Yapısal Jeoloji Son Sınavı  9 Ocak 2014

1. Asal gerilmelerden s3’ün düşey olduğu bir tektonik rejimde en büyük asal gerilme ekseninin doğrultusu K-G dir. A)  Bu gerilme durumunu ve gelişebilecek çatlakları en uygun çizimde gösteriniz (10 p) . B)  Bir çizelgede sadece çatlakların konumlarını yazınız (4,5 p) . C)  Tektonik rejimin sadece ismini yazınız (4 p) .

2. 045°/45° GD konumlu bir düzlemin ve bu düzlemin normalinin (düzleme dik doğru parçasının)  stereografik izdüşümünü üstten bakışta gösteriniz (10 p) .

3. Arazi çalışmalarında sol yönlü, düşey ve 145° doğrultulu bir fayın sola doğru sıçradığı gözlemlenmiştir. A)  Bu durumu ve gelişecek yapıları harita görünümünde çiziniz. (8 p) .B)  Ortaya çıkan yapının sadece ismini yazınız (3,5 p) . (Toplam puan 40)

Geçen Yıllar…

Soru örnekleri : DİKKAT: soru ve yanıt metinleri öğrencilerimize aittir; şahsen düzeltememiş olduğum hatalar soru ve yanıtlarda kalmış olabilir. Lütfen dikkat ediniz.

YAPISAL JEOLOJİ FİNAL ÖRNEK SORULARI

1) Yer kabuğu deformasyonu nedeni ile tabakaların bükülmesine ………….(kıvrımlanma)  ortaya çıkan yapıya da ……….(kıvrımlar)  denir.

2) Ana fay hattında fay sıçrarsa sıçrama alanı  ya ……(çöker)  yada ………(yükselir)

3) Kıvrımdaki tüm tabakaların kalınlığı eşit ise ……….(paralel kıvrım)  eşit değil yani kıvrımda bir tarafta tabakalar kalın diğer tarafta ince ise buna ……….. (benzer kıvrım)  denir.

4) Bir kıvrımda her iki yanda bulunan yüzeylere …………... (kıvrım kanadı)  adı verilir. Senklinallerde en derin yere ………… (senklinal tabanı)  ismi verilir.

5) Fay düzlemi boyunca yeralan mekanik olarak ezilmiş, ufalanmış malzemelere ……….. (fay breşi)  adı verilir. Daha çok kaymış, ezilmiş, iyice yamulmuş ise buna ………(milonit)  adı verilir.

6) Fay düzleminin yeryüzü topografyası ile yaptığı arakesit çizgisine ……….(fay izi)  adı verilir.

7) Aşağıdakilerden hangisi faylarda gelişen başlıca atım çeşitlerinden biri değildir?

a) Eğim atım b)  Net atım c)  Düşey atım d)  Normal atım e)  Yatay atım

Cevap: d şıkkı (Normal atım)

8) Jeolojik amaçlı saha çalışmalarında kıvrımların varlığı başlıca kaç şekilde ortaya konulabilir ve nelerdir?

Cevap: 3 şekilde konulur.

a) Doğal enine kesit görevi gören dere, yol yarmaları veya eğimli yamaçlarda

b) Mostralar üzerinde veya jeolojik haritalar yardımıyla

c) Tabaka ölçümlerinden yararlanarak yapılan kontur diyagramları yardımıyla

9) Bir bölgede fay olduğunu gösteren kanıtlar nelerdir?

 Cevap:  Fay düzlemi, fay çiziği, sürüme kıvrımı, fay breşi, ayrılmalar, fay kertikleri, mostrada gözlenebilir özelliklerdir; yeryüzü şekilleri açısından bakılması gerekirse nehirlerin drenaj sistemleri, oluşan göller, yine nehirlerin akış yönü (%100 sonuç vermese de ???) , alüvyal yelpazeler, sıkışma sırtları, cüruf konileri, termomineral kaynaklar...vb. gözlemlenebilir.

10)  Kabukta kısalma ve kalınlaşma görülen durumlarda asal gerilme eksenlerinin konumları nasıldır hangi oluşumlar gözlenir?

 Cevap: sigma1: yatay, sigma2: yatay  ve sigma3: düşey. Yükselme, orojenez, ters faylar (birincil olarak) , normal faylar-doğrultu atımlı faylar (ikincil olarak), kıvrımlar (birincil olarak) ve çatlaklar oluşur.

11)  Tansiyon çatlakları ile makaslama çatlaklarını ayıran özellikler nelerdir?

Cevap: Tansiyon çatlaklarının içi genelde açıktır, çatlak yüzeyleri pürüzlü olup basınç kuvvetine paralel, çekme kuvvetine diktirler. Makaslama çatlakları ise baklava şekilli   çapraz, düzgün ve cilalı yüzeyli olup basınç kuvvetine çapraz kesişen 2 ayrı çatlaktan oluşur.

1-Üç  boyutlu bir normal fay çizerek üzerinde oluşabilecek olan, fay çiziklerini, fay kertiklerini, blokların adlarını ve  hareketini gösteriniz?

2- Doğrultu atımlı bir fay kaç tür sıçrama yapabilir, bunun sonucunda oluşacak yapılar nelerdir?

Cevap :

    1-    Sağ yönlü sağa sıçramış fay, çökme oluşur;

    2-    Sağ yönlü sol sıçramış fay, yükselme oluşur;

    3-    Sol yönlü sağa sıçramış fay, yükselme oluşur;

    4-    Sol yönlü sola sıçramış fay, çökme oluşur.

3- Ters fay, normal fay ve doğrultu atımlı fayı oluşturan tektonik rejimleri yazın?

Ters fay: s1 yatay s2 yatay

Doğrultu atımlı fay: s1 yatay s2 düşey            

Normal fay: s1 düşey s2 yatay 

4- Fay üzerinde fayın hem yönünü hem de doğrultusunu  gösteren yapı ………..(fay kertiği)  dir. *********

İtiraz: Soru hatalı: fayın yönü diye bir kavram olmaz; fay düzleminin eğim yönü denebilir, güneybatı gibi. Kayma yönü denecekse olabilir, fay kinematiği eşanlamlısı olarak: normal ters, sağ veya sol yönlü gibi fay bloklarının hareketini belli edecek şekilde. Fayın doğrultusu da yanlış bir ifade: fay düzleminin doğrultusu olabilir.

5-Ters fayın eğim açısı 0°-10° ise……………(örtü fayı) , 11°-35° ise…………. (bindirme fayı) , 36°den büyük ise …………….(ters fay)  adını alır.

6- Harita görünümünde sol yönlü bir fay çizerek üzerine,tansiyon çatlağı, Riedel kırıklarını ve fayın asal gerilmelerini gösteriniz?__________________________________________________

1) Fayların arazide tanınma kriterlerini şekille anlatınız?

Cevap: Faylanma sırasında, kaymanın gerçekleşmiş olduğu süreksizlik yüzeyine fay düzlemi veya fay aynası denir. Bu düzlem farklı genişliklerde deforme olmuş ve ezilerek parçalanmış malzemeden oluşan bir zon olduğundan, bu zona fay zonu adı da verilir. Fay zonu boyunca ezilip parçalanan kayaç malzemesi, çakıldan kuma kadar değişen boyutlarda köşeli kırıklı bir ezik zon oluşturursa buna fay breşi denir. Fay düzlemleri boyunca düzlem üzerinde ayrıca, fayın varlığını tanımlayan kayma çizikleri ve kayma kertikleri de oluşur.Şekil 1. (cevap 1. ekte verilmiştir.)

 

2) Bir genel kıvrım şekli çiziniz ve kıvrımların geometrik özelliklerini tanımlayınız?

Cevap: Bir kıvrımın iki tane kanadı vardır. Bunlara kıvrımın kanatları denir. Kıvrım kanatları da birer düzlemsel yapıdır ve bu iki düzlemin kesişmesiyle bir çizgi oluşacaktır. Kıvrım kanatlarının kesiştiği yere kıvrım ekseni adı verilir. Kıvrımı oluşturan tabakanın kıvrılarak oluşturduğu kıvrım ekseni bir çizgisel yapıdır. Her bir tabakaya ait kıvrım eksenlerini  içine alan düzleme ise kıvrım eksen düzlemi adı verilir. Kıvrım ekseni yatayla belirli miktarda bir açı yaparsa bu durumda kıvrım dalımlıdır. Kıvrımın dalım açısı, kıvrım eksenini içine alan düşey düzlemde ölçülür ve yatay düzlemle yaptığı dar açıdır. Bu durumda kıvrım ekseninin dalımlı olduğu yön kıvrımın dalım yönüdür. Şekil 2. (cevap 2. ekte verilmiştir.)

3) Kıvrımların geometrik sınıflamasını yapınız ve ilgili şekilleri çiziniz.

Cevap:Simetrik, asimetrik, izoklinal, yatık, devrik, monoklinal, silindirik, konik, kutu, zik-zak ve yelpaze kıvrım olmak üzere 11 sınıflama vardır.