ORTAÖĞRETİM KURUMLARINA ÖĞRETMEN YETİŞTİRMEDE FEN-EDEBİYAT ve EĞİTİM FAKÜLTELERİNİN ETKİLİLİĞİ

Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU

ÖZET

     Bu araştırma, ortaöğretim kurumlarına öğretmen yetiştirmede, fen-edebiyat eğitim fakültelerinden hangisinin daha etkili olduğunu belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, hem fen-edebiyat hem de eğitim fakülteleri oh üniversiteler kapsanmıştır. Ayrıca alan bilgisi bakımından karşılaştırma yapabilme için her iki fakültede ortak olan alanlar üzerinde durulmuştur. Araştırmada, 1987 "Öğretmenlik İçin Mecburi Yeterlik ve Yarışma Sınavı'na katılan 2217 fen-edebiyat ve 3377 eğitim fakültesi mezunu öğretmen adayının puanları kullanılmıştır Verilerin analizinde iki yönlü varyans analizi ve t testinden yararlanılmıştır.

     Elde edilen bulgular şöyle Özetlenebilir: Genel kültür ve alan bilgisi testleriyle ölçülen yeterlikler bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden hiçbiri diğerinden daha etkili görünmemektedir, çünkü, üniversiteden üniversiteye ve alandan alana değişmek üzere her iki fakülteden biri ya da öteki etkili görünmektedir Öğretmenlik bilgisi testiyle ölçülen yeterlikler bakımından eğitim fakültelerinin da etkili olduğunu gösteren kanıtlar vardır.

Ortaöğretim Kurumlarına Öğretmen Yetiştirme

     Günümüzde davranış değiştirme süreci olarak yaygın kabul gören eğitim işgörüsünü yerine getirmesinde çeşitli öğeler rol oynamaktadır. Bunlardan başı öğretmendir. Öğrenmeyi sağlamada (Ertürk, 1972) en büyük sorumluluğu üstlen öğretmen, öğrenciye ünitenin, dolayısıyla dersin, okulun ve sonuç olarak Mi Eğitimin amaçlan yönünde yeni davranışlar kazandırmakla sorumludur (Varış, 1978 s. 115). Öğretmen, düzenleyeceği öğretme-öğrenme ortamı ile, başka durumlar yavaş yavaş kazanılabilecek bir davranış örüntüsünü hızlandırma ya da hiç oluşmayacak davranış değişikliklerinin oluşmasını sağlamada önemli bir rol almaktadır.

     Öğrenci davranışında değişme meydana getirme amacı ile bir veya daha fazla öğrenciyle etkileşimde bulunan kişi olarak tanımlanan öğretmenin (Mc Neil ve Popham, 1973, s. 940) belli hedefler doğrultusunda, öğretmenlik davranışlarını kavramış, belli bir öğretme durumunu biçimlendirilebilen, duruma uygun öğretme yaklaşımını seçebilen, sonuçlan ve ürünleri hedeflere göre gözden geçirip değerlendirebilen ve hedeflerini ve doğrultuda yeniden oluşturabilen bir kişi olması gerekmektedir (Tom, 1980, s. 15-29). Öğretmen, yeni insan davranışları oluşturma veya mevcut davranışları değiştirme süreci içinde karmaşık bir işgörüsü olan öğedir (Alkan, 1979, s. 73).

     Toplum kalkınmasında öğretmenlere bel bağlama, kuşakları onların yaratacağına inanma, öğretmenliği "kutsal" bir meslek olarak kabul etme, onu "ana meslek" sayma eğilimleri zamanımıza kadar canlılığını korumuştur (Ertürk, 1972, s. 16-17). Buna bağlı olarak nitelikli öğretmen yetiştirme, önem verilmesi ve öncelik tanınması gereken bir iş olarak algılanmış; öğretmen adaylarının "ideal" kabul edilen birtakım öğretmenlik davranışlarına sahip kılınmaları ve toplumun örnek insanları olarak yetiştirilmelerinin gerekliliği savunulmuştur (Bülbül, 1979, s. 50). Ancak buna rağmen öğretmen eğitimi tatmin edici bir çözüme kavuşturulamamış bir sorun olarak devam etmiştir. Oysa, eğitim sisteminin başarısı büyük Ölçüde, bu sistemi işletecek olan öğretmenlerin gerekli niteliklere sahip olması ile mümkündür. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun 43. Maddesi, öğretmenlik mesleğini ve öğretmen yetiştirmedeki ölçütleri şöyle tanımlamıştır:

Öğretmenlik, devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir. Öğretmenler bu görevlerini Türk M illi Eğilimin Amaçlarına ve teme! ilkelerine uygun olarak ifa etmekle yükümlüdürler.

Öğretmenlik mesleğine hazırlık genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon ile sağlanır.

Yukarıda belirtilen nitelikleri kazanabilmeleri için hangi öğretim kademesinde olursa olsun, öğretmen adaylarının yükseköğretim görmelerinin sağlanması esastır

     XI. Milli Eğitim Şûrasında da yukarıdaki tanım ve esasların kabul edildiği görülmekte; ek olan öğretmen yetiştirme programlarında bütünleşmeye gitmek gerektiği vurgulanmaktadır (M.E.B., 1982, s. 58). Bu gelişmenin bir sonucu olarak 20 Temmuz 1982 gün ve 17760 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 41 sayılı kanun hükmünde kararname ile Milli Eğitim Bakanlığına bağlı tüm yüksek öğretim kurumları üniversitelere bağlanmış; öğretmen eğitiminde üniversiteler düzeyinde birlik ve bütünlük sağlanmaya çalışılmıştır.

     Öğretmen eğitiminde üniversiteler düzeyde bir bütünlük sağlanmış görünmekle birlikte, ortaöğretim öğretmenleri yine de iki farklı kaynaktan yetişmektedir. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun yürürlüğe girmesinden itibaren ortaöğretim okullarının öğretmenleri eğitim fakültesinden yetişmekte; ayrıca fen-edebiyat fakültesinden mezun olan öğrenciler de öğretmenlik sertifikası programlarını tamamlamak suretiyle öğretmen olma hakkını elde etmektedirler (M.E.G.S.B., 1988, s. 84).

     Öğretmen yetiştirme açısından aynı üniversite içinde aynı işgörüyü üstlenen iki farklı fakültenin bulunması, 2547 sayılı yasanın Ana İlkeleri arasında bulunan programlarda birlik sağlanması ilkesine (Madde 5-C bendi, 1984, s. 7) uygun görünmemektedir. Ayrıca gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan Türkiye için bu durum, kıt kaynakların en etkili ve verimli bir biçimde kullanılması ilkesine de uymamaktadır. Bu nedenlerle, öğretmen yetiştiren bu iki kaynaktan hangisinin daha etkili olduğu belirlenmeli; öğretmen yetiştirmede en etkili olduğu görülen yol izlenmelidir.

     Yukarıda sözü edilen soruna bir çözüm yolu bulmak üzere, bu araştırmada ortaöğretim kurumlarına öğretmen yetiştirmede fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden hangisinin daha etkili olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla öğretmen yetiştirme programlarının alt alanlarını oluşturan genel kültür, öğretmenlik bilgisi ve alan bilgisi kazandırma bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden hangisinin daha etkili olduğu üzerinde durulmuştur.

YÖNTEM

     Ortaöğretim kurumlarında öğretmen yetiştirmede fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinin etkililik derecelerini ortaya koymak amacıyla yapılan bu çalışmada önce, hem fen-edebiyat hem de eğilim fakültesi bulunan üniversiteler belirlenmiştir. Bunlar, Atatürk, Boğaziçi, Dicle, Gazi, Hacettepe, Karadeniz Teknik, Ondokuz Mayıs, Orta Doğu Teknik ve Selçuk Üniversiteleridir. İzmir'de bulunan iki üniversiteden Dokuz Eylül'de eğitim fakültesi, Ege Üniversitesinde de fen ve edebiyat fakülteleri bulunması nedeniyle bu fakülteler de karşılaştırma kapsamına alınmıştır.

     Araştırma kapsamına giren üniversiteler belirlendikten sonra bu üniversitelerin fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinde ortak olan bölümler saptanmıştır. Araştırma söz konusu üniversitelerde bulunan fakültelerin belirlenen bölümlerinden mezun olup Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığının 1987 yılında Öğretmenlik için Mecburi Yeterlik ve Yarışma Sınavına başvuran adaylar üzerinde yürütülmüştür.

     Boğaziçi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi mezunlarından Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığının söz konusu sınavlarına başvuran aday sayısı çok az olduğundan bu iki üniversite araştırma kapsamının dışında tutulmuştur. Bu araştırmada üzerinde çalışılan gruplar ve bu gruplardaki kişi sayıları Tablo l'de verilmiştir.

Tablo - 1. Araştırmada Üzerinde Çalışılan Gruplar ve Bu Gruplardaki Kişi Sayıları (*)

     Araştırmada kullanılan veriler, adayların 1987 yılında Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı, "Öğretmenlik İçin Mecburi Yeterlik ve Yarışma Sınavı'nda kullanılan genel kültür, öğretmenlik ve alan bilgisi testlerinden elde ettikleri ham puanlardan oluşmaktadır.

     Bu araştırmada, ikiden fazla grubu ilgilendiren karşılaştırmalarda varyans analizi, iki grubu ilgilendiren karşılaştırmalarda ise t testi kullanılmıştır: Karşılaştırmalarda, anlamlılık düzeyi 0.05 olarak alınmıştır.

BULGULAR

     Bu araştırmada, önce de belirtildiği gibi ortaöğretim kurumlarına öğretmen yetiştirmede, fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinin etkililik dereceleri belirlenmeye çalışılmıştır.

     Araştırmanın bulgularına geçmeden önce öğretmen yetiştirme programının kapsamı üzerinde kısaca durmakta yarar görülmektedir.
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ve XI. Milli Eğitim Şûrası kararlarına göre, öğretmenin dünya ve Türk toplumunun aydın bir üyesi, mesleğinin yeterli bir elemanı olarak yetiştirebilmesi için hizmet öncesinde eğitim programları üç alanı içermelidir. Bunlar, genel kültür, öğretmenlik bilgisi ve özel alan eğitimidir (Varış, 1978, s. 116; Özyürek, 1981, s. 81).

     Genel kültür, öğretmen adayının, özgün ve yaratıcı düşünme yeteneği kazanmasına, etkili iletişim kurmasına, topluma etkin uyum sağlamasına yardım eden ve öğrenim alanı dışında kalan disiplinlerin temel ilke ve kavramlarını kazandırarak görüş alanının genişlemesini sağlayan bir kapsama sahiptir. Bu alan öğretmen adayını aydın bir dünya üyesi, iyi vatandaş, iyi bir insan olarak sorumluluklarını etkili bir şekilde yerine getirmeye hazırlar (Oğuzkan 1976, s. 55; Mayhew, 1977, s. 9).

     Öğretmenlik bir meslektir ve özel bir mesleki yeterliği gerektirir. Türkiye'de öğretmenlik Cumhuriyet döneminin başında (1924) çıkarılan 439 sayılı yasayla bir meslek olarak kabul edilmiştir. Bu yasanın 1. maddesinde öğretmenlik, devletin eğitim ve öğretim hizmetlerini üstlenen bir meslek olarak tanımlanmaktadır (Akyüz, 1982, s. 241). 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda da öğretmenlik bir meslek olarak tanımlanmış; öğretmen adayının yetişmesine ilişkin ölçütler belirlenmiştir. Bu nedenle öğretmen yetiştirmede ikinci alan, öğretmelik bilgisidir. Öğretmenlik davranışı, öğretmenlik bilgisi dersleriyle kazandırılır. Bu alan öğretmenliğe ilişkin temel kavram ve ilkeleri kazandıran ve bunları mesleğin değişen koşullarında kullanmayı sağlayan, mesleğe karşı olumlu tutumlar geliştiren bir kapsama sahiptir.

     Hangi tür ve düzeydeki kurum için öğretmen yetiştirme söz konusu olursa olsun öğretmen adayının eğitim programında genel kültür ve öğretmenlik bilgisi yanında bir de öğretim alanında yeteri kadar derinleşmeyi sağlayacak özel alan eğitiminin bulunması gerekir. Özel alan eğitimi, öğretmen adayının belli bir disiplinde derinleşmesini sağlamaktadır. Çağımızdakî teknolojik gelişmeler ve hızlı bilgi artışı giderek uzmanlaşmaya daha çok ağırlık kazandırmakladır. Öğretmen adayının alanı ile ilgili bilişsel, duyuşsal, psiko-motor davranışları kazanması, etkili bir özel alan eğitimi yapılmasına bağlı bulunmaktadır. Kişinin herhangi bir alanda öğretim yapabilmesi için öncelikle o alanı iyi öğrenmesi gerekir. Öğretmen adayının alanında yeterli olması ise nitelikle bir alan eğitimi ile mümkündür. Ancak, alanında iyi yetişmiş olmak, etkili bir öğretmen olmak için tek başına yeterli koşul değildir.

     Araştırmada elde edilen bulgular, öğretmen yetiştirme programını oluşturduğu belirtilen üç alana göre düzenlenerek sunulmaktadır.

GENEL KÜLTÜR TESTİ PUANLARINA GÖRE FEN-EDEBİYAT ve EĞÎTÎM FAKÜLTELERİ

     Bu araştırmada ilk olarak fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinde mezun öğretmen adaylarının genel kültür testi puanları üzerinde durulmuştur. Genel Kültür Testi her alan için aynı olduğundan tüm üniversitelerdeki fen-edebiyat ve eğitim fakültesi öğrencileri, alan ayrımı yapılmadan karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmada üniversite farkından gelen etkileri dışarıda tutmak için iki yönlü varyans analizi yapılmıştır (Winer, 1971 Bölüm 6.3).

     Genel Kültür Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 2'de verilmiştir.

Tablo - 2. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları (*)

     Tablo 2'deki bilgiler, Genel Kültür, Testi puanı ortalamalarının fakülteden fakülteye değiştiği, ancak bu ortalamalar arasındaki farkın bazı üniversitelerde fen-edebiyat bazı üniversitelerde ise eğitim fakültesi lehine olduğu izlenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farkları ayrı tutarak fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinin Genel Kültür Testi puanı ortalamalarını karşılaştırmak için iki yönlü varyans analizi yapılmıştır. Varyans analizinden elde edilen sonuçlar Tablo 3'te verilmiştir.

Tablo - 3. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun olan Öğretmen Adaylarının Genel Kültür Testi Puanları Varyans Analizi

     Tablo 6'daki bilgiler, Türk Dili ve Edebiyatı Testi puanlarının fakülteden fakülteye değiştiği, ancak bu ortalamalar arasındaki farkın bazı üniversitelerde fen-edebiyat, bazılarında ise eğitim fakültesi lehine olduğu izlenimini vermektedir. Fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Türk Dili ve Edebiyatı Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 7'de verilmiştir.

TABLO - 7. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Türk Dili ve Edebiyatı Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 7'deki varyans analizi sonuçlan, Türk Dili ve Edebiyatı Testi puanlan için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğunu göstermektedir. Bu durum Türk Dili ve Edebiyatı Testi puanlan bakımından fakülteler arasındaki farkın bir üniversiteden diğerine değiştiği anlamına gelir. Hangi fakülte ile ilgili ortalamanın hangi üniversitelerde daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla onamalar t testi ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, sadece Atatürk Üniversitesi fen-edebiyat fakültesi ortalamasının eğitim fakültesi ortalamasından daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, Tablo 6'da ilgili ortalamanın altı çizilerek belirtilmiştir.

2. Tarih: Tarih Testi, puanlan ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar tablo 8'de verilmiştir.

TABLO - 8. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Tarih Testi Puanları

     Tablo 8'deki bilgiler Tarih Testi puanlarının fakülteden fakülteye ve üniversiteden üniversiteye büyük ölçüde değişmediği izlenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak, fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Tarih Testi puanı ortalamaları, varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 9'da verilmiştir.

TABLO - 9. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Tarih Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 9'daki varyans analizi sonuçları, Tarih Testi puanlan için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğunu gösteren kanıt sağlamamaktadır. Ayrıca, Tarih Testi puanları bakımından fakülteler veya üniversiteler arasında fark olduğunu gösteren bir kanıt da yoktur.

3. Coğrafya: Coğrafya Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 10'da verilmiştir.

TABLO - 10. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Coğrafya Testi Puanları

     Tablo 10'daki bilgiler Coğrafya Testi puanlarının fakülteden fakülteye değiştiği, ancak bu ortalamalar arasındaki farkın bir üniversitede fen-edebiyat, bir üniversitede eğitim fakültesi lehine olduğu izlenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak, fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Coğrafya Testi Puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 11'de verilmiştir.

TABLO - 11. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen . Adaylarının Coğrafya Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 11'deki varyans analizi sonuçları Coğrafya Testi puanlan için anlamlı bir üniversite fakülte etkileşimi olduğunu göstermektedir. Bu durum, Coğrafya Testi puanları bakımından fakülteler arasındaki farkın üniversiteden üniversiteye değiştiğini ortaya çıkarmaktadır. Hangi fakülte ile ilgili ortalamaların hangi üniversitede daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum Tablo 10'da diğerinden daha yüksek olan ortalamanın altı çizilerek belirtilmiştir.

4. Matematik: Matematik Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 12'de verilmiştir.

TABLO - 12. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Matematik Testi Puanları

     Tablo 12'deki bilgiler Matematik Testi puanlarının fakülteden fakülteye değiştiği, ancak bazı üniversitelerde fen-edebiyat fakültesi ortalamalarının, bazılarında ise eğitim fakültesi ortalamalarının yüksek olduğu izlenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak, fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Matematik Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 13'te verilmiştir.

TABLO - 13. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Matematik Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 13'teki varyans analizi sonuçlan Matematik Testi için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğunu göstermektedir. Bu durumda, Matematik Testi puanları ile ilgili fakülteler arası fark bir üniversiteden diğerine değişmektedir. Hangi fakülte ile ilgili ortalamanın hangi üniversitelerde daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortalamalar t testi ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, sadece Dicle ve Selçuk Üniversiteleri fen-edebiyat fakülteleri ortalamalarının eğitim fakülteleri ortalamalarından daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum Tablo 12'de diğerinden daha yüksek olan ortalamaların altı çizilerek belirtilmiştir.

5. Fizik: Fizik Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 14'te verilmiştir.

TABLO - 14. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Fizik Testi Puanlan

     Tablo 14'teki bilgiler Fizik Testi puanlarının fakülteden fakülteye büyük ölçüde değişmediği, ancak bazı üniversitelerde fen-edebiyat fakültesi ortalamalarının, bazılarında ise eğitim fakültesi ortalamalarının yüksek olduğu izlenimini yermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Fizik Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 15'te verilmiştir.

TABLO - 15. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Fizik Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 15'teki varyans analizi sonuçları, Fizik Testi puanlan için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğuna ilişkin bir kanıt sağlamamaktadır. Bu bakımdan, fakülteler arasında fark bulunduğunu gösteren bir kanıt da yoktur. Sadece üniversiteler arasında fark bulunduğu anlaşılmaktadır.

6. Kimya: Kimya Testi puanlan ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 16'da verilmiştir.

TABLO - 16. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Kimya Testi Puanları

     Tablo 16'daki bilgiler Kimya Testi puanlarının fakülteden fakülteye büyük ölçüde değişmediği, ancak bazı üniversitelerde fen-edebiyat fakültesi ortalamalarının, bazılarında da eğitim fakültesi ortalamalarının daha yüksek olduğu izlenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak, fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Kimya Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 17'de verilmiştir.

TABLO - 17. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Kimya Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 17'deki varyans analizi sonuçları Kimya Testi puanları için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğunu göstermektedir. Bu durumda Kimya Testi puanları bakımından fakülteler arasındaki farkın üniversiteden üniversiteye değiştiği ortaya çıkmaktadır. Hangi fakülte ile ilgili ortalamanın hangi üniversitelerde daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortalamalar t testi ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, sadece Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi ortalamasının Fen-Edebiyat Fakültesi ortalamasından daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, Tablo 16'da diğerinden daha yüksek olan ortalamanın altı çizilerek belirtilmiştir.

7. Biyoloji: Biyoloji Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 18'de verilmiştir.

TABLO - 18. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Biyoloji Testi Puanlan

     Tablo 18 incelendiğinde, Biyoloji Testi puanlan büyük ölçüde fakülteden fakülteye değişmekle birlikte bazı üniversitelerde fen-edebiyat, bazılarında da eğitim fakültesi ortalamalarının daha yüksek olduğu izlenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak, fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Biyoloji Testi puanı ortalamaları, varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 19'da verilmiştir.

TABLO - 19. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Biyoloji Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 19'daki varyans analizi sonuçları Biyoloji Testi puanlan için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğuna ilişkin bir kanıt sağlamamaktadır. Bu durumda, anlamlı bir fakülte veya üniversite farkı olduğunu gösteren bir kanıt da yoktur.

8. Almanca: Almanca Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standard sapmalar Tablo 20'de verilmiştir.

TABLO - 20. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının Almanca Testi Puanlan

     Tablo 20'deki bilgiler, Almanca Testi puanlarının fakülteden fakülteye değiştiği, ancak bu ortalamalar arasındaki farkın bazı üniversitelerde fen-edebiyat, bazılarında ise eğitim fakülteleri lehine olduğu izlenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak, fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili Almanca Testi puanı ortalamaları, varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 21'de verilmiştir.

TABLO - 21. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Almanca Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 21'deki varyans analizi sonuçları Almanca Testi puanlan için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğunu göstermektedir. Bu durumda, Almanca Testi puanlan ile ilgili fakülteler arası farkın bir üniversiteden diğerine değişmekte olduğu anlaşılmaktadır. Hangi fakülte ile ilgili ortalamanın hangi üniversitelerde daha yüksek olduğunu belirlemek amacıyla ortalamalar t testi ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, Atatürk, Selçuk ve Ege Üniversiteleri fen-edebiyat fakülteleri ortalamalarının eğilim fakülteleri ortalamalarından, Hacettepe Üniversitesinde ise Eğitim Fakültesi ortalamasının Fen-Edebiyat Fakültesi ortalamasından daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum, Tablo 20'de, diğerinden daha yüksek olan ortalamaların altı çizilerek belirtilmiştir.

9. İngilizce: İngilizce Testi puanları ile ilgili aritmetik ortalama ve standart sapmalar Tablo 22'de verilmiştir.

TABLO - 22. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının İngilizce Testi Puanlan

     Tablo 22'deki bilgiler, İngilizce Testi puanı ortalamalarının fen-edebiyat fakülteleri lehine farklı olduğu ve bu farkın da üniversiteden üniversiteye değiştiği izlenimini vermektedir. Üniversiteler arasındaki farklar ayrı tutularak, fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri ile ilgili İngilizce Testi puanı ortalamaları varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 23'te verilmiştir.

TABLO - 23. Değişik Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan Öğretmen Adaylarının İngilizce Testi Puanlarının Varyans Analizi

     Tablo 23'teki varyans analizi sonuçları İngilizce Testi puanları için anlamlı bir üniversite-fakülte etkileşimi olduğuna ilişkin bir kanıt sağlamamaktadır. Etkileşim anlamlı olmadığı için ayrıca incelenebilir olduğu anlaşılan fakülteler arası farkla ilgili sonuç, bunlar arasında bir fark olduğunu göstermektedir. Hangi fakülte ile ilgili ortalamanın daha yüksek olduğunu belirtmek amacıyla ortalamalar t testi ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar, özellikle Selçuk Üniversitesindeki olmak üzere fen-edebiyat fakültesi ortalamasının eğitim fakültesi ortalamasından daha
yüksek olduğunu göstermektedir. Bu durum Tablo 22'de fen-edebiyat ortalamasının altı çizilerek belirtilmiştir.

10. Fransızca: Fransızca Testi puanlan ile ilgili aritmetik ortalamalar ve standart sapmalar Tablo 24'de verilmiştir.

TABLO - 24. Atatürk Üniversitesinin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden Mezun Olan öğretmen Adaylarının Fransızca Testi Puanları

Tablo 24'teki bilgiler, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Fransızca Testi puanı ortalamaları arasında anlamlı düzeyde fark olduğunu gösteren bir kanıt sağlamamaktadır.

TARTIŞMA ve YORUM

     Bu bölümde araştırma problemine ilişkin bulgular birleştirilerek yorumlanmaya çalışılmıştır.

     Bu araştırmada, ortaöğretim kurumlarına öğretmen yetiştirmede fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden hangisinin daha etkili olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Bu soruyu cevaplamak için yapılan karşılaştırmalardan elde edilen bulgular üç ana grupta toplanmaktadır. Bunlar, "Genel Kültür", "Öğretmenlik Bilgisi" ve "Alan Bilgisi" bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri arasındaki farklara ışık tutan bulgulardır.

     Öğretmen yetiştirmede genel kültür bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri arasındaki farkın, üniversiteden üniversiteye değiştiği anlaşılmaktadır. Elde edilen bulgulara göre, Atatürk ve Selçuk Üniversitelerinin Fen-Edebiyat Fakülteleri, Dicle, Gazi, Ondokuz Mayıs Üniversitelerinde ise Eğitim Fakülteleri daha etkili görünmektedir (Bkz. Tablo 2, 3). Bu nedenle, Genel Kültür Testi puanı bakımından, öğretmen yetiştirmede, fen-edebiyat ya da eğitim fakültesi daha etkilidir demek mümkün görünmemektedir.

     Genel Kültür Testi puanlarında olduğu gibi, fakülteler arasındaki Öğretmenlik Bilgisi Testi puanı farklarının da üniversiteden üniversiteye değiştiği anlaşılmaktadır (Bkz. Tablo 4, 5). Elde edilen bulgular, Hacettepe ve Dokuz Eylül Üniversiteleri dışında tüm üniversitelerde eğitim fakültelerinin öğretmenlik bilgisi bakımından daha etkili olduğunu göstermektedir. Öğretmen yetiştirme amacıyla kurulmuş bulunan eğitim fakültelerinin, öğretmenlik bilgisi bakımından fen-edebiyat fakültelerinden daha etkili olması beklentiye uygun bir durumdur. Hacettepe Üniversitesinin fen, edebiyat ve eğitim fakülteleri arasında bu bakımdan anlamlı bir fark bulunmaması, üç fakültenin öğretmenlik bilgisi derslerini de eğitim fakültesindeki Eğitim Bilimleri Bölümü öğretim elemanlarının vermesinin bir sonucu olabilir. Ege-Dokuz Eylül Üniversitelerinin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakülteleri arasında anlamla bir fark bulunmamasının nedeni ise bilinmemektedir.

     "Alan Bilgisi" bakımından öğretmen yetiştirmede fakülteler arasındaki fark incelendiğinde değişik durumlarla karşılaşılmaktadır:

     Türk Dili ve Edebiyatı alanında öğretmen yetiştirme bakımından, fakülteler arasındaki farkın üniversiteden üniversiteye değiştiği anlaşılmaktadır. Sadece Atatürk Üniversitesi'nde Fen-Edebiyat fakültesinin daha etkili olduğu gözlenmektedir (Bkz. Tablo 6, 7). Türk Dili ve Edebiyatı alanında öğretmen yetiştirme bakımından tüm üniversitelerde belli bir fakültenin etkili olduğu şeklinde bir sonuca ulaşmak mümkün görünmemektedir.

     Tarih alanında öğretmen yetiştirme bakımından ne fakülteler ne de üniversiteler arasında fark kamu vardır (Bkz. Tablo 8,9).

     Coğrafya alanında öğretmen yetiştirme bakımından, fakülteler arasındaki farkın üniversiteden üniversiteye değiştiği anlaşılmaktadır. Sadece Atatürk Üniversitesinde Fen-Edebiyat Fakültesinin daha etkili olduğu gözlenmektedir (Bkz. Tablo 10, 11). Coğrafya alanında öğretmen yetiştirme bakımından tüm üniversitelerde belli bir fakültenin daha etkili olduğu şeklinde bir sonuca ulaşmak mümkün görünmemektedir.

     Matematik alanında öğretmen yetiştirmede fakülteler arasındaki fark üniversiteden üniversiteye değişmektedir. Dicle ve Selçuk Üniversitelerinde Fen-Edebiyat Fakülteleri lehine anlamlı bir fark bulunmuş; Atatürk, Gazi, Hacettepe, Karadeniz Teknik, Ondokuz Mayıs, Ege-Dokuz Eylül Üniversitelerinin fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri arasında anlamlı fark olduğunu gösteren kanıt elde edilememiştir (Bkz. Tablo 12, 13). Bu bakımdan da tüm üniversitelerimizde bir fakültenin diğerinden daha etkili olduğu sonucuna varmak mümkün görünmemektedir.

     Fizik alanında öğretmen yetiştirme bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakülteleri arasında bir fark bulunmamaktadır; sadece üniversiteler arasında fark olduğu anlaşılmaktadır (Bkz. Tablo 14,15). Bu alanda öğretmen yetiştirme bakımından iki fakülteden birisinin daha etkili olduğunu söylemek mümkün görünmemektedir.

     Kimya alanında öğretmen yetiştirme bakımından fakülteler arasındaki fark üniversiteden üniversiteye değişmektedir. Üniversite içinde fakülteler arasında yapılan ikili karşılaştırmalarda ise Gazi.Üniversitesinin Eğitim Fakültesi lehine anlamlı fark olduğu gözlenmektedir. Atatürk, Dicle, Karadeniz Teknik, Ondokuz Mayıs, Selçuk, Ege-Dokuz Eylül Üniversitelerinin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakülteleri arasında anlamlı fark olduğunu gösteren bir kanıt bulunamamıştır (Bkz. Tablo 16, 17). Bu durumda kimya alanında öğretmen yetiştirme bakımından bütün üniversitelerde fen-edebiyat ya da eğitim fakültelerinden birisinin daha etkili olduğunu söylemek mümkün görünmemektedir.

     Biyoloji alanında öğretmen yetiştirme bakımından ne fakülteler ne de üniversiteler arasında anlamlı bir fark kanıtı bulunmaktadır (Bkz. Tablo 18,19). Biyoloji alanında öğretmen yetiştirme bakımından fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden birinin diğerinden daha etkili olduğunu söyleme imkanı yoktur.

     Almanca alanında öğretmen yetiştirme bakımından fakülteler arasındaki farkın üniversiteden üniversiteye değiştiği görülmektedir (Bkz. Tablo 20, 21). Atatürk, Selçuk ve Ege Üniversitelerinin Fen-Edebiyat Fakültelerinin, Hacettepe Üniversitesinde Eğitim Fakültesinin Almanca alanında daha etkili olduğunu gösteren kanıt bulunmaktadır. Almanca alanında öğretmen yetiştirme bakımından bütün üniversitelerde bir fakültenin diğerinden daha etkili olduğunu söylemek mümkün
görünmemektedir.

     İngilizce alanında öğretmen yetiştirme bakımından fakülteler arasında anlamlı fark olduğu gözlenmektedir (Bkz. Tablo 22, 23). Eldeki bulgulardan, bu anlamlı farkın özellikle Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesinin katkısından kaynaklandığın anlaşılmaktadır. Atatürk, Ege-Dokuz Eylül Üniversitelerinin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakülteleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bu durumda, ingilizce alanında öğretmen yetiştirme bakımından fen-edebiyat fakültesinin daha etkili olduğu söylenebilir.

     Fransızca alanında ise "Öğretmenlik İçin Mecburi Yeterlik ve Yarışma Sınavı"na sadece Atatürk Üniversitesinin Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakülteleri mezunları katıldığından karşılaştırma bunlar arasında yapılmıştır. Yapılan t testi sonucunda iki fakülte arasında anlamlı bir fark olduğunu gösteren kanıt bulunamamıştır. Bu durumda, herhangi bir fakültenin diğerinden daha etkili olduğu söylenememektedir.

     Sonuç olarak, öğretmen yetiştirmede, genel kültür ve alan bilgisi.bakımından üniversitelerimizde, fen-edebiyat ve eğitim fakültelerinden birinin diğerinden daha etkili olduğunu söylemek imkânı yoktur. Çünkü, gerek genel kültür, gerekse alan_ , bilgisi bakımından bazı üniversitelerde fen-edebiyat fakültelerinin bazı üniversitelerde ise eğitim fakültelerinin daha etkili olduğunu gösteren kanıtlar vardır. Ayrıca bir üniversitede bir alanda bu iki fakülteden hangisi daha etkili ise diğer alanlarda da aynı fakültenin daha etkili olduğunu gösteren kanıt yoktur. Öğretmenlik bilgisi bakımından üniversitelerimizin çoğunda eğitim fakültelerinin daha etkili olduğu anlaşılmaktadır.

     Bu araştırmada elde edilen bulguların ışığında bazı önerilerde bulunulabilir.

     Fen-edebiyat ve eğitim fakültesi kaynaklarının birleştirilmesi, öğretmen yetiştirmede daha etkili ve verimli bir yol olabilir.

     Aynı araştırma birkaç yılda bir tekrarlanarak öğretmen yetiştirmede izlenecek politikalara ve sağlanacak gelişmelere ışık tutabilir.

KAYNAKLAR