ÖĞRETMEN ADAYLARINA "GENEL KÜLTÜR" KAZANDIRMA BAKIMINDAN FEN-EDEBİYAT VE EĞİTİM FAKÜLTELERİNİN ETKİLİLİĞİ

Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU

     Eğitim, toplumsal yapının en temel sistemlerinden biridir ve diğer toplumsal sistemlerle sürekli etkileşim halindedir. Diğer toplumsal kurumlarda meydana gelen değişmeler, eğitimi belirli bir yönde değişmeye zorladığı gibi, eğitim yoluyla da toplumsal kurumların istenen ve planlanan yönde değişmesi sağlanmaktadır.

     Eğitim yoluyla, bir yandan toplumun mevcut kültürü yeni kuşaklara aktarılırken diğer yandan da yaratıcı ve eleştirici düşünme yeteneği geliştirilerek kültüre yeni değerler, görüşler katılmakta; kültürün gelişimi sağlanmaktadır. Ayrıca eğitim, ekonominin gereksinim duyduğu iyi üretici, iyi tüketici davranışlarına sahip bireyler yetiştirmekte ve bireyin gelişimine katkıda bulunmaktadır. Başka bir deyişle, eğitimin toplumsal, siyasal, ekonomik gelişmeyi sağlama ve bireyi geliştirme gibi işgörüleri bulunmaktadır. Eğitim sisteminin bu işgörüleri yerine getirmesi, büyük ölçüde sistemin işlemesinde önemli rolü olan öğretmenin niteliğine bağlı bulunmaktadır. Öğretmenin niteliğini de Öğretmen yetiştirme politikası ve bununla ilgili uygu-lamalar belirlemektedir. Öğretmenin niceliği, eğitim sisteminin başarılı ya da başarısız kılacak etmenlerin önünde yer almaktadır. Bu nedenlerle hizmet öncesinde öğretmenlerin istendik niteliklerle yetiştirilmeleri gerekmektedir.

     Hangi düzey ve türde olursa olsun hizmet öncesinde öğretmen yetiştirmenin üç alanı kapsadığı kabul edilmektedir. Bunlar, «genel kültür», «öğretmenlik bilgisi» ve «alan bilgisidir». (1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu, madde 43).

     Genel kültür, öğretmen adayının öncelikle, eğitimin toplumsal..'siyasal, ekonomik gelişmeyi sağlama ve bireyi geliştirme işgörülerini yerine getirmesi için gerekli plan davranışları kazanmasına yardım eden bir alandır Bu alan, bireyin kendi kültüründe etkin bir şekilde yaşamasını," başkaları ile etkili iletişim kurmasını farklı toplumların kültürel değerlerini anla-masını ve çeşitli konu atanlarına ilişkin temel kavram ve ilkeleri kazanmasını sağlamaktadır (Dresel, 1971, s. 153; Kısakürek, 1981, s. 7-8).

     Öğretmen adaylarına hizmet öncesinde yapılacak genel kültür kazandırma çalışmaları, doğa bilimlerine ve sosyal bilimlere ilişkin bilgi, beceri, değer ve tutumları kazandırmalıdır. Özgür ve demokratik bir toplumda yaşamanın gerektirdiği düşünce ve davranışları benimsetmeli, kendi kültürel mirasını tanımasını ve geliştirmesini sağlamalıdır. Bir başka deyişle, toplumun beklentilerini, amaçlarını, politik yapısını, sosyal kurumlarını anlamasına yardım etmelidir. Ayrıca geniş bir dünya görüşü kazandırarak farklı toplumların kültürleri hakkındaki yargılarına rehberlik etmeli ve bireyler arasında etkili iletişim kurup geliştirmesine yardımcı olmalıdır (Mayew, 1977, s. B-11; Oğuzkan, 1976. s. 7-30)

     Geleceğin nesillerinin yetiştirilmesinde çok önemli sorumluluklar yüklenecek öğretmen adaylarının basanlarında, genel kültür kazandırma çabalarının önemli bir yeri olduğu görülmektedir. Bu nedenle öğretmen yetiştirmede genel kültür kazandırma bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden hangisinin daha etkili olduğunu belirlemek, öğretmen yetiştirme politikasına ışık tutmak ve kaynakların verimli olarak işe koşulmasını sağlamak bakımından önem taşımaktadır.

     Öğretmen adaylarına genel kültür kazandırma bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinin etkililik derecelerini ortaya koymak amacıyla yapılan bu araştırmada, hem fen-edebiyat hem de eğitim fakültesi bulunan üniversiteler belirlenmiştir. Daha sonra bu üniversitelerin fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinin her ikisinde de bulunan alanlar saptanmıştır. Araştırma, söz konusu üniversitelerde bulunan fakültelerin, belirlenen alanlardan mezun olup Millî Eğitim Bakanlığı'nın 1987 yılı «Öğretmenlik İçin Mecburi Yeterlik ve Yarışma Sınavı»na başvuran adaylar üzerinde yürütül müştür.

     Boğaziçi ve Orta Doğu Teknik Üniversiteleri mezunlarından Milli Eğitim Bakanlığı «Öğretmenlik İçin Mecburi Yeterlik ve Yarışma Sınavı»na başvuran aday sayısı çok az olduğundan bu iki üniversite araştırma kapsamından çıkarılmıştır;

     Bu araştırmada üzerinde çalışılan gruplar ve gruplardaki kişi sayıları Tablo 1'de verilmektedir.

Tablo - 1. Araştırmada Üzerinde Çalışılan Gruplar ve Bu Gruplardaki Kişi Sayıları (*)

     Araştırmada kullanılan veriler, adayların 1887 Millî Eğitim Bakanlığı «Öğretmenlik İçin Mecburi, Yeterlik ve Yarışma Sınavı»nda kullanılan Genel Kültür Testinden elde ettikleri ham puanlardan oluşmaktadır. Verilerin analizinde ikiden fazla grubu ilgilendiren karşılaştırmalarda varyans ana!izi(winer, 1971, bölüm 6.8), iki grubu ilgilendiren karşılaştırmalarda ise t testi kullanılmıştır. Karşılaştırmalarda anlamlılık düzeyi 0,05 olarak alınmıştır.

BULGULAR

      Bu araştırmada, yukarda da belirtildiği gibi, öğretmen adaylarına ge-nel kültür kazandırma bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden hangisinin daha etkili olduğu belirlenmeye çalışılmıştır.

     Genel Kültür Testi her alan için aynı olduğundan önce alan ayrımı yapılmadan tüm üniversitelerdeki fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri karşılaştırılmıştır. Daha sonra her üniversite için ayrı olmak üzere alanlar dü-zeyinde karşılaştırmalar yapılmıştır. KarşılaştırmaIarın ilkinde üniversite, sonrakilerde ise alan farkından gelen etkileri dışarıda tutmak için iki yönlü Varyans analizi yapılmış; F değer!erinin anlamlı çıktığı kullanılarak,farkın kaynağına inilmeye çalışılmıştır.

     Tüm üniversitelerin Genel Kültür Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 2'de verilmiştir.

Tablo - 2. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları (*)

     Tablo 2'deki bilgiler Genel Kültür Testi puanları ortalamalarının fakülteden fakülteye değiştiği, ancak bu ortalamalar arasındaki farkın bazı üniversitelerde fen-edebiyat, bazılarında ise eğitim fakültesi lehine olduğu iz-lenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırıldığında aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

Tablo - 3. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları Varyans Analizi

     Tablo 3'teki varyans analizi sonuçları, Genel Kültür Testi puanları için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğunu göstermektedir.Bu durumda, Genel Kültür Testi puanı bakımından fakülteler arasındaki fark üniversiteden üniversiteye değişmektedir. Hangi fakülteyle ilgili ortalamanın hangi üniversitelerde daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortala-malar t testiyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar Atatürk ve Selçuk Üniversitelerinde fen-edebiyat fakültesi ortalamalarının, Dicle, Gazi ve On-dokuz Mayıs Üniversitelerinde ise eğitim fakülteleri ortalamalarının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, Tablo 2'de diğerinden daha yüksek olan ortalamalar koyu renkle belirtilmiştir (Senemoğlu, 1989).

     Genel Kültür Testi puanlan bakımından her üniversite içinde alanlar düzeyinde yapılan karşılaştırmalar, aşağıda üniversitelerin alfabetik sırasıyla verilmektedir.

     1. Atatürk Üniversitesi

     Atatürk Üniversitesi'nin fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinde ortak olan alanlardan mezun plan öğretmen adaylarının Genel Kültür, Testi puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapmaları Tablo 4'te verilmiştir.

     Tablo 4'teki bilgiler, Genel Kültür Testi ortalamalarının fakülteden fakülteye ve alandan alana değiştiği izlenimini vermektedir. Alanlar arasındaki farklar ayrı tutularak fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgilidir.

Tablo - 4. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim, Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları

     Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırıl dığında aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

Tablo - 5. Atatürk üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültesinindeğişik Alanlarından Mezun Olan öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 5'teki varyans analizi sonuçlan, Genel Kültür Testi puanları için anlamlı bir alan-fakülte etkileşimi olduğunu göstermektedir. Bu durumda, Genel Kültür Testi puanlan bakımından fakülteler arasındaki fark alandan alana değişmektedir. Hangi fakülte ile ilgili ortalamaların hangi alanlarda daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortalamalar t testi ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, Türk Dili ve Edebiyatı, Almanca ve Fransızca alanlarında Fen-Edebiyat fakültesinden mezun olan öğretmen adaylarının,Genel Kültür Testi puanı ortalamalarının eğitim fakültesi mezunlarından daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, tablo 4;te diğerinden daha yüksek olan ortalamalar koyu renkle gösterilmiştir.

     2. Dicle Üniversitesi

     Dicle Üniversitesi fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinin her ikisinde de bulunan alanlardan mezun olan öğretmen adaylarının Genel: Kültür Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 6'da verilmiştir.

Tablo - 6. Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Gene! Kültür Testi Puanları

     Tablo 6'daki bilgiler, Genel Kültür Testi ortalamalarının fakülteden fa külteye değiştiği ve bu ortalamalar arasındaki farkın da tüm alanlarda eğitim fakültesi lehine olduğu izlenimini vermektedir. Alanlar arasındaki farklar ayrı tutularak fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırıldığında aşağı daki sonuçlar elde edilmiştir (Tablo - 7).

Tablo - 7. Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları Varyans Analizi

     Tablo 7'deki varyans analizi sonuçları Genel Kültür Testi puanlan için anlamlı bir alan-fakülte etkileşimi olduğunu gösteren kanıt sağlamamaktadır. Sadece fakülteler arasında fark olduğu gözlenmektedir. Hangi fakülte ile ilgili ortalamaların daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortalamalar t testiyle karşılaştırmıştır. Bu karşılaştırmalar, biyoloji ve fizik alanlarında eğitim fakültesinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puan ortalamalarının, Fen-Edebiyat fakültesi mezunlarından da-ha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, Tablo 6'da diğerinden daha yüksek ortalamalar koyu renkle gösterilmiştir.

     3. Gazi Üniversitesi

     Gazi Üniversitesi fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapmaları Tablo - 8'de verilmiştir.

Tablo - 8. Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları

     Tablo - 8'deki bilgiler, Genel Kültür Testi ortalamalarının fakülteden fakülteye değiştiğini ve bu ortalamalar arasındaki farkın da genellikle eğitim fakültesi lehine olduğu izlenimini vermektedir. Alanlar arasındaki farklar ayrı tutularak fen-edebiyat ve eğitim fakülteleriyle ilgili Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırıldığında aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

Tablo - 9. Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 9'daki varyans analizi sonuçları incelendiğinde, Genel Kültür Testi puanları için anlamlı bir alan fakülte etkileşimi olduğunu gösterebilir kanıt bulunmamakta sadece fakülteler arasında bir fark olduğu görülmektedir. Hangi fakülte ile ilgili ortalamaların daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortalamalar testiyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, matematik ve biyoloji alanlarında eğitim fakültesinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puanı ortalamalarının, fen-edebiyat fakültesi mezunlarından daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum Tablo 8'de diğerinden daha yüksek olan ortalama koyu renkle gösterilmiş.

     4. Hacettepe Üniversitesi

     Hacettepe Üniversitesi fen, edebiyat ve eğitim fakültelerinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapmaları Tablo - 10'da verilmiştir.

Tablo - 10. Hacettepe Üniversitesi Fen Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları

     Tablo 10'daki bilgiler, Gene! Kültü Testi puanları ortalamalarının bir fakülteden diğerine büyük ölçüde değişmediği izlenimini vermektedir. Bununla birlikte, alanlar arasındaki farklar ayrı tutularak, fen edebiyat ve eğitim, fakülteleri ile ilgili Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizî ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 11'de verilmiştir.

Tablo - 11. Hacettepe Üniversitesi Fen Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik alanlarından Mezun Olan Öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi Puanları Varyans Analizi

     Tablo 11'deki varyans analizi sonuçları Genel Kültür Testi puanları için ne anlamlı bir alan-fakülte etkileşimi ne de fakülteler arasında fark olduğuna ilişkin kanıt sağlamaktadır. Sadece bir alan farkı bulunduğu anlaşıl maktadır.

     5. Karadeniz Teknik Üniversitesi

     Karadeniz Teknik Üniversitesi fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapmaları Tablo 12'de verilmiştir.

Tablo - 12. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları

     Tablo 12'deki bilgiler, Genel Kültür Testi puan ortalamalarının bir fa-külteden diğerine çok az değiştiği izlenimini vermektedir. Bununla birlikte alanlar arasındaki,farklar ayrı tutularak fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 13'te verilmiştir.

Tablo - 13. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanlarının Varyans Analizi

Tablo 13'teki varyans analizi sonuçları Genel Kültür Testi puanlan için ne anlamlı bir alan-fakülte etkileşimi ne de fakülteler arasında fark olduğuna ilişkin bir kanıt sağlamaktadır.

     6. Ondokuz Mayıs Üniversitesi

     Ondokuz Mayıs Üniversitesi fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapmaları Tablo 14'te verilmiştir.

Tablo -14 Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları

     Tablo 14'teki bilgiler, Genel-Kültür Testi puanı ortalamalarının bir fa-külteden diğerine ve alandan alana değiştiği izlenimini vermektedir. Alanlar arasındaki farklar ayrı tutularak fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar tablo 15'te-verilmiştir.

Tablo - 15. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 15’teki varyans analizi sonuçları incelendiğinde, anlamlı bir alan fakülte etkileşimi olduğu görülmektedir. Bu durumda Genel Kültür Testi puanı bakımından fakülteler arasındaki fark alandan alana değişmektedir. Hangi fakülte ile ilgili ortalamaların hangi alanlarda daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortalamalar t testiyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, matematik alanında eğitim fakültesinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür testi puanı ortalamasının, fen-edebiyat fakültesinden daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, tablo142te diğerinden daha yüksek olan ortalama koyu renkle gösterilmiştir.

     7. Selçuk Üniversitesi

     Selçuk Üniversitesi fen-edebiyat ve eğitim fakültesinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapmaları Tablo 16'da verilmiştir.

Tablo - 16. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları

     Tablo 16'daki bilgiler Genel Kültür Testi puanı ortalamalarının fakülteye ve alandan alana değiştiği izlenimini vermektedir. Alanlar arasındaki farklar ayrı tutularak fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizi i!e karsılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 17'de verilmiştir.

Tablo - 17. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 17'deki varyans analizi sonuçlan Genel Kültür Testi puanları için anlamlı bir alan fakülte etkileşimi olduğunu gösteren kanıt sağlamamaktadır. Ancak, fakülteler ve alanlar arasında bu bakımdan fark olduğu görülmektedir. Hangi fakülte ile ilgili ortalamaların daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortalamalar testiyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, fen-edebiyat fakültesi İngilizce alanından mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puanı ortalamasının, eğitim fakültesinin ilgili alanından mezun olanlardan daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, Tablo 16'da diğerinden yüksek olan ortalama koyu renkle gösterilmiştir.

     8. Ege ve Dokuz Eylül Üniversiteleri

     Üniversitesi fen ve edebiyat fakülteleri ile Dokuz Eylül Üniversitesi'nin eğitim fakültesinden mezun olan öğretmen adaylarının Genel Kültür Testi puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapmaları Tablo 18'de verilmiştir.

Tablo - 18. Ege Üniversitesinin Fen «e Edebiyat Fakülteleri ile Dokuz Eylül üniversitesinin Eğitim Fakültesinin Değişik Alanlarından Mezun Olan öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanlan

     Tablo 18'deki bilgiler Genel Kültür Testi puanı ortalamalarının fakülteden fakülteye fazlaca değişmediği, ancak alandan alana değiştiği izlenimini vermektedir. Alanlar arasındaki farklar ayrı tutularak fen, edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Genel Kültür Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırıldığında aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir

Tablo - 19. Ege Üniversitesi'nin Fen ve Edebiyat Fakülteleri ile Dokuz Eylül Üniversitesi'nin Eğitim Fakültesinin Değişik Alanlarından Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları Varyans Analizi

     Tablo 19'daki varyans analizi sonuçları anlamlı bir,alan fakülte etkileşimi olduğunu göstermektedir. Bu durumda fakülteler arası farkın alan dan alana değiştiği anlaşılmaktadır. Hangi fakülte ile ilgili:Genel Kültür Testi Puanı ortalamasının hangi alanlarda daha yüksek olduğunu belirlemek için ortalamalar t testiyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, edebiyat fakültesindeki İngilizce alanından mezun olan adayların Genel Kültür Testi puanlarının eğitim fakültesindeki İngilizce mezunlarından daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır.

     TARTIŞMA VE YORUM

     Bu bölümde araştırma problemine ilişkin bulgular birleştirilerek yorumlanmaktadır.

     Bu araştırmada, öğretmen adaylarının genel kültür kazandırma bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden hangisinin daha etkili olduğu.belirlenmeye çalışılmıştır. Bu soruyu cevaplamak için önce alan ayrımı yapılmadan bütün üniversitelerdeki fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri karşılaştırılmış, daha sonra her üniversitenin kendi içinde alanlar düzeyinde karşılaştırmalar yapılmıştır.

     Öğretmen adaylarına «genel kültür» kazandırma bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri arasındaki farkın üniversiteden üniversiteye değiştiği anlaşılmaktadır. Elde edilen bulgulara göre, Atatürk ve. Selçuk Üniversitelerinde fen-edebiyat fakülteleri, Dicle, Gazi ve Ondokuz Mayıs Üniversitelerinde ise eğitim fakülteleri daha etkili görünmektedir. (Bakınız Tablo 2 ve 3). Bu nedenle, Genel Kültür Testi puanı bakımından öğretmen yetiştirmede fen edebiyat ya da eğitim fakültesi daha etkilidir demek mümkün görünmemektedir (Senemoğlu, 1989).

     Her üniversite içinde, genel kültür bakımından fakülteler arasındaki fark alanlar düzeyinde incelendiğinde bazı ilginç durumlarla' karşılaşılmak tadır. Bir üniversite içindeki bir fakültenin tüm alanlarda, genel kültür kazandırma bakımından diğer fakülteden daha üstün olduğunu söylemek mümkün görünmemekte; aynı üniversitedeki iki fakülte arasındaki fark alandan alana değişebilmektedir.

     Atatürk Üniversitesinin fen-edebiyat fakültesindeki Türk Dili ve Edebiyatı, Almanca ve.Fransızca alanları, Genel Kültür Testi puanı bakımından aynı üniversitenin eğitim fakültesindeki ilgili alanlardan daha etkili görünmektedir (Bakınız Tablo 4 ve 5). Atatürk Üniversitesi'nde, öğretmen adaylarına genel, kültür.kazandırma bakımından tüm alanlarda belli. Bir fakültenin etkili olduğunu söylemek mümkün görünmemektedir.

     Dicle .Üniversitesi'nin eğitim fakültesindeki alanların Genel Kültür Testi puanı bakımından fen-edebiyat fakültesindeki alanlardan daha etkili olduğu görülmektedir (Bakınız Tablo 6 ve 7). Ancak eğitim fakültesi lehindeki bu farkın fizik ve biyoloji alanlarındaki mezunların Genel Kültür Testi puanlarının yüksek olmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

     Dicle üniversitesinde olduğu gibi, Gazi Üniversitesi'nde de eğitim fakültesindeki alanların, Genel Kültür Testi puanı bakımından fen-edebiyat fakültesindeki alanlardan daha etkili olduğu görülmektedir (Bakınız Tablo 8 ve 9) Gazi Üniversitesinin eğitim fakültesi lehindeki bu farkın ise matematik ve biyoloji alanlarındaki mezunların Genel Kültür Testi puanlarının yük sek elmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

     Öğretmen adaylarına gene! kültür kazandırma bakımından.Hacet- tepe Üniversitesi'nden-edebiyat ve eğitim fakültesinden birinin diğerlerinden daha etkili olduğuna ilişkin herhangi bir. kanıt bulunmamaktadır. (Bakınız Tablo 10 ve 11).

     Karadeniz Teknik Üniversitesi için de Hacettepe Üniversitesi’ndekine benzer bir durum söz konusudur. Öğretmen adaylarına genel kültür kazandırma bakımından idari fakülteler arasında fark olduğunu gösteren bir kanıt bulunmamaktadır (Bakınız Tablo .12 ve 13).

     Ondokuz Mayıs Üniversitesi'ndeki matematik alanı, Genel Kültür Testi . puanı bakımından aynı, üniversitenin fen-edebiyat fakültesindeki ilgili alandan daha etkili görünmektedir (Bakınız Tablo 14 ve 15).

     Ondokuz Mayıs Üniversitesi'nde öğretmen adaylarına genel kültür Kazandırma 'bakımından tüm alanlarda iki fakülteden birinin daha etkili olduğunu söylemek mümkün görünmemektedir.

     Selçuk Üniversitesi'nin fen-edebiyat fakültesindeki alanların öğretmen adaylarına genel kültür kazandırma bakımından eğitim 'fakültesindeki alanlardan daha etkili olduğu anlaşılmaktadır (Bakınız Tablo 16 ve 17). Ancak bu fark daha çok fen-edebiyat fakültesi İngilizce alanından mezun olanların Genel Kültür Testi puanlarının, eğitim fakültesindeki ilgili alandan daha yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.

     Ege Üniversitesi'nin fen ve edebiyat fakülteleri ile Dokuz Eylül Üniversitesi'nin eğitim fakültesi arasındaki fark bir alandan diğerine değişme göstermektedir (Bakınız Tablo 18 ve 19). Bu durumda, özellikle edebiyat fakültesindeki İngilizce alanından mezun olanların Genel Kültür Testi puanlarının eğitim fakültesinin ilgili alanından daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır.

     Sonuç olarak öğretmen adaylarına genel kültür kazandırma bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri arasındaki fark üniversiteden üniversiteye ve aynı üniversite içinde de alandan alana değişmektedir. Bu bakımdan, fen-edebiyat ya da eğitim fakültelerinden birinin tüm alanlarda diğerinden daha etkili olduğu sonucuna varılamamaktadır.

     İnceleme kapsamındaki üniversitelerden her bîri içindeki durum ayrı ayrı ele alındığında, fen-edebiyat fakültelerinin dil ve edebiyat alanlarında öğrenim görenlerin Genel Kültür Testi puanlarının, eğitim fakültelerinin dil ve edebiyat alanlarında öğrenim görenlerden daha yüksek olduğu görül mektedir, Atatürk, Ege-Dokuz Eylül ve Selçuk üniversitelerinden bu yönde fark olduğunu gösteren kanıtlar elde edilmiştir. Öte yandan, eğitim fakültelerinin matematik ve fen bilimleri alanlarında öğrenim görenlerin Genel Kültür Testi puanlarının, fen-edebiyat fakültelerinin aynı alanlarında öğre nim görenlerden daha yüksek olduğu görülmektedir. Dicle-Gazi ve Ondokuz Mayıs Üniversitelerinden bu yönde fark olduğunu gösteren kanıtlar elde edilmiştir, Hacettepe ve Karadeniz Teknik Üniversitelerinden elde edilen bilgilerde genel kültür kazandırma söz konusu olduğunda, genellikle, dil ve edebiyat dallarında fen-edebiyat fakültelerinin, matematik ve fen dallarında ise eğitim fakültelerinin daha etkili olduğunu göstermektedir.

     Yukarda son olarak, sözü edilen durum, üniversitelerimizin fen-edebiyat fakültelerindeki matematik ve fen alanları ile eğitim fakültelerindeki dil ve edebiyat alanlarında, öğretmen adaylarına genel kültür kazandırma konusunda biraz daha fazla çaba harcanmasının gerekliliğine bir işaret niteliğindedir.

KAYNAKLAR