Sınıf Öğretmenlerinin Kendi Mesleki Gelişimleriyle İlgili Görüşleri, Beklentileri ve Önerileri

Seferoğlu, S. S. (2001). "Sınıf öğretmenlerinin kendi mesleki gelişimleriyle ilgili görüşleri, beklentileri ve önerileri", Milli Eğitim Dergisi, Ocak-Şubat-Mart 2001, (149), s. 12-18. 

---

Giriş

Bu çalışma, ilköğretim okulları birinci kademe (sınıf) öğretmenlerinin mesleki eğitim konusundaki görüşleriyle ilgili olarak toplanan verilerin bir kısmının analizini içermektedir. Bu çalışmanın temel amacı, öğretmenlerin kendi mesleki gelişimleriyle ilgili bakışları, beklentileri ve önerilerini ortaya koymaktır.

Öğretmenlik mesleğinin ülke kalkınmasındaki rolü günümüzde bütün toplumlar tarafından bilinmekte ve bununla ilgili olarak çeşitli düzenlemeler yapılmaktadır. Öğretmenlik mesleğinin geliştirilmesi alanında yapılan araştırmalar , bu mesleğin gereğince yürütülmesi ve okullardaki eğitimin kalitesinin yükseltilmesi için mesleki gelişimin bir zorunluluk olduğunu göstermektedir, çünkü "eğer öğretmen meslekte öğreniyorsa, o öğretmenin öğretmenliğinin kalitesi de yüksek olur". Bu yüzden okullarda verilen eğitimin kalitesini iyileştirmek için öğretmenlere mesleki açıdan kendilerini geliştirme olanakları tanınmalıdır .

Bilgi, beceri, yetenek ve meslekte öğrenmek için gerekli koşullar olarak tanımlanabilen mesleki gelişim kavramı son yıllarda eğitimin geliştirilmesi çalışmalarında en önemli faktör olmuştur . Öğretmenlerin meslek içinde yetiştirilmelerinin bir gerekçesi olarak öğretmen adaylarının yetiştirildikleri eğitim kurumlarında yeterli mesleki eğitimi alamamış olmaları gösterilmektedir. Rosenholtz yaptıgı araştırmaların bulgularına dayanarak öğretmenlerin sınıfta başarılı olabilmeleri için becerilerinin güncelleştirilmesi gerektiğini, yani öğretmenlerin günümüz koşullarında daha etkili olabilmeleri için gerekli becerilere sahip olmalarının sağlanması gerektiğini ileri sürmektedir. Kendilerine profesyonel yardım verilen öğretmenler, bir takım eğitim etkinlikleri sonucunda bilgi ve becerilerini artırabilir ve bunun sonucunda da daha iyi birer öğretmen olabilirler.

Rosenholtz ayrıca mesleki başarının genellikle daha fazla mesleki başarıyı beraberinde getirdiğini ileri sürmektedir. Başarılı deneyimler yaşayan öğretmenler kendi yetenek ve becerileriyle ilgili olarak daha fazla kendine güven duygusu geliştirirler. Bunun bir sonucu olarak daha etkili ve verimli olabilmek için kendilerini geliştirme yolunda arayışlar içinde olurlar ve bunun için daha çok çaba gösterirler.

Problem Cümlesi
İlkokul öğretmenlerinin kendi mesleki gelişimleriyle ilgili bakışları, beklentileri ve önerileri nelerdir?

Yöntem
Bu çalışmanın temel amacı ilkokul öğretmenlerinin kendi mesleki gelişimleriyle ilgili bakışları, beklentileri ve önerilerini ortaya koymaktır. Çalışmada betimsel yöntem kullanılmıştır. Çalışma öğretmenlerin mesleki eğitim konusundaki görüşlerini inceleyen bir çalışmada elde edilen verilerin bir kısmının analizini içerdiğinden, ana çalışma için hazırlanmış olan anketin 5 açık uçlu sorudan oluşan bölümü bu çalışma için kullanılmıştır.

Anket, Ankara ilinde rastgele seçilen 52 ilköğretim okulundan 500 öğretmene uygulanmıştır. Örneklemin bütün öğretmenleri temsil edebilmesini sağlamak amacıyla, bu 500 öğretmenden 400'ü şehir statüsünde olan okullardan 100'ü de köy statüsünde olan okullardan seçilmiştir. Devlet İstatistik Enstitüsünün verileri temel alınarak ve ayrıca posta hizmetlerinin köylerde verimli bir şekilde çalışmadığı ve bu yüzden de köy okullarından daha düşük düzeyde bir geri dönüş beklendiğinden oranlar bu şekilde kararlaştırılmıştır. Uygulanan/dağıtılan anketlerden 313 adedi yani % 64'ü geri dönmüştür. Geri dönüş oranı şehir okulları için % 69, köy okulları için ise % 43 olmuştur.

Açık uçlu sorulara verilen yanıtlar, yanıtların içeriğine göre önce anlamlı gruplar haline getirilmiş daha sonra da tablolara dönüştürülerek her madde için verilen yanıt sayısı ve yüzdelikler hesaplanmıştır.

Bulgular ve Yorum

Anketteki ilk soru öğretmenlerin mesleki gelişimleriyle ilgili olarak hangi zorluk, sorun ve kaygılarla karşılaştıklarını bulmaya yöneliktir. Tablo 1'de de görüleceği gibi bu soruyu 179 kişi yanıtlamıştır. Katılımcılar öğretmenlerin ana sorunları olarak şu hususları belirtmişlerdir: "öğretmenlerin ekonomik sorunları" (%30); "bir öğretmen sendikasının kurulması ve öğretmenlerin karar verme sürecinde rol almaları" (%13); "eğitim sistemindeki reform ihtiyacı" (%13); "hizmet-içi eğitim etkinliklerinin azlığı" (%13) ve "mesleki yayınlara ulaşmada karşılaşılan güçlükler" (%12).


Sonuçlar ve Öneriler

Anketi yanıtlayan öğretmenler, öğretmenlerin karşılaştıkları zorlukların ve sorunların üstesinden gelebilmek için eğitim sisteminde bir reforma ihtiyaç bulunduğunu belirtmektedirler. Ayrıca; yeni ders programlarının hazırlanması, öğretmenlerin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanması, eğitimle ilgili yasa ve yönetmeliklerde gerekli değişikliklerin yapılması ve yeni bir atama-yer değiştirme politikasının düzenlenmesi yapılan diğer öneriler olarak karşımıza çıkmaktadır. Ankete katılanların hoşnutsuz oldukları bir başka durum da, devletin haksız eğitim ve ekonomi politikalarına karşı kendilerini korumada bir yol olarak gördükleri öğretmen sendikalarını kurmada karşılarına çıkan yasal engeller.

Ankete katılanların yaptıkları diğer öneriler de "öğretmenlere mesleki yayınların sağlanması (ulaştırılması), (eski) öğretmen okullarının yeniden hayata geçirilmesi veya yeni öğretmen yetiştiren kurumların kurulması, denetim sisteminde köklü değişiklerin yapılması, okullarda daha fazla ve sıklıkta mesleki toplantıların yapılması ve öğretmenler arasında bir iletişim sisteminin kurulmasının sağlanması" olmaktadır.

Mesleki gelişimin önündeki en büyük engel olarak hizmet-içi eğitim etkinliklerinin azlığını gören katılımcılar bu etkinliklerin yaygınlaştırılmasını ve ayrıca etkinliklerin amaçlarına uygun bir şekilde uygulamaya konulması gerektiğini de belirtmektedirler.

Katılımcıların ısrarla belirttikleri bir başka husus ta iki öğretmenin "mesleki konuları ve sınıflarında karşılaştıkları sorunları tartışma, eğitsel materyallerle ilgili fikir alış-verişi yapma, ders planlarını birlikte hazırlama, çeşitli sınıf-içi etkinlikleri birlikte uygulamaya koyma ve birbirlerinin sınıflarında ders verme" ve benzeri paylaşımlarla birbirlerinin öğretmenlik uygulamalarını geliştirebileceklerini vurgulamalarıdır.

Deneyimli öğretmenlerin yeni öğretmenlere nasıl yardımcı olabilecekleri konusundaki soruya verilen yanıtlar (yapılan öneriler) yeni öğretmenlerin karşılaştıkları sorunların katılımcılar tarafından çok iyi bir şekilde bilindiğini göstermektedir. Deneyimli öğretmenlerin yeni öğretmenlere yapabilecekleri yardımlarla ilgili olarak yapılan önerilerin bir kısmı: "yeni öğretmenlere ihtiyaç duydukları moral desteğin verilmesi, yeni öğretmenlerin korkusuzca sorunlarını ve korkularını paylaşabilecekleri bir dost ortamının yaratılması, onlara ders planlarının yapılması konusunda yardımcı olunması, sınıf-içi gözlemlerin yapılması, rehberlik yapılması, kendilerinin daha önce başarılı bir şekilde kullandıkları çeşitli yöntem ve tekniklerin tanıtılması". Ancak, yeni öğretmenler sorunlarını belirtmedikçe deneyimli öğretmenlerin çözüm önerileri sunamayacaklarını belirten katılımcılar, yeni öğretmenlerin özgürce sorunlarını paylaşabilecekleri bir ortamın yaratılmasında deneyimli öğretmenlere önemli bir görev düştüğünü belirtmektedirler.

Öğretmenin kişisel ve mesleki gelişimi için gereken etkinliklerin düzenlenmesi ve uygulanması ülkemizde genellikle Mili Eğitim Bakanlığından (MEB) beklenir. Ancak, gerek ülkemizdeki öğretmen sayısının yüksekliği, gerek MEB'na genel bütçeden ayrılan pay ve gerekse diğer bir takım nedenlerden ötürü bütün bu etkinlikler ya yeterince yapılamıyor ya da etkili olamıyor. Örneğin, ilköğretim müfettişlerinin öğretmenlere rehberlik yapmaları yani onların hizmet-içi eğitimlerine bir katkıda bulunmaları beklenir. Ancak, hem müfettişlerimiz bu konuda yeterli eğitimi almadıkları için, hem de MEB bünyesinde yeterli sayıda müfettiş olmadığından müfettişler bu fonksiyonlarını gereği gibi yerine getiremiyorlar. Dahası, öğretmenin, kendisini değerlendirme rolü olan birisiyle sorunlarını paylaşarak yardım istemesi de düşünülemez.

Eğitimin geliştirilmesinde öğretmenin rolü günümüzde herkes tarafından bilinmektedir. Bir toplumun kalkınması için öncelikle yetişmiş insan gücüne ihtiyaç vardır. Yetişmiş insan gücü ise iyi okullarda mümkündür. Bir okulun iyi olabilmesi de, yani öğrencilerinin iyi yetiştirilmesi de öğretmenler tarafından verilen eğitimin kalitesine bağlıdır. Öğretmenin verdiği eğitimin kaliteli olabilmesi için de öğretmenin bizzat kendisinin iyi yetiştirilmiş olması gerekir. Öğretmenin iyi olması ise onun hem hizmet öncesinde iyi yetiştirilmesi, hem de hizmet içinde kendisini geliştirecek olanaklardan yararlanmasını sağlamakla olasıdır. Bunun için de öğretmene her yönden destek olunmalıdır ki, öğretmen kendisini hem kişisel olarak hem de mesleki açıdan geliştirebilsin.

Yayınlara Geri Dön