OLASI SINAV
SORULARI
Bölüm 17: Okyanuslar ve
Denizler
Ø Dalga yüksekliğinin artışı
nelere bağlıdır?
1)
Rüzgar hızının artması,
2)
Rüzgarın esme müddetinin artması,
3)
Dalgaların rüzgarın geldiği yerden
olan uzaklığının arması ile dalga yüksekliği
artar.
Ø Gelgitlerle oluşabilecek ve önemli hasarlara
yok açabilecek olaylar nelerdir?
Denizaltı depremleri, volkanik patlamalar ve heyelanlar ile
oluşabilecek tsunamiler.
Ø Plaj ve yapısı hakkında genel bilgiler
nelerdir?
Plaj kum ve çakıldan yapılmış
kıyı kesimidir. Plajlar
yapısal olarak üçe ayrılır.
1)
Kıyı ötesi: Denizden sörf kesimine kadar olan yer,
2)
Kıyı önü: Sörf kesimi ve gelgit
düzlüğü arasındaki yer,
3)
Kıyı arkası: Dalgalarla yıkanan kesimden kumullara
kadar olan kısım.
Ø Bir denizaltıyla okyanusta ilerlerken
görülebilecek yapılar nelerdir, şekil çizerek
gösteriniz.
Ø Aktif ve pasif kıta kenarı deyimlerinin
söylenme nedeni nedir?
Kıta okyanus arasında bir dalma – batma
zonu varsa aktif kıta kenarı ,
yoksa pasif kıta kenarı deyimelri kullanılır.
Ø Kıta sahanlığının önemi
nedir?
Balık avlama ve petrol çıkarma
yönünden okyanusun en verimli bölgesidir.
Ø Denizaltı akıntılarıyla
taşındıktan sonra iyi tabakalanan tortul çökellerine
………………. denir.
Türbidit.
Ø Okyanusta çökelen malzemelerin kökeni
nelerdir?
1)
Karalarda
taşınan kum ve çamurlar,
2)
Suda yaşıyan canlıların
kavkılarının birikmesi,
3)
Volkan adalarından püsküren kaya ve
küllerin okyanusa katılması,
4)
Buharlaşma sonucu çökelen malzemelerdir.
Bölüm 18: Depremler
Ø Odak ve merkezüstü kavramlarını
açıklayınız?
Odak:
Depremin oluşma bölgesidir.
Merkezüstü: Odağın yeryüzüne dik
izdüşümüdür.
ü Deprem sırasında oluşan titreşim ve
sarsıntılara sismik dalgalar
denir.
Ø Depremde ortaya çıkan dalgaları kaydeden
ve kağıda çizerek incelenmelerini sağlayan aletlere
1)………………… ,
bu işlemleri tamamen sayısal ortamda ve elektronik olarak
yapan aletlere
2)………………. denir.
1)
Sismograf 2) Sismometre
Ø Sismik dalga grupları nelerdir?
Deprem odağından itibaren yeryüzüne
üç dalga grubu yayılır. İlk yayılan P,
sonra S ve en sonda yüzey dalgaları kayıt
edilir.
Ø P ve S dalgaları arasındaki farklar nelerdir?
1)
P dalgaları katı, sıvı, gaz halindeki
ortamlardan geçebilirken S dalgaları yalnızca katı
ortamlardan geçebilir.
2)
P dalgalarının hızı kayada 5km/sn
iken S dalgalarının hızı bunun yarısı
kadardır.
3)
P dalgaları kayacın
sıkışmasını ve genleşmesini sağlar, S dalgaları kayaç birimini
paralelkenar haline getirerek deforme eder.
Ø Deprem yaratan fay çeşitleri nelerdir, şekil üzerinde göstererek
anlatınız.
ü Uzaklaşan plaka sınırları ve
transform faylar boyunca sığ depremler oluşur. Yaklaşan plakalarda ise hem
sığ hem de derin depremler oluşur.
Bölüm 19:
Yeryüzünün İçinin Araştırılması
Ø S dalgası gölge zonunun P dalgası
gölge zonuna göre daha geniş bölgelerde kayıt edilememesinin
nedeni nedir?
S dalgaları yalnızca katı yüzeylerde
ilerleyebilmektedir. Dış
çekirdek sıvı halde bulunduğu için S
dalgaları bu bölgelerden geçememekte ve daha büyük
bir gölge zonu oluşturmaktadır.
Ø Yansımalarla oluşmuş dalgaların
isimleri ve yansıma ortamları nedir?
P ve S dalgaları için kabuk içinde
yansıma ile oluşan sırasıyla PP ve SS, mantodan yansıyan P dalgasına PcP,
iç çekirdekten yansıyan P dalgasına PKP, iç çekirdekten
geçen P dalgasına PKIKP denir.
Ø Yeryuvarının iç yapısını
ve bu yapıların kalınlığını gösteren
bir şekil çizerek anlatınız.
Ø Kabuk kaça ayrılır ve bu
tabakaların kalınlıkları nedir?
İkiye ayrılır: 1) Okyanusal kabuk (Kalınlığı
yaklaşık
Ø S dalgalarının litosferden astenosfere
geçişte hızının azalmasının nedeni nedir?
Astenosfere geçişte kısmen ergimeler
başlamaktadır, yani ortam
sıvılaşmaya başladığı için S
dalgalarının hızı azalmıştır.
ü Mantoda S dalgalarının zaman zaman
hızlı artışlarının olması o bölgelerde
daha sıkı atomik yapıya geçişin olduğunu
gösterir.
Ø Yerin içindeki sıcaklığın
dışarıya çıkmasını sağlayan olaylar
nelerdir?
1)
Isı iletimi,
2)
Konveksiyon.
Ø Yerkürenin içinin
sıcaklığını öğrenmemizi sağlayan
yöntemler nelerdir?
1)
Örneklerin incelenmesi,
2)
Laboratuar çalışmaları,
3)
Deprem dalgalarının incelenmesi.
Bölüm 20:Plaka Tektoniği
Teorisi
Ø Plaka çeşitleri nelerdir?
1)
Birbirinden uzaklaşan plakalar,
2)
Birbirine yaklaşan plakalar,
3)
Birbiriyle yanal hareket yapan plakalar.
Ø Dalma batma ile gelişen ada yaylarının
isimleri nelerdir?
Dominik adaları, Aleut adaları, Filipinler, Mariana adaları.
Ø Plaka tektoniğini harekete geçirdiği
düşünülen mekanizmalar nelerdir?
1)
Plakaların dalma-batma zonunda
aşağıya doğru çekilmeleri, yayılma sırtlarında ise
yanlara doğru itilmeleridir.
2)
Mantoda oluşan konveksiyon
akımlarıdır.
3)
Konveksiyon akımının hareketi ile
soğumuş manto kesimi,
yani plaka hareket eder.
4)
Alt manto kökenli olan, sıcak ve yükselen malzemenin
konveksiyon akımları ile plaka hareketleri olur.
Soru: Moment büyüklüğü hangi
büyüklükteki depremler için hesaplanabilir ?
Cevap: büyüklüğü 4.0 üzerinde olan depremler
için hesaplanabilir.
Soru: Richter büyüklüğü hesaplanırken 2.0 ve 3.0
büyüklüğündeki iki deprem arasında enerji
bakımından nasıl bir ilişki vardır.
Cevap: 3.0 büyüklüğündeki depremin enerjisini 33 adet
2.0 büyüklüğündeki depremin toplam enerjisi
karşılar.
Soru: Uzaklaşan, yaklaşan ve transform plaka
sınırlarında oluşan depremleri yazınız.
Cevap: uzaklaşan ve yaklaşan plaka sınırlarında
genellikle sığ depremler oluşurken transform plaka
sınırlarında hem sığ hem de derin depremler
oluşabilir.
Soru: Okyanus tabanı yayılması sırasında oluşan
transform faylardaki fay yamacını
açıklayınız.(bu soru şekilli de sorulabilir)
Cevap: Yeni oluşan sıcak ve az yoğun taban daha yaşlı
olan soğuk ve daha yoğun olan tabana göre yüksekte kalarak
fay yamacını oluşturur.
______________________________________________________________________
1-Pelajik tortul nedir?
-Kıta kenarlarından uzak
kesimlerde, ince kıtasal ve biyokimyasal malzemeler yavaş bir
şekilde yüzeyden derine doğru çökelirler. Bu
gri-kahve rengi açık deniz çökellerine pelajik tortul
denir.
2-Hangi unsurlar kalsiyum
karbonatın derin sularda sığ sulara göre daha fazla
erimesine yol açar?
1) Derin su akıntıları daha
soğuktur.
2) Bu derin sular daha fazla karbondioksit
içerirler.
3) Üstlerindeki kalın su sütunu
dolayısı ile daha yüksek basınçlar
altındadırlar.
________________________________________________
BÖLÜM 20.
SORU1) Deniz tabanı yayılmasında
en önemli olaylar nedir?
CEVAP: - sığ depremler
- etkin bazaltik volkanizma
- normal fay
SORU2) Plaka ayrılmasında
neler gözlenir?
CEVAP: -uzun, faylı ayrılma vadileri
-
bazaltik volkanizma
-
sığ odaklı depremler
SORU3) Yaklaşan plakalarda ne
kadar derin depremler oluşur?
CEVAP: Dalma batma zonunda , yüksek
şiddetli
SORU4) Transform plaka
sınırının harita görünümünü
çiziniz.
SORU5) Ofyolitik seri nedir?
CEVAP: Deniz tabanına ait,
kıta kabuğu üzerinde oluşumları sonrası bir plaka
çarpışması sonucu faylarla taşınan kayaçlar.
SORU6) Moho süreksizliği
nedir?
CEVAP: Yer kabuğu ile üst
manto arasındaki sınır
SORU7) Deniz tabanı kaya
grupları hangi yöntemlerle araştırılır? Moho
süreksizliği bunlardan hangisine girer?
CEVAP: -Doğrudan kıta
üzerindeki ofyoritlerde
-
Derin deniz sondajları
-
Denizde suni olarak yaratılan ses
dalgalarının tabana
çarpıp dönmesi ( moho süreksizliği ses
dalgaları ile sırtın altına yerleşen küçük
magma ceplerinin varlığını ortaya
çıkarmıştır.
SORU8) Kristal pelte nedir?
Birleşimi nedir? Büyüklüğü ne kadardır?
CEVAP: Kıtalar ayrılıp
uzaklaştıkça sıcak manto yükselir, ergime
başlar. Manto malzemesinin sığ derinliklere
ulaştığı kesimlerde katı kristalli, kısmen
erimiş, bazalt bir peltedir.
Birkaç
km derinliğinde ve eninde, uzunluğu binlerce km.
SORU9) Rifting nedir?
CEVAP: Kıta
parçalanmasıdır. Kıta ayrılması
başlayınca kenarlarda çökelme alanları oluşur.
Sıcak manto malzemesi yükselir. Kıta gerilir, incelir. Litosfer
soğur, büzüşür. Deniz suyu gerileyen, alçalan
kıta kenarına ilerler.
SORU10) Yığışım
kaması nedir?
CEVAP: Okyanus-okyanus
yaklaşmasında, dalan plaka, daldığı okyanusal
kabuğu traşlayarak ilerler ve bu traşlanan malzeme birikir ve
yığışım kamasını oluşturur.
SORU11) Ada yayı nedir?
CEVAP: Magma sokulumları ve
volkanik püskürmeler, okyanus tabanında bir ada yayı dizisi
oluştururlar.
SORU12) Melange nedir?
CEVAP: Okyanus-kıta
çarpışması ve dalma-batma zonunda oluşan
karmakarışık çökellere verilen ad. Bir kaya
türü.
SORU13) Kenet nedir?
CEVAP: İki kıta
kabuğunun karşı karşıya gelip, birbirleri
üstüne binmesi, eklenmesidir.
SORU14) Pangea nedir?
CEVAP: Tüm kıtaların
parçalanmasıdır.
SORU15) Plaka tektoniğini harekete
geçiren mekanizmalar nelerdir?
-
Dalma-batma zonunda
aşağı doğru çekilme, yayılma
sırtlarında yanlara doğru itilme.
-
Pasif hareket: mantoda oluşan
konveksiyonel hareket.
-
Manto konveksiyonel
akımının soğumuş üst kemsi hareket eder.
-
Alt manto kökenli, sıcak,
yükselen malzemeleri temsil eden sorguçlar nedeniyle, mantoda konveksiyonelakım
oluşur.
_________________________________________________________________
PLAKA TEKTONİGİ
TEORİSİ İLE İLGİLİ SORULAR
1-) Plakaların üç ana
hareketi vardır. Açıklayınız.
Cevap : Plakalar
birbirlerinden uzaklaşırlar; bu okyanus sırtlarına olur
veya kıtalar ayrılırlar.
Plakalar derin deniz hendeklerinde, dag sıralarında ve
magmatik kusaklarda yaklasırlar ve çarpışırlar.
Plakalar, transform faylar boyunca birbirlerine göre yanal hareket
yaparlar.
2-) Transform plaka
sınırını tanımlayınız.
Cevap :
Transform plaka sınırı, ne litosfer yaratan nede litosfer
tüketen bir sınır türüdür. Uzaklaşan plaka
sınırlarının kırılması ve ötelenmesi
ile gelişir.
3-) Plaka tektonigini harekete
geçiren mekanizmalar nelerdir?
Cevap : Plaka
hareketlerinin nedeni, dalma-batma zonunda asgıya dogru
çekilmeleri, yayılma sırtlarında ise yanlara dogru
itilmeleridir.
Plakaların pasif hareketlerinin (sürüklenme) nedeni,
mantoda oluşan konveksiyon akımlarıdır.
Plaka, bir manto konveksiyon akımının soğumuş
üst kesimine karşılık gelir. Akımın hareketleri
ile bu soğumuş kesim, yani plaka, hareket eder.
______________________________________________________________________________
1-) Dalga yüksekliği
neye bağlı olarak değişir ?
Cevap : Rüzgarın hızı, rüzgarın esme
müddetinin artışı, dalgaların rüzgarın
geldiği noktadan uzaklığı.
2-) Sörf zonunu
tanımlayınız.
Cevap : Kıyılara yaklaşan dalgalar yükselir ve
sırtları keskinleşir. Keskin sırtlı dalga bir
süre sonra kendini tutamaz hale gelince kırılır ve
köpüklü bir kesim oluşturur. Bu kesime sörf zonu
denir.
3-) Dalga kırılması nedir ?
Cevap : Sahile doğru açı ile yaklaşan dalgalar
sığ kesimde sahile paralel bir şekilde doğrultu
değişikliğine uğrarlar. Buna dalga kırılması
denir. Dalga kırılması ile sahile paralel akıntı ve
aşınma taşınma olayları gelişir.
4-) Gelgit nedir ?
Cevap : Ay ve güneşin okyanus suları üzerideki
çekim etkisiyle günde iki kez suların yükselip
alçalmasıdır.
5-) Plajların yapısını
anlatınız.
Cevap : Kıyı ötesi ; denizden sörf kesmine kadar
olan yer, kıyı önü ; sörf kesimi ve gelgit
düzlüğü, kıyı arkası ; dalgalarla
yıkanan kesimden kumullara kadar olan kesim.
6-) Başlıca kıyı
çesitleri nelerdir ?
Cevap : Kıtasal işlevleri olan birincil kıyılar :
Akarsu asındırması ile olusan kıyılar, buzul
asındırması ile olusan kıyılar, akarsu ile
çökelme ile olusan kıyılar. Denizel işlevlerle olusan
ikincil kıyılar : Dalga aşındırması ile olusan
kıyılar, denizel çökelme ile olusan kıyılar,
organik malzeme ile oluşan kıyılar.
7-) Okyanus tabanları kaça
ayrılır ?
Cevap : Atlantik tipi taban
Pasifik tipi taban
8-) Türbidit nedir ?
Cevap : Çamurlu akıntılar
taşıdıkları kum, silt ve çamuru kıta
yükseliminin eteklerinde ve derin deniz düzlüklerinin
kenarlarında derecelenmiş ve iyi tabakalanmış tortullar
seklinde çökelirler. Bu formasyonlara türbidit adı verilir.
9-) Kokolit nedir ?
Cevap : Başka canlıların karbonat kavkılarından
oluşan oozlara kokolit adı verilir.
10-) Derinliklerde etkili olan
okyanus su akıntılarını sığ kesimlerdeki
akıntılardan ayıran özellikler nelerdir ?
Cevap : Derin su akıntıları daha soğuktur.
Derin sular daha çok karbondioksit içerirler.
Üstlerindeki kalın su sütunu dolayısıyla daha
yüksek basınç altındadır.
YERYÜZÜNÜN İÇİNİN
ARAŞTIRILMASI
1-) Arzın içinin
bileşim ve yapısını açıklayınız.
Cevap : Yerin ana tabakaları ; dışta çok ince bir
kabuk
2-) Konveksiyon nedir ?
Cevap : Isıtılan bir sıvı veya gazın
genleşmesi ve çevreden daha az yoğun hale gelmesi ile
yükselmesidir.
3-) Konveksiyonun etkileri nelerdir ?
Cevap : Okyanus açılması plaka tektoniği
kuramı, konveksiyonun sürmekte olduğunun dolaysız
işaretidir. Okyanus ortasında yükselen sıcak malzeme yeni
litosfer oluşturur. Bu malzeme yayılarak soğur ve daha sonra
tekrar mantoya doğru batar ve mantoda erir.
4-) Yerin 20 -
Cevap : Laboratuvar deneyleri, ısının manyetizmayı
yok ettiğini ve sıcaklığın 500 asması ile
maddelerin mıknatıs olma özelliklerinin
kalktığını göstermiştir.
5-) Bir odaktan itibaren açısal
uzaklık olarak 105 ve 142 arasında P dalgaları kayıt
edilemez. Bunun nedeni nedir ?
Cevap : Bu dalgaların yerin merkezine doğru
yayılmaları sırasında, çekirdek
sınırında bükülerek çekirdek içine
girmeleri ve tekrar başka kısımlardan
çıkmalarıdır.
6-) S dalgaları dış
çekirdekten geçmemektedir. Bunun nedenini
açıklayınız.
Cevap : Kesme dalgalarının katı dışında
ortamlardan geçmediği bilindiğine göre
çekirdeğin dış kısmının sıvı
olması gerekir.
7-) Bir odaktan itibaren bir sismografa
doğru yayılan P ve S dalgaları düz bir hat boyunca yol
almamasının nedeni nedir ?
Cevap : Dünya özellikleri yüzeyden merkeze kadar
değişmeyen tek bir maddeden yapılmış
olmamasıdır. Dalgaların hat boyunca yayılmamaları
yerin içinin tabakalı olduğunu göstermektedir.
8-) Yansımalarla yeryüzüne
ulasan dalgalara ilk dalgadan itibaren yansıma ortamlarına göre
isim verilir açıklayınız.
Cevap : Kabuğa girip tekrar yüzeye dogru yol alan ve
yüzeyden tekrar kabuğa giren P veya S dalgalarına
sırası ile PP ve SS denir. Mantodan yansıyan bir P dalgası
yüzeyde kayıt edildiğinde buna PcP denir. İç
çekirdekten yansıyan bir P dalgası PKP, iç
çekirdekten geçen bir dalgaya ise PKIKP denir.
1-) Deprem sırasında
olusan titreşim ve sarsıntılara........ denir.
Cevap
: Sismik dalgalar
2-) Sismograf nedir ?
Cevap
: Depremde ortaya çıkan dalgaları kaydeden ve kağıda
çizerek incelenmesini sağlayan aletlere denir.
3-) Bir depremin
yarattığı hasarlar nelere bağlıdır ?
Cevap
: Depremin büyüklüğü, merkez üstüne uzaklığı,
bina ve yapıların dayanımı, temellerin
oluşturduğu zemin, kayaçların türü gibi
unsurlara bağlıdır.
4-) Transform fayını
tanımlayınız.
Cevap
: Birbirlerine göre yana doğru hareket eden plakaların
arasında bulunan faya denir.
5-) Deprem yaratan
başlıca üç tip fay nedir ?
- Çekme kuvvetlerine
bağlı normal fay
- Basınç kuvvetine
bağlı bindirme ( ters ) fay
- Kesme kuvvetlerine bağlı yanal
( veya doğrultu ) atımlı fay
6-) Uzaklaşan plaka
sınırlarında genellikle....... olusur. Yakınlasan plakalarda ise......
ve...... olusur .
Cevap
: sığ depremler, hem sığ hem derin depremler.
7-) Tsunami nedir ve hangi
durumlarda meydana gelir ?
Cevap
: Okyanuslarda saatte
_______________________________________________
BÖLÜM 19-
Yeryüzünün İçinin Araştırılması
Soru 1 )
Yeryüzünün katmanlarını ve
kalınlıklarını basit bir şekil üzerinde
gösteriniz.
Soru 2 ) P ve S
dalgalarının dünyanın merkezine doğru ilerlerken
hızlarındaki değişimi gösteren diyagramı
çiziniz.
Soru 3 ) P dalgalarının
bazı istasyonlarda neden kayıt edilemediğini
açıklayınız..
Cevap ) P dalgalarının
yerin merkezine doğru yayılmaları sırasında,
çekirdek sınırında bükülerek çekirdek
içine girmeleri ve tekrar başka kısımlardan yeryüzüne
çıkmalarıdır. Böylece bir odaktan itibaren
açısal uzunluk olarak 105 ve 142 dereceler arasında P
dalgaları gözlenemez. Dolasıyla bu bölgeler arasında
kalan istasyonlarda P dalgaları gözlenemez.
* Şekil üzerinde
gösterilmesi istenebilir veya şekil çizilerek daha kolay
anlatılabilir.
Soru 4 ) Deprem
dalgalarının yansımalarla yeryüzüne ulaşan, ilk
dalgadan itibaren, yansıma ortamlarına göre hangi isimler
verilir ?
Cevap ) Kabuğa girip tekrar
yüzeye doğru yol alan ve yüzeyden yansıyarak tekrar
kabuğa giren P ve ya S dalgalarına sırasıyla PP ve ya SS
dalgaları denir. Mantodan yansıyan bir P dalgası, yüzeyde
kayıt edildiğinde buna PcP denir. İç
çekirdekten yansıyan
bir P dalgası OKP, iç çekirdekten geçen dalgaya ise
PKIKP denir.
Soru 5 ) Kıtasal ve
okyanusal kabuğun bileşimi nedir ?
Cevap ) Kıtasal kabuk
geniş bir magmatik, çökel ve metamorfik kayaç
çeşitliliğini barındırır. Genellikle toplam
bileşiminin granitik kayaçların bileşimlerine
benzediği anlamını taşıyan granitik olarak
tanımlanır.
Okyanusal kabuğun üst
kısmı bazalttan, alt kısmı ize bazaltın derinlik
eş değeri olan gabrodan oluşur.
Soru 6 ) Yerin içindeki
sıcaklık dışarıya doğru ne tür transfer
yollarıyla iletilir ?
Cevap ) Isı iletimi ve
konveksiyon.
_________________________________________________________
SORU 1) Gelgit nedir?
CEVAP: Ay ve güneşin okyanus suları üzerindeki
çekim etkisi ile, günde iki kez suların yükselip
alçalmasıdır.
SORU 2) Plajın malzeme kazanması nasıl
gerçekleşir?
CEVAP: Plajlar, kıyı arkasından aşınmayla gelen
malzeme, kıyı boyunca kıyıya paralel
akıntıların ve denize dökülen akarsuların
getirdikleri malzemelerle oluşur.
SORU3) Plajın malzeme kaybetmesi nasıl gerçekleşir?
CEVAP: Rüzgar tortulları kıyı arkasına
taşır, kıyı boyunca çökelme ve paralel
akıntılarla ve fırtınalar sırasında
kıyı dip akıntıları ile plaj çökellerinin
deniz derin kesimlerine taşınmasıyla plaj malzeme kaybeder.
SORU 4) Kaç tip okyanus tabanı vardır?
CEVAP: 1) Atlantik tipi taban
2) Pasifik tipi taban
SORU 5) Kıta sahanlıkları pasif ve aktif kıta
kenarlarında nasıl özellik gösterirler?
CEVAP: Pasif kıta kenarında geniş ve nispeten düz,
aktif kıta kenarında ise dar ve düzensizlerdir.
SORU6) Okyanusta çökelen malzemenin başlıca
kökeni nedir?
CEVAP: Karalardan taşınan kum ve çamurlar veya suda
yaşayan canlıların kavkılarının birikmesidir.
Ayrıca dalma-batma zonlarının yakınlarındaki volkanik
adalardan püsküren kaya ile küllerin okyanusa
katılması ve buharlaşmanın yoğun olduğu
sıcak tropikal kesimlerde de çökelen buharlaşma sonu
malzemelerin oluşması da çökelmeye katkı yapar.
___________________________________________________________________
BÖLÜM 17- Okyanuslar ve Denizler
Soru 1) Dalgaların yüksekliği nasıl değişir ?
Cevap ) Rüzgar hızı, rüzgarın esme süresi ve
dalgaların rüzgarın geldiği yerden uzaklığı
ile artış gösterir.
Soru 2) Dalga kırınması nedir ve hangi olayları
oluşturur ?
Cevap ) Sahile doğru açı ile yaklaşan dalgalar,
sığ kesimde, sahile paralel bir şekilde doğrultu
değişikliğine uğrarlar. Bu olaya dalga
kırınması denir. Bu olay ile, sahile paralel akıntı ve
aşınma - taşınma olayları gelişir.
Soru 3) Plajın malseme kazanması ve kaybetmesi nsıl olur ?
Cevap ) Plajın malzeme kazanması: kıyı arkasından
aşınmayla gelen malzeme; kıyı boyunca ve kıyıya
paralel akıntılarla çökelme; denize dökülen
akarsuların getirdiği malzeme ile olur.
Plajın malzeme kaybetmesi: rüzgar tortulları kıyı
arkasına taşırlar; kıyı boyunca çökelme ve
paralel akıntılarla ve fırtınalar sırasında
kıyı dip akıntıları ile plaj çökellerinin
derin deniz kesimlerine taşınması ile olur.
Soru 4) Kıyı şekillerini oluşturan olaylar nelerdir ?
Cevap )
- Akarsu aşındırması,
- Buzul aşındırması,
- Akarsu ile çökelme,
- Dalga ile aşındırma,
- Denizel çökelme,
- Organik malzeme ile oluşan kıyılar.
Soru 5) Aktif ve pasif kıta kenarları arasındaki en belirgin
fark nedir ?
Cevap ) Kıta - okyanus arasında bir dalma batma zonu olması
ve ya olmaması. Eğer alma-batma zonu varsa bu aktif kıta
kenarıdır. Dalma-batma zonu yoksa bu pasif kıta kenarına
işaret eder.
Soru 6) Kta sahanlığı, aktif ve pasif kıta
kenarlarında nasıl değişiklik gösterir ?
Cevap ) Pasif kıta kenarlarında geniş ve nispeten düz,
aktif kıta kenalarında ise dar ve düzensizlerdir.
Soru 7) Türbidit nedir ?
Cevap ) Çamurlu akıntılar taşıdıkları
kum, silt ve çamuru, kıta yükseliminin eteklerinde ve derin deniz
düzlüklerinin kenarlarında, derecelenmiş ve iyi
tabakalanmış tortullar şeklinde çökeltirler. bu
formasyonlara türbidit denir.
Soru 8 ) Okyanusta çökelen malzemenin başlıca
kökeni nedir ?
Cevap ) Karalardan taşınan kum ve çamurlar, ve ya suda
yaşayan canlıların kabuklarının birikmesidir.
Soru 9 ) Karbonat çökelme derinliği nedir ?
Cevap ) Kalsiyum karbonatlı kavkılar denizlerde 4 bin metreye
kadar bir çökelim gösterirler. Bu derinliğin altında
ise çökelme yapamazlar. Buna karbonat çökelme
derinliği denir.
* Bu derinliğin altında kavkılar suda erir ve
çökelme yapamazlar.
BÖLÜM- 18 Depremler
Soru 1 ) Depremin yeryüzünde en fazla hissedildiği ve hasar
yapabileceği yer neresidir ?
Cevap ) Merkezüstü.
Soru 2 ) Deprem sırasında oluşan titreşim ve sarsıntılar
nasıl adlandırılır ?
Cevap ) Sismik dalgalar.
Soru 3 ) Sismograf nedir ?
Cevap ) Depremde ortaya çıkan dalgaları kaydeden ve
kağıda çizerek incelenmelerini sağlayan aletlere
sismograf denir.
Soru 4 ) Depremler dünya üzerinde nelerde oluşurlar ?
Cevap ) Depremlerin yaklaşık %
Soru 5 ) Depremler hangi tür dalgalar oluştururlar ve
aralarındaki farklar nelerdir ?
Cevap ) Depremler P, S ve yüzey dalgaları olarak isimlendirilen
üç dalga çeşidi meydana getirirler.
P dalgaları en hızlı ilerleyen dalgalardır. Bu dalgalar
katı, sıvı ve gaz ortamlarından geçebilirken S
dalgaları sadece katı malzemenin içinden geçebilir.
Yüzey dalgaları ise en yavaş dalgalardır ve
ilerleyebilmeleri için serbest bir yüzeye gereksinim duyarlar.
Soru 6 ) Depremin oluşturduğu hasarkar hangi unusurlara
bağlıdır ?
Cevap ) Depremin büyüklüğü, merkez
üztüne uzaklık, bina
ve yapıların dayanımı,
temellerin oturduğu zemin ve kayaların türü gibi
unsurlara bağlıdır.
__________________________________________________
Bölüm 10 : Kıvrımlar,Faylar Kayaçların
Deformasyonu
·
Yerkabuğunu deforme eden iki
önemli yapı nedir ?
Cevap : Kıvrımlar ve faylar
·
Bir arazi parçasının
geçirdiği deformasyonu anlamak için kayaçların
üzerinin açık olduğu
………………. dan bilgi toplanır.
Cevap
: Mostra
·
Doğrultu ve doğrultu
açısı nedir ?
Cevap :
Doğrultu : Bir kayaç
tabakasının yatay düzlemle ara kesiti olan doğrunun yönelimidir.
Doğrultu Açısı : Bir
düzlemin yatay düzlemle ara kesiti olan doğru
parçasının manyetik kuzeyle yaptığı dar
açıdır.
·
Jeolojik harita nedir ?
Cevap : Jeologların mostranın yerlerini,
mostra kayaçlarının türlerini ve kayaç
tabakalarının doğrultu ve eğimlerini işaretledikleri
haritalardır.
·
Deformasyon
………………. veya
……………….. şeklinde oluşur.
Cevap : Bükülme ve kırılma.
·
Deformasyon türleri nelerdir ?
Cevap : 1)Çekme (gerilme) 2) Sıkışma 3) Kesme (makaslama)
·
Kayaçlar maruz
kaldıkları deformasyona göre
…………….. veya
……………
olarak sınıflandırılır.
Cevap : Kırılgan ve sünekli.
·
Kıvrımlar yukarı
doğru kavisli ise 1)…………….
aşağı doğru kavisli ise
2)…………….. adını alır.
Cevap : 1) Antiklinal 2) Senklinal
·
Fay çeşitleri nelerdir ?
Cevap : 1) Doğrultu atımlı fay 2) Eğim atımlı fay 3)Verevine fay 4)Örtü fayı
Bölüm 11 : Kütle Hareketleri
·
Kütle hareketlerini başlatan
unsurlar nelerdir ?
Cevap : 1) Yamaç malzemesinin
türü 2)Malzemenin su
içeriği 3)Yamaç
eğimi ve duraysızlığı.
·
Moloz nedir ?
Cevap : Dağlarda veya tepelerde fiziksel
süreçlerin sebep olduğu,yamaç tabanı boyu uzanan
çökel kayaç döküntüleridir.
·
Doğal yığın
açısı (DYA) nedir ?
Cevap : Tutturulmamış malzemeden
oluşan yığının doğal koşullarda kendi
kendini duraylı olarak tuttuğu açıya denir.
·
Tutturulmuş malzemeleri bir arada
tutan kuvvetler nelerdir ?
Cevap :
1) Kohezyon 2)Adhezyon 3)Bağlanma 4)Bitki köklerinin tutma kuvveti.
·
Tutturulmuş malzemelerin kütle hareketleri nelere
bağlı olarak gelişir ?
Cevap : 1) Su içeriğinin
artmasına 2) Yamaç
eğiminin artmasına 3)
Bitki örtüsünün kalkmasına bağlı olarak
gelişir.
·
Kütle hareketleri nelere
bağlı olarak sınıflandırılır ?
Cevap : 1) malzeme türüne 2) Hareketin hızına 3) Hareketin türüne
bağlı olarak sınıflandırılır.
·
Kaya malzemelerinin kütle
hareketleri nelerdir ?
Cevap : 1) Kaya düşmesi 2) Kaya kayması 3) Kaya çığı.
·
Tutturulmamış kütle
hareketi olan ………….. yılda 1 ile
Cevap : Krip.
·
Heyelanı önlemede izlenilecek
yollardan birkaçını sayınız.
Cevap : Teraslama, direnaj, bitki
örtüsü oluşturma, istimlak duvarı.
Bölüm 12 :Su Döngüsü Ve Yeraltı Suyu
• Suyun
bulunduğu her ortama ………….. denir.
Cevap : Rezervuar (birikme -
depolanma alanı)
• Brikme
ortamlarına birkaç örnek veriniz
Cevap : Okyanus, buzul, yeraltı suları, göller, nehirler,
atmosfer, biyosfer.
• Hidrolojik
döngüyü şekil çizerek anlatınız.
• Kullanılabilen
su rezervuarları nelerdir ?
Cevap : Yeraltı suları, yapay ve doğal göller,
akarsular (kısacası tatlı sular)
• Bağıl
nem nedir ?
Cevap : Belirli sıcaklıktaki havanın içerdiği su
miktarının,havanın o sıcaklıkta doygun olarak
taşıyabileceği asgari su miktarına oranıdır.
• Yüzeysel
akışın toplandığı yerleri sayınız.
Cevap : Doğal ve yapay göller, havzalar, bataklıklar.
• Yeraltı
suyunu tutan ve ileten kayaç ortamlarına
…………. denir.
Cevap : Akifer.
• İyi
bir akiferde olması gereken özellikler nelerdir ?
Cevap : Hem gözenekli (çok miktarda su tutabilmesi için)
hem de geçirimli (tuttuğu suyu kolayca verebilmesi için)
olmalıdır.
NOT : Çimentolaşma arttıkça gözeneklilik
azalır.
NOT : Yeraltı su
tablası suya doymuş zon ve doymamış zonu birbirinden
ayırır.
• Suyu
az veya hiç geçirmeyen kayaç ortamına
…………. denir.
Cevap : Akiklüd.
• Düşüm
konisi nedir ?
Cevap : Eğer kuyudan çekilen su miktarı akiferi besleyen
su miktarından fazla olursa düşüm konisi denen
boşluklar oluşur.
• Karst
nedir?
Cevap : Yeraltı suları seyahatları sırasında
kireçtaşlarında bulunan karbonat mineralini eriterek
boşluklar oluşturur.Bu boşluklar artarsa KARST adı verilen
mağaralar ve değişik yapılar oluşur.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
YENİ SORULAR
(Kırmızı ile yazılanlar eklenen, üstü çizilenler ise
düzeltilen kısımlardır)
Doğrultu ve eğim nedir?
Doğrultu;bir kayaç tabakasının yatay düzlemle
ara kesiti olan doğrunun yönelimidir. Açısı
ise manyetik kuzey çizgisiyle yapılan dar açıdır.
Eğim;bir tabakanın yatay düzlemden ne kadar
saptığını gösteren dar açıdır.
Kayaçların deforme olmasına sebeb olan üç 3 temel faktör nedir?
1. Sıkışma 2. Kesme 3. Çekme
Kayaçların kıvrımlanması nelere
bağlıdır?
1. Maruz kaldığı kuvvetin
büyüklüğüne 2. uygulama süresine ve 3. kayacın
direncine bağlıdır.
Kıvrım türleri nelerdir?
Simetrik, asimetrik ve devrik kıvrım olmak üzere üç çeşittir.
Fay ve kırık arasındaki belirgin fark nedir?
Yüzeyler birbrine göre hareket etmişse faydır,
kırıkta ise yüzeyler arasında hareket yoktur.
Fay türleri nelerdir?
1. Eğim atımlı fay -ters
atımlı fay 2. Doğrultu atımlı fay ve 3.
Verev atımlı fay.
Örtü fayını kısaca tanımlayınız.
Yatay hareketler yapmış fay çeşididir.
Kütleleri neler hareket ettirir?
1-yamaç malzemesinin türü 2-malzemenin su
içeriği 3- yamaç eğimi ve
duraysızlığı
Suyun ve tanecik büyüklüğünün duraylılık üzerine
etkisinden kısaca söz ediniz.
belli miktar suyla, suya doymamış kum
duraylılığını korurken suya doymuş kum
duraylılığını koruyamıyor.
Tanecikler büyüdükçe duraylılığı
artıyor, yatayla yaptığı açılarda artmalar (büyümeler) gözleniyor.
Sıvılaşma nedir ve
hangi koşullarda gerçekleşir?
Su ve yüksek yamaç açıları bir araya
geldiğinde ve genellikle yağış sonrası
gerçekleşir.
Sıvılaşma; deprem hareketi sırasında suya doygun
seviyenin sarsılmasıyla taşıdıkları
yapıları taşıyamaz hale gelmeleri demektir.
Bağıl nem nedir?
Denizlerin üzerinde hava, buharlaşma ile gelen suyu buhar olarak
taşır. Bu su miktarına bağıl nem denir.
Yüzeysel akışın kuru ve sıcak bölgelerde
nemli ve yağışlı bölgelere göre daha az
olmasının sebebini iki 2 temel olayla söyleyiniz.
Bunun nedeni az miktarda yağışın buharlaşma ve
süzülme ile karşılanmasıdır.
Akifer nedir? İyi bir akifer nasıl olmalıdır?
Yeraltı suyunu tutan ve ileten kayaç ortamlarına denir.
İyi bir akifer gözenekli ve geçirimli olmalıdır.
Artezyen kuyu nedir?
Bir akifer suyu az geçiren ya da hiç geçirmeyen
kayaç ortamlarında kalırsa basınçlı akifer
adını alır ve bu akiferin eğimli olduğu yerlerde ve
beslenme alanının altında açılacak kuyulardan
çıkan su fışkırarak akar. Bu kuyular artezyen kuyu
olarak adlandırılır.
Karst adı verilen yapılar nasıl oluşur kısaca
özetleyiniz.
Karbondioksit içeren sular yeraltındaki
kireçtaşlarını ziyaretleri sırasında karbonat
minerallerini eritirler. Bu eritme zamanla artarsa
kireçtaşları içinde boşluklar oluşur. Bu
boşluklar gelişen erimelerle giderek büyürler. Böylece
karst adı verilen yapılar oluşur.
Düşüm konisi nasıl oluşur?
Eğer çekilen suyun miktarı akiferi besleyen su
miktarından fazla ise kuyuda düşüm konisi oluşur.
Aşağıdaki şekilde resimde
kırmızı daire içindeki bölgenin
düşmemesi, kaymaması için kullanılabilecek yapılabilecek olası yöntemler
nelerdir?
Şev eğim açısı azaltılabilir;
Ağaç veya ağaççıklar ekilebilir;
Teraslama uygulanabilir.
Su döngüsünü şematize ediniz.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bölüm 13 : Nehirler Ve Okyanuslar
Ø
Akışkanlardaki akım
türleri nelerdir?
Cevap : 1)Laminer akım
2)Türbülanslı akım.
Ø
Akım türleri nelere
bağlıdır?
Cevap : 1)Suyun hızına
2)Suyun akış geometrisine
3)Kıvamlılığına (viskozitesine).
Ø
Akarsu ile malzemeler nasıl
taşınır?
Cevap : İki şekide taşınır: 1)Akarsu
yatağının yükü ile taşınan malzemeler
(bunlar genellikle büyük çaplı tanelerden oluşur).
2)Askı yükü ile taşınan malzemeler (daha
küçük boyuttaki malzemenin akarsu içinde askıda
kalarak ilerlemesidir).
Ø
Kumul ve ripıllar nasıl
oluşur?
Cevap : Bir akarsu yatağında sıçramayla
taşınan kum,kumullar ve ripılları oluşturur.Kumullar
ripıllara göre çok daha büyük sırtlar
oluşturur.Ripıllar ise birkaç santimetre yükseklikteki
kumullardır.
Ø
Kumullar ve ripılların
doğrultuları akıntı yönüne
…………… olarak gelişir.
Cevap : Dik.
Ø
Taşkın ovalarını
şekillendirerek anlatınız.
Ø
Dağlık kesimlerde bulunan vadiler
genellikle dar ve ‘‘V’’ şeklindedir.Daha düz
olan aşağı kesimlerde ise vadiler az eğimli ve geniş
taşkın ovaları bulundurmaktadır.Bunun nedeni nedir?
Cevap : Dağlık kesimlerde bulunan vadiler tektonik olarak aktif (DİKKAT bu
doğru değil ! ) yani daha
gençtir.Aşağı kesimlerde bulunan vadiler ise tektonik
aktifliğini tamamlamış (Bu da doğru bir ifade değil !)
yapılardır yani daha yaşlıdır.
Akarsuların doğduğu (oluşmaya
başladığı) yüksek
(ülkemizde dağlık) yerlerde
aşındırmanın yeni yeni başladığı ve
genç vadiler (bunlar tektonizmayla ilişkili olabilir ama
olmayadabilir !) dar ve V şeklindedir. Aşağılarda (yayla
veya ovalarda) ise aşındırma etkisi daha fazladır (diğer
akarsulardan gelen ve devamlı artan su miktarları ile): vadiler
geniş olurlar.
Ø
Kanal çeşitleri nelerdir?
Cevap : 1)Menderesli kanallar
2)Örgülü kanallar.
NOT : Menderesli bir akarsu aşındırma ve depolama yapar.
NOT : Menderesli akarsular genellikle düz veya az eğimli
bölgelerde,örgülü akarsular ise eğimin yüksek
olduğu dağlık kesimlerde görülür.
Ø
Bir akarsuyun temel seviyesi nedir?
Cevap : Bir akarsuyun boyuna kesitinin son
kısımlarının,bu akarsuyun içine girerek
kaybolduğu geniş bir su haznesinin yüksekliği ile kontrol
edildiği seviyeye denir.
Ø
Akaçlama şekilleri nelerdir?
Cevap : 1) Ağaçsı akaçlama 2) Dikdörtgensel
akaçlama 3) Kafesli
akaçlama 4) Işınsal
akaçlama.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÖLÜM 13 NEHİRLER:OKYANUSLARA
TAŞIMA
Akım hatları
hareketi nedir?
Akan bir su içindeki akımın hareketi,zaman içinde birim
su kütlesinin yaptığı harekete bağlı olarak
tanımlanır.Bu harekete denir.
Akarsular hangi tarzda
akarlar isimlerini söyleyiniz ve tanımlayınız.
LAMİNER akımda, akım hatları birbirine paraleldir
TÜRBÜLANSLI akımda,akım hatları düzensiz bir
şekilde birbirlerine karışırlar.
Az su taşıyan
ve yataya yakın bir kanalı olan akarsularda akım........(laminerdir)
Çok miktarda su
taşıyan ve kanal eğimleri fazla olan akarsuların akım
tarzları.........(türbülanslıdır)
Akım tarzı
kaç unsura bağlıdır?
1-suyun hızı
2-suyun akış geometrisi
3-kıvamlılığı
Akarsuların
taşıdığı malzemeler kaça
ayrılır,isimleri nelerdir?
1-akarsu yatağını yükü
2-askı yükü
Sıçrama
nedir?
Kum tanelerinin devamlı olarak akarsu yatağından
kaldırılıp sıçramalarla taşınması
olayına denir.
Kanal
çeşitleri kaç çeşittir?isimleriyle
yazınız.
1-menderesli 2-örgülü
Dağdaki vadiler
genellikle yeni oluşturduğu için U şeklinde
olurlar.Aşağıya doğru inildikçe vadiler
nasıldır?
yaşlıdır;çünkü dağda inen su o
bölgeyi zaten aşındırmıştır.
Mendereslerde akarsuyun
ne tür oluşturma şekli vardır?
aşındırma ve depolama olmak üzere iki çeşittir
Bir taşkın
ovası nerelerde çukurdur?
Genellikle akarsu eğiminin bittiği yerde çukurdur.
Su taşkın
yaptığı zaman silt,kum,vb... malzemeleri nereye
bırakır?
Daha fazla taşıyabileceği için etrafa
dağıtır.
Akarsuların
taşıdıkları suyun miktarı mevsimlere göre
değişir.Bu değişikler nelere bağlıdır?
Akasruyun hacmi ve sürati ile kanalının derinliği ve enini
devamlı olarak ayarlamaya çalışmasına
bağlıdır.
Debinin kanal
eni,derinliği ve su hızı ile ilişkisi nedir?
Debinin artışıyla kanal eni,derinliği ve su hızı
artar.
Boyuna kesit nedir?
bir akarsuyun eğimi, bu akarsuya ait tüm noktaların
yüksekliklerinin akarsu boyuna göre çizilmesiyle ortaya
çıkar.Bu şekilde yukarıya doğru içbükey
olan eğriye akarsuyun boyuna kesiti denir.
Bir akarsuyun temel
seviyesi nedir?
Bir akarsuyun boyuna kesitinin son kısımları,bu akarsuyun
içine girerek kaybolduğu geniş bir su haznesinin
yüksekliği ile kontrol edilir.Bu seviyeye denir.
Kıdemli akarsular
nedir?
Zaman içinde akarsular doğdukları yerlerdeki erozyon ve daha
aşağılardaki çökelme işlemlerini dengeleyerek
'kıdemli' hale gelirler.Böyle akarsularda ne erozyon ne
çökme olur.
Alüvyon yelpazeleri
nedir?
Akarsular taşıdıkları malzemeleri koni veya yelpaze
şekilli çökelme alanları oluşturarak
bırakırlar.Bu şekillere denir.
not:bu yelpazelerin
üst kısmında blok,çakıl kum varken alt kesimlerinde
daha ince kum,çamur birikir.
Teraslar nasıl
oluşur?
Bölgesel yükselme ve akarsu debisinin artmasıyla oluşur.
Akaçlama
şekilleri nelerdir,şekille gösteriniz.
ağaçsı akaçlama
dikdörgensel akaçlama
örgülü akaçlama
ışınsal akaçlama
delta ortamını
temel olarak çiziniz.
Bir akarsuyla akarsuyun
içinden geçtiği kıvrımlar arasında ne
tür bir ilişki vardır?
Eski kıvrımlardan aşağıya doğru
aşınarak gelirse 'üstüne gelen' adını alır
ve yaşlıdır
Akarsu yükselerek gelirse kıvrımını delip
geçmişse bu 'genç gelen' öncel akarsu adını
alır.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Çökelme hızı
nedir?
Bir malzemenin
askıdan çökelmeye geçtiği hıza denir.
Bir akarsu
yatağında sıçramayla taşınan kum.............oluşturur.(kumul ve ripl)
Vadi nedir?
Akarsuyun her
iki tarafındaki yamaçların topografik olarak en üst
noktalarının arasında kalan kısmı ifade eder
Vadinin en alt
kısmında suyun içinde aktığı........bulunur(kanal)
Taşkın
ovası nedir?
Kanaldaki suyun
taşması ile taşıdığı kum ve silt
malzemelerini bıraktığı alandır.
Delta nedir?
Gölün
veya denizin tabanında daha derin sulara doğru bir eğim varsa
burada oluşan çökelme ortamına denir.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kayaçlar yer kabuğundaki hangi kuvvetler altında deforme
olurlar?
_kesme kuvvetleri
_çekme kuvvetleri
_sıkışma kuvvetleri
2) Tutturulmuş malzemelri birarada tutan kuvvetler?
_Adhezyon
_Kohezyon
_Bağlanma
_Bitki köklerini tutma
3)Kütle hareketlerinin sınıflandırılmaları
nelere bağlıdır?
_malzemenin türü
_hareketin hızı
_hareketin türü
4)Su döngüsünü şekil çizerek
açıklayınız ?
5) Kayaç ortamında kırıklanma
arttıkça............ de artar.
cvp:gözeneklilik
6)Delta ile alüvyon yelpazesinin farkları?
_su seviyesi farkı
_tanecik farkı
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÖLÜM
14 RÜZGARLAR VE ÇÖLLER
1)Deflation
nedir?
Cevap:rüzgarla
bir yerden kum,silt ve kil gibi taneler süpürülüp
uzaklaştırılınca,bu yerlerde yüzey alçalmaya
başlar.Bu olaya deflation denir.
2)Lös
nedir?Ne gibi özelliklere sahip açıklayınız.
Cevap:Toz
taşıyan hava kütlelerinin hızı azaldığı
zaman,toz çökelir ve çok ince taneli bir kayaç olan
lösü meydana getirir.
Özellikleri:
*Tabaka
göremiyoruz.
*düşey
çatlaklar gelişiyor.
TY notu: çok ince taneli
BÖLÜM
15 BUZULLAR VE İŞLEVLERİ
1) Buzul nedir?
Bu kütleleri sınıflandırınız?
Cevap:Hareket
eden veya eskiden etmiş olduğu anlaşılan buz
kütlelerine buzul denir. İki başlıkta incelenir:
*Kıtasal
buzullar
*vadi
buzulları
2)
Buzulların oluşması için gerekli olan koşulları
yazınız.
Cevap:
Düşük sıcaklıklar ve nem.
3) Buzulun
küçülmesine neden olan etmenleri yazınız.
Cevap:
*Erime
*Buzdağları
oluşumu
*Süblimasyon
*Rüzgar
aşındırması
4)Moren nedir?Ne
ile ilgili isimler alır?
Cevap :Bir buzul
tarafından taşınan veya sürükleme olarak
çökeltilen bloklu, kumlu ve killi malzemeye denir. Buzulun ne
tarafında oluşmuşsa morene o tarafla ilgili isim verilir.
5) Morenler
oluşumlarına göre kaça ayrılırlar?
Cevap:
*Uç moreni
*Bitiş
moreni
*Yanal morenler
*Orta morenler
*Yer moreni
6) Esker
nedir?Tanımlayınız.
Cevap:Buzullardan
çıkan ve genellikle düz olmayan, fakat ortalama olarak buzul
hareket doğrultusunda akan suların bıraktıkları dar,
uzun, kum ve çakıldan oluşan çökellerdir.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BOLUM 15 BUZULLAR VE ISLEVLERI
S-1- Buzul nedir ve nerelerde bulunur? Kac cesit buzul vardir?
Cevap: Hareket eden veya eskiden hareket etmis oldugu anlasilan buz
kutleleine buzul denir. 2 cesit buzul vardir:
a) Vadi
Buzullari: Buzullar genelikle vadilerin enini tamamen ve vadi tabanindaki
kayaclari yuzlerce metre orterler. Yuksek enlemli yerlerde genis yer kaplarken
dusuk enlemli yerlerde sadece yuksek kesimlerde bulunabilirler. Denize dusen
buz parcalari ise buz daglarini olustururlar.
b)
Kitasal Buzullar: Vadi buzullarina gore daha genis alan kaplarlar. En
genisleri Gronland ve Antartika’da bulunur.
S-2- Buzullarin olusmasinda etkili olan faktorler nelerdir?
Cevap: a) Dusuk sicaklik
b)Nem
S-3- Yuzeyden erimenin nedenleri nelerdir?
Cevap:
a)
Sicak kesimlere gelmesiyle erimesi
b)
Kiyiya gelen buzulun denize dusmesi
c)
Soguk kesimlerde dogrudan kati halden gaz hale gecmesi (sublimasyon)
d)
Kuvvetli ruzgarlarin asindirmasiyla
S-4- Buzullar neden ve nasil hareket eder?
Cevap:
a)
Plastik Akis: Bir buzulun icinde buyuk basinclara maruz kalan buz
kristalleri cok kucuk hareketler yapar.
b) Temelden Kayma:
Basinc arttikca erimeninde artmasiyla buzulun alt kesimlaerinde buz eriyebilir
ve su tabakasi olusabilir.
S-5- Moren nedir? Ve kac cesit moren vardir?
Cevap: Bir buzul tarafindan tasinan veya surukleme olarak cokeltilen
bloklu, kumlu ve killi malzemeye moren denir. 5 cesit moren vardir:
a) Uc
moreni
b)
Bitis moreni
c)
Yerel moren
d) Orta
moren
e) Yer
moreni
S-6- Buzullarda eriyerek akan, tortul tasiyan ve cokelten sularla degisik
sekillerde cokelme olabilir. Bu ……………..
buzullardan cikan ve genellikle buzulun hareket dogrultusunda akan sularin
biraktiklari dar, uzun, kum ve cakildan olusan cokellerdir.
Cevap: ESKERLER
S-7- Outwash arasinda yer alan ve kenarlari egimli ici bazen suyla dolu
olan bosluklara…………. adi verilir.
Cevap: KAZAN
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÖLÜM 14: RÜZGARLAR VE ÇÖLLER • Kumullar nerede oluşurlar?CEVAP: (Deniz veya okyanus kıyılarının hemen ardında kumullar gelişirler. Yarıkuru veya kuru iklimli arazilerdeki geniş taşkın ovalarında da kumullara rastlanabilir. Fakat, en sık görüldüğü yer çöllerdir.) • Lös nedir?CEVAP: (Toz taşıyan hava kütlelerinin hızı azaldığı zaman, tozun çökelmesi sonucunda ince taneli,iyi boylanmış tortul kayaçlara lös denir.) BÖLÜM 15: BUZULLAR VE İŞLEVLERİ • Buzul oluşması için gereken koşullar………….. ve …………… dir.CEVAP: (1-Düşük sıcaklık,2-Nem) • Buzullar …….buzullar ve ………buzulları olmak üzere ikiye ayrılır.CEVAP: (1-Kıtasal,2-Vadi) • Bir buzulun bir yılda kaybettiği toplam buz miktarına yüzeyden erime denir.Bu durumun nedenleri nelerdir?CEVAP: (1-Süblimleşme,2-Buz parçalarının kırılarak denize düşmesi,3-Buzulun derinlere dalarak ısınması,4-Rüzgar aşındırması) • Buzul çekildiğinde ortaya çıkan,denize doğru ilerleyen U şekilli uzun vadilere ………. denir.CEVAP: (Fiyord) • Moren nedir?Morenler kaça ayrılır?CEVAP: (Bir buzul tarafından taşınan veya sürükleme olarak çökeltilen bloklu,kumlu ve killi malzameye moren adı verilir.Morenler 1-Yan moren, 2-Orta moren, 3-Uç moren, 4-Yer moreni, 5-Bitiş moreni olmak üzere 5’e ayrılır.) • …………..,buzullardan çıkan ve genellikle düz olmayan,fakat ortalama olarak buzul hareket doğrultusunda akana suların bıraktıkları dar,uzun,kum ve çakıldan oluşan çökellerdir.CEVAP: (Esker)
BÖLÜM 16: YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ • İncelenen bir bölgede en yüksek ve en alçak yer arasındaki rakım farkına ………. denir.CEVAP: (Röliyef) • Kıvrım ve faylarla deforme olan yerkabuğunda jeolojik tabakalar eğim kazanırlar. Bu tabakalardan aşınmaya (erozyona) dayanıklı olanlar, olmayanların aşınması ile daha belirgin bir şekilde yüzlek (mostra) verirler. Bu dayanıklı tabakalardan eğimi nispeten az olanlara …………..,daha fazla olanlara ise …………… denir. CEVAP: (1-Kuesta,2-Hogbek) • Yerşekilleri başlıca iki işlev sonucu oluşur. Bunlar nelerdir?CEVAP: (1-Tektonik hareketler,2-Erozyon)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bölüm 14 :
Rüzgarlar Ve Çöller
SORU 1 : Rüzgar
kuşaklarının oluşmasının nedenlerini
açıklayınız.
CEVAP 1 : Rüzgar kuşakları
güneş ışınlarının daha dik geldiği
ekvator bölgesi ile, bu
bölgeye oranla daha az ısınan diğer bölgeler
arasındaki ısı farkından oluşur.
SORU 2 :
Rüzgarın taşıyıcı bir unsur olduğu göz
önüne alınırsa,
kum taneleri rüzgar ile nasıl taşınır?
CEVAP 2 : Kum taneleri
rüzgarın etkisi ile kayma,
yuvarlanma ve zıplama hareketleri yaparak taşınır.
SORU 3 : Deflation nedir?
CEVAP 3 : Rüzgar ile
bir bölgeden kum, silt, kil gibi taneler
uzaklaştırılınca,
bu bölgede yüzey alçalmaya başlar. Bu olaya deflation denir.
SORU 4: Toz
kütleleri taşıyan hava kütlelerinin hızı
azaldığı zaman toz çökelir ve çok ince
taneli
…………........ adı verilen
kayaç oluşur.
CEVAP 4 : Lös.
Bölüm 15 :
Buzullar Ve İşlevleri
SORU 1 : Buzul
nedir, kaça
ayrılır ?
CEVAP 1 : Buz
kütlelerinden oluşan kayaca buzul denir. Buzullar ikiye ayrılır : 1) Vadi buzulları 2) Kıtasal buzullar.
SORU 2 : Buzulların
oluşması için gerekli olan koşullar nelerdir ?
CEVAP 2 :
Düşük sıcaklık ve nem.
SORU 3 : Buzulun
küçülmesinin ( yüzeyden erime ) nedenleri nelerdir.
CEVAP 3 : 1) Erime 2) Buzul kayaçlarındaki buz
parçalarının kırılarak denize
dökülmesi 3)
Süblimleşme 4)
Rüzgar aşındırması.
SORU 4 : Buzul
kütlesi neden hareket eder ?
CEVAP 4 :Buz kendini
yerinde tutan direnç ve sürtünme kuvvetini, yer çekimininde yardımı
ile yenecek kadar kalınlaşınca hareket eder.
SORU 5 : Buzul nasıl
hareket eder ?
CEVAP 5 : Buzul hareketi
iki türlüdür : 1) Plastik akış ( buz kristallerinin
birbiri ile yaptığı hareket ), 2) Temelden kayma ( buzulun altında
bulunan kayaç ile yaptığı hareket ).
SORU 6 : Buzulun
sürüklenme ile taşıdığı yapıların
genel özellikleri nelerdir ?
CEVAP 6 : Kötü
boylanmış ve tabakasız olan tortul kayaçlar, buzulun sürüklenme ile
taşıdığı yapıların genel özellikleridir.
Bölüm 16 :
Yeryüzü Şekillerinin Gelişmesi
SORU 1 : Yer
şekillerini oluşturan unsurlar nelerdir ?
CEVAP 1 : Akarsu,
rüzgar ve buzulların oluşturduğu aşındırma,
taşıma ve çökelmenin yalnız veya birlikte
işlevleri ile yer şekilleri oluşur. Bunun dışında tektonik
hareketler iklimde yer şekillerinin oluşmasında önemli
unsurlardır.
SORU 2 : Yer
şekillerinin oluşumunu kontrol eden unsurlar nelerdir ?
CEVAP 2 : 1) Tektonik
yükselme 2)
Aşınma. Bu iki unsur yer
şekillerini kontrol eden unsurlardır.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÖLÜM 10- Kıvrımlar, Faylar ve Kayaç
Deformasyonu
Soru 1 ) Plaka tektoniği kavramına göre,
sıkışma, gerilme ve kesme kuvvetleri nerelerde oluşur ?
Cevap ) Birbirinden uzaklaşan, yaklaşan ve ya birbirine
göre kayarak hareket eden plakalarda oluşurlar.
Soru 2 ) Kıvrımlanma nerelerde gelişir?
Cevap ) Yer kabuğundaki yatay veya dikey kuvvetlerin etkisinde
dağ kuşaklarında gelişirler.
Soru 3 ) Dom nedir?
Cevap ) Yuvarlak şekilli antiklinal türüdür.
Soru 4 ) Yuvarlak şekilli senklinal türüne ne denir?
Cevap ) Havza.
Soru 5 ) Tektonik olmayan çatlaklar nasıl oluşur?
Cevap ) Erozyonla aşınıp giden tabakalarda azalan
çevre basıncı ile kalan kayaçlar
kırılabilirler. Ayrıca volkanik kayaçlarda da
lavların soğuması ve büzülmesi ile
çatlaklar oluşabilir.
BÖLÜM 11- Kütle Hareketleri
Soru 1 ) Yamaç eğimi nelere bağlıdır?
Cevap ) Kayacın bozunma ve parçalanmasına
bağlıdır.
Soru 2 ) Kütle hareketlerini tetikleyen unsurlar nelerdir ?
Cevap ) Uygun malzeme, - Su, - Yüksek yamaç
açısı, - Depremler.
BÖLÜM 12- Su Döngüsü ve Yeraltı Suyu
Soru 1 ) İnsan çalışmalarının su
döngüsüne katkısı nedir ?
Cevap ) Kuru alanlarda sulama yapmak buharlaşmayı
arttırır.
Su, kanallarla bir yerden bir yere aktarıldığında,
yüzeysel akış değişir.
Yerin yüzeyini karayolları, park alanları ve binalarla
örtmek süzülmeyi engeller.
BÖLÜM 13- Nehirler: Okyanuslara Taşıma
Soru 1 ) Akarsular nasıl erozyona sebeb olurlar ?
Cevap ) Sağlam kayaları aşındırma, fiziksel ve
kimyasal bozunma ve şelale aşındırması ile erozyona
sebeb olurlar.
Soru 2 ) Akarsuyun dengesini kontrol eden unsurlar nelerdir ?
Cevap ) Topografya, - İklim, - Su akışı, -
Kayaçların bozunma hızı, - Erozyona olan
dirençleri.
BÖLÜM 14- Rüzgarlar ve Çöller
Soru 1 ) Çöllerde hangi tür bozunma olur ve
sonuçları nelerdir ?
Cevap ) Çöllerde, suyun eksikliği ve yüksek
ısı farkından dolayı kimyasal bozunma yerine daha
çok fiziksel bozunma olur. Az ve yavaş kimyasal bozunma ve
hızlı rüzgar taşıması nedeni ile toprak hemen
hemen hiç gelişemez.
BÖLÜM 15- Buzullar ve İşlevleri
Soru 1 ) Buzulun eridiği kesimlerde çökelen malzemeye
ne denir ? Yapısı nasıldır ?
Cevap ) Til denir. Til; çok değişik boyutlarda tane
içeren, kötü boylanmış, tabakasız,
karmakarışık bir yapıdadır.
Soru 2 ) Outwash nedir ?
Cevap ) Buzulun erimesi ile oluşan su, diğer akarsu
çökellerinde olduğu gibi ve sürüklenmelere göre
daha iyi, daha iyi boylanmış ve tabakalı yapıda bir
tortul kayaç bırakır. Buna outwash denir.
Soru 3 ) Eskerler, bir göle kavuşmaları durumunda bir
delta şeklinde çökelme ortamı yaratabilirler.
Buna........ denir..
Cevap ) Kama.
BÖLÜM 16- Yeryüzü Şekillerinin Gelişmesi
Soru 1 ) Bir topoğrafik haritada neler bulunmalıdır ?
Cevap ) Ölçek, - Eş yükseklik eğrileri, -
Kuzey oku, - Kordinatlar, - Simgeler.
Soru 2 ) Peneplenleşme nedir ?
Cevap ) Yüksek bir dağın erozyonla aşınarak
deniz seviyesine geldiği andaki yayvan şekline peneplen (DİKKAT:
peneplenleşme olayın adı !) denir.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÖLÜM 10- 11:
1-) Kütle hareketlerini başlatan
unsurlar nelerdir?
- Yamaç malzemelerinin türü
- Malzemelerin su içeriği
- Yamaç eğimi ve
duraysızlığı
2-) Tutturulmuş malzemeleri bir arada
tutan kuvvetler nelerdir?
-Kohezyon,
adhezyon, bağlanma ve bitki kökleri.
3-) Bir çatlak, kendi
düzlemine paralel bir hareket yaptıysa oluşan
yapı…..dır.
- Fay.
4-) Yuvarlak şekilli antiklinal
türü ….., yine yuvarlak şekilli olan senklinal
ise……..adını alır.
- Dom – havza.
5-) Normal bir fayda (eğim
atımlı), fay yüzeyi üstündeki formasyonlar alttakilere
göre …..doğru ötelenmişlerdir.
-
Aşağıya.
6-) Yamulma olayı sonucu oluşan
ana yapılar nelerdir?
-
Kıvrımlar
ve faylar.
BÖLÜM 12: SU
DÖNGÜSÜ VE YERALTI SUYU:
1-) Yağmur gölgesini anlatan
basit bir şekil çiziniz.
2-) Suyun yeraltında iletimini
sağlayan etkenler nelerdir?
- Gözeneklilik ve geçirgenlik.
3-) Denizlerde, yağıştan
daha fazla olan buharlaşma nasıl dengelenir?
- Karalardaki buharlaşmaya göre
daha fazla olan yağışın yüzeysel akışla
denizlere ulaşan su miktarı ile.
4-) Düşüm konisi nedir?
- Eğer akiferden çekilen su
miktarı, akiferi besleyen su miktarından fazla ise yer altı su
tablası daha derin bir seviyeye iner. Bu durum sonucu oluşan
yapı, düşüm konisidir.
5-) Karstlar nasıl oluşur?
- Karbon dioksid içeren sular,
yeraltındaki kireçtaşlarından geçerken, karbon
minerallerini eritirler. Bu durum giderek artarsa,
kireçtaşları arasında boşluklar oluşabilir.
Erime olayı çatlaklarda da gelişirse karst yapısı
oluşur.
BÖLÜM:13
NEHİRLER: OKYANUSLARA TAŞIMA
1-) Türbülanslı akımda
tanecikler hangi yollarla taşınır?
- Askıda kalma, sıçrama,
yatakta kayma, yuvarlanma.
2-) Suyun akış yönü
ile ripl – kumul doğrultusu arasındaki ilişki
nasıldır?
- Birbirine diktir.
3-) Taşkın ovasının
hangi bölgesinde hangi malzemeler çökelir? Nedenleriyle
belirtiniz.
- Taşan su, kanalın
ağzında (kanala çok yakın bölgede)
ağırlığından dolayı taşımakta
zorlanacağı büyük taneleri ( çakıl- kum), daha
ileri bölgelerde küçük taneleri ( kil- silt) çökeltir.
4-) Temel seviye nedir?
- Bir akarsuyun son
kısımlarının girdiği bir su haznesinin
yüksekliği, bu akarsuyun temel seviyesidir.
BÖLÜM: 14
RÜZGARLAR VE ÇÖLLER
1-) Havanın
türbülanslı akım hareketine daha meyilli
olmasının sebebi nedir?
- Havanın yoğunluğunun ve
kıvamının suyunkinden daha düşük olması.
2-) Rüzgar kuşakları
nasıl oluşur?
- Ekvator bölgesi ile, bu
bölgeden daha az ısınan bölgeler arasındaki
ısı farkından doğarlar.
3-) Rüzgarla taşınan kum
tanelerinin hareketi nasıl olur?
- Kum taneleri, rüzgarın
hareketi ile kayar, yuvarlanır ve zıplamalar yaparlar.
4-) Rüzgarla taşınan
malzeme miktarı hangi unsurlara bağlıdır?
- Rüzgarın hızı,
malzemenin tane boyu, rüzgarın etki ettiği bölgenin
alanına bağlıdır.
5-) Deflation (çökme) nedir?
- Rüzgarla bir yerden kum, silt, kil
gibi taneler süpürülüp uzaklaştırılınca
bu yerlerde yüzey alçalmaya başlar. Bu olaya deflation
(çökme) denir.
6-) Toz çökelimi sonucu
oluşan yapılar nelerdir?
- Çok ince taneli ve lös
denilen tabakalanmasız bir kayaç oluşur. Kalınlık
BÖLÜM: 15
BUZULLAR VE İŞLEVLERİ
1-) Buzulların oluşması
için gerekli koşullar nelerdir?
- Düşük
sıcaklıklar ve nem
2-) Buzulun küçülmesinin
nedenleri nelerdir?
- Erime,
- Buzdağı oluşumu,
- Süblimleşme,
- Rüzgar
aşındırması.
3-) Buzlar ne zaman hareket etmeye
başlarlar?
- Buz, kendini yerinde tutan direnç
kuvvetlerini yerçekimi etkisi ile yenecek kadar
kalınlaşırsa hareket etmeye başlar.
4-) Buzlar kayayı neresinden
parçalar?
- Kenarlarında ve temelinde bir
buzul, kayaçları parçalar ve bunların altındaki
kayacı öğütür.
5-) Bir buzulun kayaçta
bıraktığı çizikler bize neleri gösterir?
- Bu tür çizikler, hem burada
bir buzul hareketini olduğunu, hem de bu buzulun ne tarafa doğru
hareket ettiğini gösterir.
BÖLÜM: 16
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ
1-) Bir topoğrafik haritada
olması gerekenler nelerdir?
-Eş yükselti eğrileri,
- Kuzey yönü,
- Ölçek,
- Simgeler.
2-) Doğada,
aşındırıcı etki yaratan üç unsur:
- su, hava ve buzullardır.
3-) Yerşekilleri, öncelikle
…., …., veya …. olaylarının yalnız veya
birlikte işlevleri ile gelişirler.
- Aşındırma,
taşıma, çökelme.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÖLÜM 10:
KIVRIMLAR, FAYLAR VE KAYAÇLARIN DEFORMASYONU
1-)
Kayaçların, maruz kaldıkları kuvvetlere
gösterdikleri dirence göre(kayaç üzerinde) kıvrımlanmalar meydana gelir.Bu
kıvrımlanma türleri nelerdir?
-Simetrik kıvrım
-Asimetrik kıvrım
-Devrik kıvrım
2-)Fay nedir? Çeşitlerini
yazınız.
-Fay:Bir kırık; kendi düzlemine paralel herhangi
yönde bir hareket yapmışsa buna denir.
-Doğrultu atımlı fay
-Eğim atımlı fay
-Verev atımlı fay
-Örtü fayı
3-)Kayaçlar; kuvvetlerin etkisi
altında kırıldığında..a.. ve..b.. oluşur.
Eğer yüzeyler birbirine
göre paralel olarak hareket etmemişlerse ..c.., hareket
etmişlerse
...d... denir.
a:Fay
b:Çatlak
c:Çatlak
d:Fay
BÖLÜM 11: KÜTLE HAREKETLERİ
1-)Kütle hareketlerini başlatan unsurlar
nelerdir?
-Yağışlar ve Depremler Mİ?
Yoksa;
-Yamaç malzemelerinin türü
-Malzemelerin su içeriği
-Yamaç eğimi ve duraysızlığı MI?
2-)Tutturulmuş malzemelerin kütle
hareketleri nelere bağlıdır?
-Su
içeriğinin artması
-Yamaç eğimlerinin artması
-Bitki örtüsünün kalkması
3-)Sıvılaşma nedir? Nasıl
oluşur? Ne tür zeminlerde gelişir?
-Deprem hareketleri sırasında, suya doygun kumlu seviyelerin,
akışkan gibi davranarak
taşıdıkları yapıları taşıyamaz
hale gelmelerine denir.
NASIL OLUŞUR VE NE TÜR ZEMİNLERDE GELİŞİR?
(Aydınlatırsanız sevinirim)
BÖLÜM 12: SU
DÖNGÜSÜ VE YER ALTI SUYU
1-)Bağıl nem nedir?
-Belirli sıcaklıktaki havanın, içerdiği su
miktarının, havanın o sıcaklıkta doygun olarak
taşıyabileceği asgari miktarına yüzde olarak
oranıdır.
2-)Akifer nedir?
-Yer altı suyunu tutan ve ileten kayaç ortamına denir.
3-)Gözeneklilik ve geçirimlilik nedir?
-Kayacı oluşturan taneler arasındaki boşluğun,
tüm kayaç hacmine oranı, gözeneklilik.
Gözeneklerle tutulan suyun
taşınması ise geçirimliliktir. İyi bir akifer hem
gözenekli hem de
geçirimli olmalıdır.
4-)Basınçlı akifer ve artezyen
kuyusu nedir?
-Bir
akifer, suyu daha az geçiren veya geçirmeyen kayaç
ortamları arasında kalırsa basınçlı akifer
adını alır. Böyle bir akiferin eğimli olduğu
yerlerde ve beslenme alanının altında açılacak olan
kuyulardan çıkan su, kendi kendine ve fışkırarak
akar. Pompalama gereksinimi olmadan suyunu verir. En arzu edilen kuyu
türüdür.
BÖLÜM 13: NEHİRLER: OKYANUSLARA
TAŞIMA
1-)Akım tarzı nelere
bağlıdır?
-Suyun hızı
-Suyun akış geometrisi (daha
çok derinliği)
-Kıvamlılığı
2-)Akım çeşitleri nelerdir?
-Laminer akım
-Türbülanslı akım
3-)Kanal çeşitleri nelerdir?
-Menderesli
-Örgülü kanallı
4-)Akaçlama(su toplama) nedir? Kaça
ayrılır?
-Akaçlamanın tam olarak tanımı, nasıl bir
yapıya karşılık geldiği ve ne tür kayaçlar
üzerinde ne tür akaçlamaların oluştuğuyla
ilgili yeterli bilgi bulamadım???
-Ağaçsı akaçlama
-Dikdörtgensel akaçlama
-Örgülü akaçlama
-Işınsal akaçlama
BÖLÜM 14: RÜZGARLAR VE
ÇÖLLER
1-)Lös nedir?
- Toz
taşıyan hava kütlelerinin hızı azaldığı
zaman, toz çökelir ve çok ince taneli ve lös adı
verilen bir kayaç oluşur.
Tabakalanma
yoktur. Kalınlık 1 metreyi geçtiğinde,
düşey çatlaklar gelişir ve aşınmayla(erozyon)
dimdik duran kayaç parçaları şeklinde yüzlekler
oluşur.
BÖLÜM 15: BUZULLAR VE
İŞLEVLERİ
1-)Buzulların oluşabilmesi için
gerekli şartlar nelerdir?
-Düşük sıcaklık
-Nem
2-)Buzun kütlesinde azalmaya neden olan
etkenler?
-Erime
-Buzdağları oluşumu
-Süblimasyon
-Rüzgar aşındırması
3-)Buzulların hareketleri kaç
çeşittir?
-Kuru
buzullarda hareket
-Nemli buzullarda hareket
4-)İlk bakışta sağlam
görünen buzdan oluşmuş bir buzul kütlesi neden hareket
eder?
5-)Moren nedir?
-Bir
buzul tarafından taşınan veya sürükleme olarak
çökeltilen bloklu, kumlu ve killi malzemeye denir.
6-)Buzullara bağlı oluşan
çökeller(morenler) kaça ayrılır
-Uç moreni
-Bitiş moreni
-Yanal morenler
-Orta
moren
-Yer
moreni
1)Marn nedir?
Tortul kayaçtır. Çökelmiş killi
kireçtaşı.
2)Arazide kireçtaşının yaşı nasıl
belirlenir?
İçindeki fosillerle.
3)Eosen yaşını nasıl tayin ederiz?
#nummulites
#pelecypod
#gasteropod gibi fosillerle tayin ederiz.
Seneler sonra bu organizmalara fosil olarak
rastlanıldığında başta sığ denizlerde (Eosen,
~ 45 My) sonra da göl (Miyosen, ~ 20 My) ortamlarında
bulundukları anlaşılır.
Diğer sorular:
ARAZI SORULARI:
S-1- Ofiyolitik melanj nedir?
C-1-Ankara melanjının Kretase yaşlı
en genç kuşağı olan ofiyolitli melanj,
çeşitli büyüklükteki serpantinit, gabro, dolerit ve
bazalt gibi ofiyolitik kayaç klastları ile radyolarit ve pelajik
kireçtaşlarını içerir.
S-2-Jips nedir? Nerelerde kullanilir?
C-2- Evaporitik kayac olan jips CaSO4(Kalsiyum
sulfat)+2H2O bilesimindedir. Bir golun kurumasiyla ortaya cikarlar. Onemli
olcude cimento ve boya sanayiinde kullanilir.
S-3-Granodiyorit kayacini tanimlayiniz?
C-3- Holokristalen bir kayactir yani bakildiginda
kristalli doku rahatlikla gorulebilir. Magmatik kayactir ve derinde donmustur
(yaklasik
S-4- Matriks nedir?
C-4- Malzeme birikirken daha kucuk tane boylu malzeme
gelmis ise buna matriks denir.
S-5- Tortul kayaçların oluşma
aşamaları nelerdir ?
C-5- i)Asinma ii)Tasinma iii)Depolanma iv)Taslasma
S-6- Capraz tabakalnma turlerini yaziniz.
C-6- a) Tekne turu capraz tabakalnma
b)
Karma turu capraz tabakalnma
c)Duzlemsel capraz tabakalanma
soru:
Köprüköy’deki granit hakkında bilgi veriniz?
cevap: derinlerde yavas
soğuma ile olusmuştur
yası 80-60 mılyon yıldır
5km den derınlerde
soğumuştur
doku olarak büyük kristallerı vardır
beyaz feldispatları ve porfirik yapıları olabilir
soru:jips kayacı
hakkında bilgi veriniz?
cevap: evaporitik
kayactır, yapısında kalsiyum ve sülfat vardır.
Kırectasına göre bıraz daha yumuşaktır, jipsden
daha sert olanı andezittir...(yası?) (Andezitin burada işi ne ?)
Evaporitlerin
yaşı olarak Oligosen alınabilir.
soru: granitin
yaşını hangi yöntemlerle tayın
edebılırız?
cevap:bagıl yaş
yöntemi ve/veya mutlak yaş yöntemi (radyometrik yaş tayini)
ile...
• İmbrikasyon
yapısı nedir?
Suyun akış
yönünü anlamak için taşların üst üste
gelme yönünden yararlanmamızı sağlayan yöntemdir.
• Bala’ya
Hızlı
soğuma etkisi ile oluşmuş magmatik kayaçlardır. Miosen yaşındadır. Altıgen veya beşgen
şeklinde görülebilir.
• Sedimanter
birimleri incelerken yapmamız gerekenler nelerdir?
Rengini belirlemememiz
gerekir. Bunun dışında tabakalanma olup olmadığı
incelenir. Ayrıca tane
boyutunu
belirlemek bize
sedimanter birimi tanımamız açısından iyi bir yol
göstericidir.
• Ofiyolitik
melanj karmaşık birimleri hakkında genel bilgi veriniz.
Tektonik veya sedimater
hareketlerle birbiri içine girmiş, iç yapısı
bozulmuş, yitim kuşaklarında gelişmiş
yığışım prizmalarıdır.
Okyanusun kapanma
aşamalarında görülür. Melanjın içinde bulunan
beyaz birimler kireçtaşları (kalsiyum karbonatlardır).
Dalma batma
sırasında melanja en çok eklenen birimler yastık
lavlardır.
• Yukarıda
bahsedilen beyaz birimler nasıl oluşur?
Kayaçtaki gaz
boşlukları yüzeylendikten sonra kalsiyum karbonatlar
tarafından doldurulur.
Böylece beyaz birimler oluşur.
NOT: melanjın
içinde bulunan ve boyu dağ boyutunda (km) olabilen açık
renkli birimler karbonatlı kayaçlardır, ve genellikle
kireçtaşlarıdır. Daha küçük
ölçekte ve yastık lavların etrafında görülen
beyaz renkli zonlar ise magmatik kökenli (TORTUL DEĞİL !)
Ca’ca zengin kısımlardır. İkisi aynı şey değil,
dikkat ediniz.
NOT : Jeokimyasal
araştırma için kayacın ilksel (bozunmamış,
ayrışmamış) yapısı gerekmektedir.
• Türbidit
akıntısının yönünü belirlemek
kullanılan sedimanter yapılar hakkında genel bilgi veriniz.
Bu yapılar kaval
yapısı ve oluk yapısıdır. Kaval yapısı bize
akıntının yönü ve doğrultusu hakkında bilgi
verir.
Oluk yapısı ise
sadece doğrultu hakkında bize bilgi verir. Ayrıca bu iki yapı bize tabaka
altını gösterir.