu terimler arasındaki ilişkinin kurulduğu biçimsel sunum. Yapay zeka alanında kullanılan bir terim.

Genellikle belirli bir konudaki yazılı veya sözlü dilin (metinlerin) bilgisayarla analizlenebilmesi için tanımlanan özel terimlerden oluşan bir yapıdır.

ÖZ, ÖZET (Abstract): Kayıtlı bilginin (dokuman) oldukça kısaltılmış metinleridir. Belge içeriğinin aslına benzer bir şekilde kısa ve doğru sunumudur.

SINIFLAMA (Kütüphane):Herhangi bir dermenin belirli bir sınıflama sistemine göre düzenlenmesidir.

Her bir materyalin (bilgi kaynağı) raftaki yerinin belli bir sisteme göre belirlenmesidir.

SENTAKS (syntax): Bir üstveri şemasının okunabilir ortamda değiştirilebilmesi için nasıl yapılandırılacağını gösterir. MARC, SGML ve XML genel sentaks yapısındadır.

TAKSONOMİ (TAXONOMY): Belli bir konudaki doğal ilişkiyi göstermek üzere yapılan düzenlemedir. Bir çeşit sınıflamadır.

THESAURUS (Thesauri) : Terim listesi. Uzmanlık alanlarına yönelik terimlerden oluşan bir yetke listesidir. Genelde otomasyona dayalı bilgi erişim sistemlerinde kullanılır. Konu başlıkları listesine bir ölçüde benzer.

YÖNELTME (Reference, cross-reference): Bir indeksteki girişten diğerine yapılan yönlendirmedir. Bkz., Ayr. Bkz. gibi. (Ayr. Bkz. Lead in Term ve Lead in Vocabulary)