http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/course/spring2008/bby310/bby310dersamac2008.htm
Hacettepe Üniversitesi Bilgi
ve Belge Yönetimi Bölümü
BBY 310 Bilgi Sistemleri Tasarımı (Bahar
2008) Yaşar Tonta
Ders günü ve yeri: Salı
Öğretmen: Yaşar
Tonta (e-posta: tonta@hacettepe.edu.tr;
tel: 297 82 04)
Araştırma
Görevlisi: İrem Soydal (soydal@hacettepe.edu.tr)
Dersin web sitesi: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2008/bby310/bby310dersamac2008.htm
Amaç: Örgütlerin/şirketlerin
web siteleri iki-üç yılda bir yeniden tasarlanmaktadır. Bunun temel nedenleri
örgütün iş modelinin ya da hedef kitlesinin değişmesi, web sitesinin demode
olması ya da örgütün görsel imajını değiştirmek istemesi, özgün tasarımın artık
ihtiyaçlara cevap verememesi ve teknik açıdan ya da kullanılabilirlik açısından
sitenin
geliştirilmesine ihtiyaç duyulmasıdır. Sitenin
yeniden tasarlanması kararlaştırıldıktan sonra ne yapılmalıdır?
Dersin amacı karmaşık bir web
sitesini bilgi mimarisi ilkelerini ve sosyo-teknik yaklaşımı uygulayarak analiz
etmektir. Öğrenciler takım olarak
geliştirilen web tasarım projelerindeki planlama etkinliklerini inceleyerek
bilgi mimarının rol ve sorumluluklarını öğrenirler ve karmaşık web sitelerinin
tasarım, geliştirme ve yaşatılmasında uygulanan proje yönetimi ilkeleriyle
aşinalık sağlarlar.
Bu derste karmaşık web sitelerinin
tasarım ve yönetimi bilgi mimarisi ve proje yönetimi açısından incelenecektir. Öğrenciler küçük takımlara ayrılarak yerel bir şirket ya da kâr amacı gütmeyen bir kuruluşun
web sayfasını inceleyeceklerdir. Dönem boyunca devam
edecek olan bu çalışma dört bileşenden oluşmaktadır. Her takım ilk olarak
seçeceğiweb sitesinin bir envanterrini çıkaracaktır. Bu
envanterde siteyi tasarlamak ve yaşatmak için kullanılan donanım ve yazılım
tanımlanacaktır. Bu etkinliğin amacı örgütteki web sitesini destekleyen
teknolojileri anlamaktır. Daha sonra takımlar web sitesinin
sosyo-teknik analizini yapacaklardır. Bu aşamada
çeşitli görüşme ve gözlemler yapılarak örgüt içinde web sitesinin hangi
bağlamda ve hangi amaçlar için kullanıldığı incelenecektir. Öğenciler örgüt içinde web sitesinin hangi rolü üstlendiğini ve
örgütün paydaşlarının hedeflerini gerçekleştirme açısından web sitesinin
durumunu araştıracaklardır. Sitenin yaşatılmasındaq izlenen iş akış
şeması tanımlanacak ve tasarım ve geliştirmeden sorumlu kişilerin temel
görevleri üzerinde odaklaşılacaktır. Üçüncü sırada sitenin
mevcut bilgi mimarisinin üst düzey yapısının tanımlanması yer almaktadır.
Bu aşamada web sitesinin içeriği, etiketleme sistemi, dolaşım
(navigation) şeması ve diğer işlevleri tanımlanacaktır. Bu amaçlar görsel diyagramlar kullanılacaktır. Son olarak takımlar sitenin bir kısmının yeniden tasarlanması için
yapılabilir bir proje planı geliştireceklerdir. Gerçekçi olması beklenen
bu plan, örgütün uygulayabileceği iyi düşünülmüş ve uygun bir dizi adım
içermelidir. Web sitesinin yapısını ve işlevlerini
geliştirmek için yapılması gereken değişiklikler belirtilmelidir. Takımlar planı gerçekleştirmek için gerekli finansal, teknik ve
personel ihtiyaçları da göz önünde bulundurmalıdırlar. Bunun için
takımlar gerekirse örgütün web sitesinin amaçlarını, hedef kitlesini yeniden
tanımlamalı, donanım/yazılım kurulumlarının, iş akış ve iş sorumluluklarının
değiştirilmesini önerebilmeli veya belki de bilgi mimarisinin yeniden
tasarlanmasını isteyebilmelidir.
Her aşamada
takım üyeleri web sitesiyle ilgili kişileri ziyaret ederek görüşecekler, mevcut
durumun iyileştirilmesi için önerilerde bulunacaklardır. Her bileşen dönem sonu
proje raporunun bir bölümü olarak düşünülmeli ve bu rapor web sitesi incelenen
örgüte teslim edilecek şekilde hazırlanmalıdır. Takımlar planı
gerçekleştirmekten sorumlu değildirler. Ama planda önerilenleri örneklemek için
prototipler geliştirebilirler.
Değerlendirme: Bu ders için öğrenci başarısı dönem boyunca
tamamlanacak takım ödevleri ve derse aktif katılıma göre değerlendirilecektir.
Dersin başarısı öğrencilerin dönem boyunca derse sürekli katılımlarıyla ve ders
dışında verilen okuma parçalarının okunmasıyla mümkündür. Dersten geçer not
alabilmek için tüm ödevlerin ve dönem projesinin tamamlanması ve sunuş
yapılması gerekmektedir. Ödevlerin makul ve belgelenmiş bir mazeret olmadıkça
zamanında teslim edilmesi gerekmektedir. Ödevler
Ödevler: Okuma ödevleri haftalık takvimde listelenmektedir.
Diğerleri dersin blogu aracılığıyla öğrencilere duyurulacaktır. Blogu okuma
parçalarını tartışmak ve sınıf arkadaşlarınızla, ders sorumlularıyla iletişim
kurmak için kullanabilirsiniz.
Bu derste 6 ödev var. Grup projesi 4 küçük
ödevden oluşuyor. Bu 4 ödev takımların dönem sonu proje ödevi olarak vereceği
ödevin bileşenlerini oluşturuyor. İki ödevi ise kendi başınıza yapacaksınız.
Ödevlerin ayrıntıları aşağıdadır:
Dönem
sonu ödevi: Karmaşık bir web sitesinin analizi
Dönem sonu projesini oluşturan dört görev
birbiriyle tutarlı bir rapor haline getirilecek ve “müşteri”ye
teslim edilecektir. Bu amaçla bir rapor web sitesi tasarlayıp dönem sonu
raporunun bileşenlerini tamamladıkça bu siteye koyabilirsiniz.
Proje sitesini yaratmak için siteyi
yaşatmakla görevli takım üyesinin web sitesini kullanabilirsiniz. Ya da ortak
takım hesabının olduğu sunucu üzerinde bir site yaratabilirsiniz. İkisinin de avantajlı ve dezavantajlı yönleri
var. Karar verip durumu 27 Şubat 2008’e
kadar tonta@hacettepe.edu.tr adresine bildirin.
Dönem sonu projesinin her bileşeni tamamlandığında takımın bulguları
sınıfta tartışılacaktır. 10 dakikalık bu tartışmalar gayrıresmi
olup raporun tamamladığınız bileşeniyle ilgili olacaktır. Böylece tüm takımların gelişmesi izlenebilecektir. Bu zamanı bulgulara ayırın. Karşılaştığınız
sorunları da tartışabilirsiniz.
Her
takım dersin hocasıyla en az dört kez bir araya
gelecektir. Böylece dersin hocası her takımın gelişmesini
izleyebilecektir. 15-20 dakikalık bu görüşmede neler
yaptığınızı, neler yapılacağını, karşılaştığınız sorunları ve bu sorunları
çözmek için yaptıklarınızı aktaracaksınız. Görüşme
planı takım sayısı belli olduktan sonra ilan edilecektir.
Donanım
/ yazılım envanteri ödevi
Web sitesinin donanım/yazılım/ağ envanterini
tamamlayınız. Bu ödev için web sitesini
destekleyen teknolojik alt yapıyı tanımlayacaksınız. Bu
bilgileri web sitesini yaşatmaktan sorumlu kişilerden sağlayacaksınız. Bazen bu işi örgüt dışından kimseler yapıyor olabilir. O zaman bu kişi ya
da kişileri belirleyip sorularınızı ona yöneltmelisiniz. Bu
duurmda elektronik posta ya da telefon yolluyla da görüşme yapabilirsiniz.
Analiz için aşağıdaki soruları kullanabilirsiniz:
Bilgi topladıktan sonra web sitesinin teknik özelliklerini tanımlayınız. Bu tanımlama 1000 kelimeyi aşmamalı (Times New Roman 12 punto çift
aralık yaklaşık 4 sayfa). Raporu HTML olarak
hazırlayıp webe koyun ve adresini dersin hocasına gönderin. Bulgularınızı sınıfta tartışmaya hazır olun. Geçme notuna etkisi %10. Tarih 18 Mart 2008
Sosyo-teknik analiz ödevi
Web sitesinin örgüt içinde hangi bağlamda yer aldığını
belirten bir sosyo-teknik analiz gerçekleştirin. Bunun için
web sitesinin tasarım ve yaşatılmasındna sorumlu en az
bir kişiyle görüşme yapmanız gerekmektedir. Bu görüşmeden elde
edilecek bulgularla web sitesini örgütsel bağlamda ait olduğu yere
koyabileceksiniz. Web sitesi kurum dışında tasarlanmış
ve yaşatılıyorsa o zaman örgüt çalışanlarının web sitesi hakkında ne
düşündüklerini ve web sitesini kullanarak nasıl görevlerini yaptıklarını
anlamaya çalışmalısınız.
Analizinizde aşağıdaki soruları kullanabilirsiniz:
Bilgi topladıktan sonra örgütün web sitesi hakkında sosyo-teknik bir
analiz yapın. Bu analiz 2000 kelimeyi aşmamalı
(Times New Roman 12 punto çift aralık yaklaşık 8 sayfa). Raporu HTML olarak hazırlayıp webe koyun ve adresini dersin
hocasına gönderin. Geçme notuna etkisi %15. Bulgularınızı sınıfta tartışmaya hazır olun. Tarih 8 Nisan 2008
Bilgi mimarisi ödevi
Web sitesinin halihazırdaki bilgi mimarisini
tanımlayınız. Web sitesini ayrıntılı olarak
inceleyin ve siteyi yüksek düzeyde tanımlayan bir diyagram çizin. Web
sitesinde içeriğin nasıl düzenlendiğini (etiketleme sistemi), dolaşım
sistemini, arama işlevlerini ve siteyi ilginç kılan
diğer özellikleri de tanımlayınız. Belli başlı kısımları ve alt bölümleri
tanımlayın ve sitede ne kadar yer tuttuğunu (yaklaşık
sayfa sayısı olarak) tahmin edin. Mümkünse bulgularınızı daha
önceki sosyo-teknik analizle karşılaştırın.
Analizinizde aşağıdaki soruları kullanabilirsiniz:
Bilgi topladıktan sonra örgütün web sitesinin bilgi mimarisini
tanımlayınız. Bu tanımlama 2000 kelimeyi aşmamalı
(Times New Roman 12 punto çift aralık yaklaşık 8 sayfa). Raporu HTML olarak hazırlayıp webe koyun ve adresini dersin
hocasına gönderin. Geçme notuna etkisi %15. Bulgularınızı sınıfta tartışmaya hazır olun. Tarih 22 Nisan 2008
Yeniden tasarım / tasarım planı
ödevi
Web
sitesinin bir kısmını yeniden tasarlamak ya da siteye yeni bir kısım eklemek
için gerçekçi bir proje planı geliştiriniz.
Bu kısım görüşmelerden elde edttiğiniz bilgilere ve
analizlerinize dayanmalıdır. Yeniden tasarım planını
“müşteri”nin işine yarayacak detayda
tanımlamalı ve müşteri planı gerçekleştirmek için ne yapması gerektiğini bu
rapordan öğrenebilmelidir. Bunun anlamı proje yönetim
ilkelerinin uygulanması demektir. Müşteriye planı
gerçekleştirmek için hangi aşamaları uygulaması gerektiği bildirilmelidir.
Fikirlerinizi müşteriye daha iyi açıklamak için örnek
sayfalar geliştirebilirsiniz.
Yeniden tasarım sürecinizde aşağıdaki soruları
kullanabilirsiniz:
Yeniden tasarım raporu 2000 kelimeyi aşmamalı (Times New Roman 12 punto
çift aralık yaklaşık 8 sayfa). Raporu HTML olarak hazırlayıp
webe koyun ve adresini dersin hocasına gönderin. Geçme
notuna etkisi %20. Bulgularınızı sınıfta tartışmaya
hazır olun. Tarih ??
Görüşlerinizi sınıfta da sunacaksınız. Sunuşunuz
web temelli olmalı, web sayfalarını, PowerPoint slaytları ya da uygun sunum
yazılımlarını kullanabilirsiniz. Sunuş geçme notunun
%5’ini oluşturacaktır. Sunuş tarihleri??
Daha önce de açıklandığı gibi, takımın raporu tek bir web sitesinde
olacak ve raporun dört bölümü yukarıdaki ödevlere karşılık gelecek şekilde
düzenlenecektir. Rapor için bir kapak sayfası
hazırlayınız. Son tarih13 Mayıs
2008
Deneme / Sınıf tartışması ödevi
Haftalık
ders programında yer alan ve sizi ilgilendiren
konulardan birini seçerek yaklaşık 1000 kelimelik bir deneme yazınız (kaynakça
hariç). Derste verilen okuma parçalarından ve ilgili diğer
literatüründen yararlanınız ve referans veriniz. Bu
deneme derste tartışma amacıyla kullanılacaktır. Bu nedenle dersten önce
öğrencilerin okuması için en az iki basılı ya da
elektronik kaynak önermeniz gerekmektedir. Bu kaynaklar üç
gün önceden ders sorumlusuna verilmelidir. Tartışmayı ateşlemek için
üç genel tartışma sorusu belirlemelisiniz.
Ders sorumlusunun tartışmayı yürütmesi için denemeniz hakkında konuşmaya
hazır olunuz. Gerekirse slayt kullanabilir, ya da
canlı gösteri yapabilirsiniz.
Deneme
konunuzu 4 Mart 2008 tarihine kadar ders sorumlusuna gönderiniz. Deneme
geçme notunun %20’si, tartışmayı yönetme %5’ini oluşturmaktadır.
Ödev teslim tarihi: 6 Mayıs 2008
Eleştiri ödevi
Karmaşık bir web sitesini analiz ederek yeniden
tasarlama konusunda deneyimlerinize dayanan yaklaşık 750 kelimelik bir deneme
yazın. BU denemede:
Eleştirinizi e-posta ile dersin hocasına gönderin. Geçme notuna etkisi %5. Son tarih13 Mayıs 2008
Ödev Geçme
notuna etkisi (%) Teslim
tarihi
Donanım/yazılım envanteri 10 18
Mart 2008 (4 Mart 2008’e kadar web sitesi
seçilecek)
Sosyo-teknik analiz 15 8
Nisan 2008
Bilgi mimarisi 15 22
Nisan 2008
Yeniden tasarım / tasarım planı 25 (20 ödev, 5 sunuş) 13
Mayıs 2008
Deneme 25
(20 ödev, 5 sunuş) 6
Mayıs 2008 (4 Mart 2008’e kadar konu seçilecek)
Eleştiri 5 13
Mayıs 2008
Derse katılım 5
Ders kitapları ve yararlı kaynaklar:
Aşağıdaki ilk iki kitabı (Doğan ve Krug) hemen ilk hafta okumanızda
yarar var.
Doğan, Mehmet. (2005). Teknoloji kimin umurunda. İstanbu: Alfa. (ODTÜ
Kütüphanesinde var: (CB478
.D65 2006), Beytepe’de olacak; kitapçılarda bulabilirsiniz ya da İdeefix’ten
de edinilebilir. Fiyatı 6,65 lira. )
Mehmet Doğan 2004-2007 yıllarında web
tasarımıyla ilgili bir de kişisel günlük (blog) tutmuş. Günlük arşivine halen www.altiustutasarim.com adresinden erişilebiliyor
ve günlükte de yararlı bilgiler var. Yazar Kanada'da New Brunswick
Üniversitesinde web yöneticisi olarak çalışıyor. Site adresi http://webteam.unb.ca/style.html.
Burada da işe yarayabilecek malzeme var.
Krug, Steve. (2007). Kullanışlı
web siteleri yaratma! Web kullanışlılığına sağduyulu yaklaşım. (2. basım).
Çev. G.T. Çolak. İstanbul: Açık Akademi yayınları.
(Kitabın İngilizcesi Bilkent Kütüphanesinde var: Krug, S. (2006). Don't
make me think! A common sense approach to web usability. 2d ed. Sebastopol, CA:
O'Reilly TK5105.888 .K78 2006; 2000’de yapılan ilk
basımı ise ODTÜ Kütüphanesinde var: TK5105.888
.K78 2000; kitapçılarda bulabilirsiniz ya da İdeefix’ten
de Türkçesi edinilebilir. Fiyatı 20 lira.)
Yazar web kullanılabilirlik
danışmanı. Web sitesinde yararlı bilgiler var. Bkz. Advanced Common Sense: http://www.sensible.com
Rosenfeld, L. ve Morville, P. (2002). Information
architecture for the Web: Designing large-scale web sites. (2. basım.)
Morville, P. (2005). Ambient findability.
Nielsen, J. (2000). Designing Web usability.
Kalıpsız, O., Buharalı, A. ve
Biricik, G. (2006). Sistem
analizi ve tasarımı. İstanbul: Papatya.
Gerektiğinde başka okuma parçaları
da verilecektir.
Yararlı web sayfaları: Boxes and arrows: http://www.boxesandarrows.com/
SIGIA-L tartışma listesi: http://www.info-arch.org/lists/sigia-l/index.php
Useitcom. http://www.useit.com/alertbox/ Kullanılabilirlik uzmanı Jakob
Nielsen’in ayda iki kez yayımladığı makaleler listesi.
Usability.gov http://www.usability.gov/ (Amerikan
Ulusal Kanser Enstitüsünün kullanılabilirliki konulu web sitesi)
User Interface Engineering http://www.uie.com/ Jared Spool ve ekibi tarafından geliştirilen
bu sitede UIE ile ilgili denemeler ve makaleler var.
Findability.org: www.findability.org
Peter Morville’in web sayfası: http://semanticstudios.com/publications/
Steve Krug’ün web sayfası: http://www.sensible.com
Mehmet Doğan’ın günlüğü: http://www.altiustutasarim.com (2004-2007)
IAwiki: http://www.iawiki.net/IAwiki
Jesse James Garrett’in web sayfası: http://www.jjg.net/ia
Devam: Tüm derslere ve zamanında
katılmanız gerekmektedir. Bir kez ders başladıktan sonra ara verilene kadar
sınıfa girmeyiniz. Derse gelememe durumu söz konusu olursa önceden haber
veriniz. Arka arkaya iki hafta ya da toplam üç hafta izinsiz derse
katılmazsanız nedenini açıklayan resmi bir belge getirmeniz gerekir.
Not: Ders tanımı için Dr. H. Rosenbaum’un S512:
Design of Information Systems web sayfasından yararlanılmıştır.
Yaşar Tonta
Last updated: 7 Nisan 2008