H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
KÜT 655: Elektronik Bilgi Kaynakları ve Bilgi Hizmetleri (Güz 2003)
Yaşar Tonta <tonta@hacettepe.edu.tr>
ELEKTRONİK DERME GELİŞTİRME
Bu hafta elektronik kütüphanelerde derme geliştirme konusu üzerinde duracağız. "Derme geliştirme" daha çok elektronik bilgi kaynaklarının saptanması, değerlendirilmesi, sağlanması ve gerekli hizmetlerin verilmesiyle ilgilidir. Oysa daha geniş bir terim olan "derme yönetimi" kaynakların tanımlanması, korunması, arşivlenmesi ve paylaşımını da içerir. Kaynakların paylaşımı (işbirliği) konusuna gelecek hafta değineceğiz. Daha sonra da yine derme yönetimiyle yakından ilgili olan kaynakların tanımlanması (metadata) konusu üzerinde duracağız. Koruma ve arşivleme ise daha sonraki haftalarda üzerinde duracağımız bir konu.
Sahip olmak yerine erişim sağlamak yaklaşımı
Geleneksel kütüphanelerde bir kitap ya da dergiye sahip olmak bu bilgi kaynağındaki bilgi içeriğine en az bir kullanıcı tarafından erişilmesini garantilemektedir. Kütüphane kaynağa sahip değilse o zaman kullanıcılar kaynağı başka yerde aramak durumundadırlar. Oysaki ağ aracılığıyla erişilebilen (networked) bilgi kaynaklarında durum farklıdır. Bu tür kaynaklara Web aracılığıyla erişim sağlamak bu kaynakları kendi kütüphanenizde bulundurmanız kadar değerlidir. Bilgi kaynaklarının, kütüphane dışındaki uzak noktalardan birden fazla kullanıcı tarafından eş zamanlı olarak kullanılabilmesi derme geliştirme ve derme yönetimini çok önemli bir etkinlik haline getirdi. Bilgi merkezleri kullanıcılarına bilgi hizmetleri sağlamak için artık sadece kendi sahip oldukları kaynaklarla sınırlı değildir. Web aracılığıyla erişilebilen bilgi kaynakları ve hizmetlerindeki gelişmeler kısmen basılı bilgi kaynaklarındaki, özellikle bilimsel dergilerdeki, yüksek fiyat artışlarının olduğu bir döneme denk geldi. Bu raslantı bilgi yöneticilerini yeni yaklaşımlar denemeleri konusunda cesaretlendirdi (Tonta, 1998).
Internet elektronik bilgi “dermeleri”ni daha
iyi yönetmek için yeni mali yaklaşımlar denenmesine olanak sağladı. “Sahip
olmak yerine erişim sağlamak” (ownership versus access) bu yaklaşımlardan
birisidir (Tonta 1997a). Kullanıcılara belki gerekirse diye bilgi kaynaklarına
sahip olmak kütüphane ve bilgi merkezlerinde uygulanan başat derme geliştirme
politikası olmaktan artık çıkmaktadır. Bunun yerine, bilgi merkezleri
kullanıcılar gerek duyduğu zaman anında elektronik bilgi kaynaklarına erişim
sağlama üzerinde yoğunlaşmaktadır. Sahip olmak yerine erişim sağlamak yaklaşımı
kütüphanelerin daha fazla kaynağa erişimlerini sağlamaktadır. Bu yaklaşım aynı
zamanda bilgi kaynaklarını işleme, yaşatma ve depolama harcamalarını
azaltmaktadır. Böylece elektronik bilgi kaynakları lisans ücretleri için daha
fazla para ayırmak mümkün olmaktadır.
Firmalar bilgi ya
da bilgi kullanım lisansı satmak için aboneliğe dayalı ekonomik modellerden
daha belirsiz modellere yönelmektedir. Sahip olmak yerine erişim sağlamak
yaklaşımına ek olarak elektronik derme yönetiminde yararlanılabilecek başka
yaklaşımlar da vardır. Gördüğün kadar öde (pay-per-view), işlem başına fiyatlandırma (transaction-based pricing), bireysel ve
kurumsal lisanslar bu yaklaşımlardan birkaçıdır.
Bilgi kaynaklarının çeşitli ekonomik modeller
aracılığıyla elde edilebilmesi derme yöneticilerine ek yükler getirmektedir.
Bilgi kaynaklarını satın almak (veya bu kaynaklara abone olmak), işlemek,
yaşatmak ve depolamak artık yeterli değildir. Bilgi merkezlerinin dermeleri
kendi sahip oldukları, yaşattıkları ya da
arşivledikleri bilgi kaynaklarıyla sınırlı değildir. Kullanım lisansı alınan ya da başka kanallardan sağlanan farklı kaynaklar için ayrı
ayrı işleme, yaşatma, depolama ve kullanım
politikaları geliştirilmesi gerekmektedir. Bilgi yöneticileri başka kuruluşlar
tarafından yaşatılan ve arşivlenen,
yansı siteleri (mirror sites)
aracılığıyla erişim sağladıkları bilgi kaynakları için de politikalar
geliştirmek zorundadırlar. Örneğin, Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi
elektronik kütüphanesi (http://sunsite.berkeley.edu) elektronik bilgi
kaynaklarını dört grup altında sınıflamaktadır: (1) Arşivlenen Bilgi Kaynakları: Kütüphanein
sahip olduğu ve kalıcı olarak arşivlemek ve sürekli erişim sağlamak için
kararlı olduğu kaynaklar; (2) Hizmet Vermek İçin Tutulan Bilgi Kaynakları: Kütüphane tarafından yaşatılan, ancak kalıcı
olarak arşivlenmesine henüz karar verilmemiş kaynaklar; (3) Yansılanan Bilgi Kaynakları: Başka kuruluşlar
tarafından yaşatılan ve kütüphanenin yansıladığı kaynaklar; ve (4) Bağlantı Sağlanan Bilgi Kaynakları:
Uzak bilgisayarlar üzerinde bulunan, kütüphanenin web sayfasından bağlantı
sağladığı kaynaklar (Digital, t.y.).
Her kategori altındaki elektronik kaynaklar için
bilgi merkezlerinin sorumlulukları doğal olarak birbirinden çok farklıdır.
Örneğin, ilk iki kategorideki elektronik bilgi kaynaklarını işlemek, depolama
ve iletmek için, kurumsal adanmışlığa ek olarak, güçlü bilgisayarlar, büyük
veri ambarları (data warehouses) ve bant genişliği
gereklidir.
Kütüphane ve bilgi merkezlerinde ağ aracılığıyla erişilebilen bilgi hizmetleri giderek en yoğun kullanılan hizmetler haline gelmektedir. Artan bu taleple başa çıkabilmek için kütüpahne ve bilgi merkezleri ne yapmalıdır? Ağ aracılığıyla sağlanan hizmetlerden dolayı kütüphane ve bilgi merkezlerinin örgütsel ve yönetimsel yapılarında ne gibi değişiklikler beklenmelidir?
Giderek daha fazla elektronik bilgi kaynağına anında erişim sağlama yöneliminin bilgi merkezlerinin kullanım kalıplarını değiştiği gözlenmektedir. Kullanıcılar evlerindeki, iş yerlerindeki ya da yurtlarındaki masa üstü bilgisayarlarından bibliyografik veri tabanlarını kolayca tarayabilmektedirler. Kütüphanenin kullanım lisansı olan elektronik dergilerde yayımlanan makalelerin tam metinlerini indirebilmektedirler. Kütüphanenin işbirliği yaptığı diğer kütüphanelerde bulunan kitap ya da makalelerin elektronik kopyalarını isteyebilirler ya da (işbirliği yapılan diğer kütüphanelerin de istenen kaynaklara erişimi yoksa) ticari şirketlerden çevrimiçi belge sağlama isteği yapabilirler. Bu ve benzeri diğer otomatik işlemler kütüphaneye bile gitmeden gerçekleştirilebilir. Bilgi kaynaklarına anında erişmek kullanıcı memnuniyetini artırmaktadır. Bu durum Amerikan Araştırma Kütüphaneleri Derneği (Association of Research Libraries) üyesi kütüphanelerin hizmetlerine de yansımıştır. Ödünç verme ve referans işlemleri son yıllarda ilk kez azalmıştır. Buna karşılık son on yılda kütüphanelerarası ödünç verme işlemleri ikiye katlanmıştır (Kyrillidou ve Young, 2001) (bkz. Şekil 5). Bunun sonucunda kütüphane ve bilgi merkezleri toplam bütçelerinden giderek artan bir miktarını elektronik bilgi kaynaklarının sağlanmasına ayırmaktadır. Örneğin, 2000/2001 öğretim yılında Amerikan araştırma kütüphaneleri toplam satın alma bütçelerinin %13,5’ini elektronik kaynaklara ayırmıştır. (Daha sonra yayımlanan ek istatistiklerde bu oranın %16,25 olduğu, bunun 1992-1993’e oranla beş katlık bir artışı temsil ettiği ve 106 araştırma kütüphanesinin elektronik kaynaklar için 2000-2001 yılında toplam 132 milyon dolar harcama yaptıkları belirtilmektedir (ARL 2002)). Bazı kütüphanelerde (örneğin, Johns Hopkins, Texas ve Arizona Üniversitesi kütüphaneleri) bu oran %20’yi aşmıştır (Sewell 2001). (Yukarıdaki bilgiler size ilk hafta okumanızı önerdiğim (Tonta, 2002b) adlı kaynaktan alınmıştır. Metinde geçen atıfların tam künyelerine oradan erişilebilir.)
Bizde de akademik kütüphanelerin sahip olmak yerine erişim sağlamak yönünde politika değişikliğine gitmeye başladıkları ve derme geliştirme stratejilerini yeniden gözden geçirdikleri görülmektedir. ULAKBİM ve Koç Üniversitesi Kütüphanesinde bu eğilimi gözlemek mümkündür. Örneğin, ULAKBİM 2002 yılı materyal alım bütçesinin %46'sını elektronik kaynaklar için harcamaktadır. (Bu konuda daha geniş bir tartışma için bkz. Tonta 2002a; özellikle "e-Türkiye ve Akademik Bilgi Hizmetleri" başlıklı bölümü gözden geçirmenizde yarar var.) Benzeri bir biçimde Koç Üniversitesi 1999 yılında stratejik bir karar alarak webe dayalı bilgi kaynaklarına daha fazla yatırım yapmayı ve CD-ROM ortamındaki veri tabanlarını giderek azaltmayı kararlaştırmıştır. Nitekim CD-ROM ortamındaki veri tabanı sayısı 1997 yılında 72 iken 1979'da 7'ye indirilmiştir (Lindley, 2000, s. 334).
Söz konusu strateji ve politika değişikliklerinin sağlam temellere dayanması gerektiği açıktır. Basılı derme geliştirme politikalarını herhangi bir değişikliğe gitmeden elektronik derme geliştirme politikaları olarak uygulamak mümkün değildir. Derme geliştirme açısından elektronik bilgi kaynaklarının kendine özgü ve basılı kaynaklardan daha karmaşık sorunları olduğu unutulmamalıdır. Bu sorunların bır kısmına aşağıda değinilmektedir.
Lancaster ve Sandore (1997) elektronik yayınlar ve derme geliştirme hakkında 1990'ların ortalarında dile getirilen görüşleri özetlemektedirler (bkz. ss.87-94). Günümüzde kütüphaneler hem "gerçek" hem de "sanal" dermelerden oluşmaktadır. Sanal dermelerin oranı ise sürekli artmaktadır. Derme geliştirmede karşılaşılan en önemli sorunlardan biri de söz konusu gerçek ve sanal bilgi kaynaklarının bütünleştirilerek aynı çatı altında hizmet verilmesidir. Dahası, üst yönetimlerin kütüphanelerin fiziksel olarak sahip olmadıkları bilgi kaynaklarına bütçe ayırmaları konusunda ikna edilmeleri gerekmektedir. Çünkü elektronik bilgi kaynakları çoğunlukla satın alınmak yerine kiralanmaktadır. (Lisanslar ve kontrat hukuku konusu üzerinde gelecek hafta durulacaktır.)
Kütüphanelerin aynı bilgilere hem basılı hem de elektronik olarak erişim sağlamaları yeni yaklaşımları da beraberinde getirmektedir. Örneğin, elektronik olarak erişilebilen süreli yayınların basılı kopyaları artık ya kampus dışında depolanmaya ya da tamamen elden çıkarılmaya başlanmıştır. Kaliforniya Üniversitesi kütüphaneleri elektronik olarak erişilebilen dergilerin basılı kopyalarını kampus dışında depolamak ve geçiş sürecinde kullanıcıların karşılaşacakları sorunları araştırmak için iki yıllık bir proje yürütmektedir (Johns, 2001). Danimarka Teknik Kütüphanesi ise işlem maliyetlerini azaltmak için lisans anlaşmaları nedeniyle basılı kopyalarını almak zorunda olduğu dergilerin kütüphaneye postalanmayıp yerinde imha edilmesi yoluna gitmektedir (Kaynak?). (Böyle bir kararın uzun süreli erişim açısından avantaj ve dezavantajlarını düşünmenizde yarar var.)
Elektronik derme geliştirme politikaları
Bir kütüphanenin derme geliştirme politikası dokümanı yönetim, kütüphaneciler ve kullanıcılar için bir iletişim aracı görevi görür ve diğer kütüphanelerle iletişimde de kullanılır. Dokümanları derleme düzeyleri, kimin neden sorumlu olduğu vb. konular bu politikada belirtilir ve söz konusu doküman bir bütçe aracı olarak da kullanılır. Bir derme geliştirme politikası dokümanı üç temel öge içerir: Kütüphanenin misyonu, derme geliştirmeyle ilgili genel politikalar ve nelerin derleneceği konusunda ayrıntılı bir çözümleme (Albright, 1997: 270).
Anthony Ferguson elektronik kaynaklar için derme geliştirme politikası hazırlanırken altı temel etmene dikkat çekmektedir. Bu etmenler: derme derinliği ve nitelikle ilgili seçim etmenleri, teknolojiyle ilgili seçim etmenleri, bütçe/maliyet etmenleri, örgütsel etmenler, lisans etmenleri, ve koruma/arşivleme etmenleri (Albright, 1997: 270).
Chuck McClure Internet temelli derme geliştirme yaklaşımları ile geleneksel derme geliştirme politikalarını karşılaştırmaktadır. McClure "Internet temelli derme geliştirme"yi şöyle tanımlamaktadır: Anlaşılması kolay ve bir bütünlük içerisinde kullanıcılara sunulan Internet temelli bilgi kaynaklarının belirlenmesi, analizi, seçimi ve düzenlenmesi". McClure Internet temelli derme geliştirmeyi etkileyen faktörleri şöyle sıralamaktadır:
· Mevcut kaynakların ve teknolojilerin hızla değişmesinden dolayı kısa dönemli (6-9 ay) planlama gereksinimi;
· Kaynakların kalıcı olmayışı;
· Yazar sorumluluğu ve saygınlığının belirlenmesindeki güçlük;
· Kaynakları erişime açmak için yapılması gereken olası değişiklikler;
· Bazı kaynakların etkileşimli olması;
· Seçim ölçütlerinin evrim geçirmesi;
· Derme yaşatmadaki belirsizlik;
· Arşivlemeyle ilgili güçlük ya da kısıtlamalar;
· Bilinmeyen telif hakkı yasaları uygulaması;
· Güvenliğin garanti edilmesindeki güçlükler;
· Erişim nedeniyle bilgisayar teknolojisi ve teknik desteğe ihtiyacın artması;
· Personel ihtiyacının daha kapsamlı ve karmaşık olması; ve
· Ortaklaşa fon bulmada yeni modellere duyulan ihtiyaç.
McClure Internet temelli derme geliştirmeyle ilgili altı model önermektedir:
1. Internet temelli bilgi kaynaklarını görmezden gel; bunun kütüphanenin sorumluluğu olmadığını savun; bu işin olanaksız olduğunu söyle.
2. Kütüphanenin ana sayfasından bazı seçme bağlantılar ver. Bu bağlantılar bireysel bilgi kaynaklarına değil, rehberlere ve kataloglaradır.
3. Internet kaynaklarını çevrimiçi kataloğa ekle. Bu modelde kütüphane Internet temelli kaynakları belirler ve seçer. Daha sonra da katalog kayıtlarından bu kaynakların URL adreslerine bağlantı sağlar. URL'nin doğruluğunun ve kaynağın uygunluğunun düzenli kontrol edilmesi gerekir.
4. Satıcılardan sağlanan dermeler. Kütüphane, belirli bir profile göre kendisi için Web sitesi geliştiren satıcıyla kontrat imzalar. Bu modelde kütüphanenin kaynakların satıcıyla birlikte yönetimi, gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi konusunda sürekli bir sorumluluğu bulunmaktadır.
5. Ortak dermeler. Kütüphaneler spesifik konu alanlarında Internet temelli derme geliştirme ve yönetim için ortaklaşa derme geliştirme anlaşmaları yapmaktadır. Internet kaynaklarına erişim için ortak lisanslar satın almaktadırlar.
6. "Sanal-raflar" (cyberstacks). Kütüphane Internet kaynaklarını kataloğa ekler ve bunları "sanal raflar" halinde düzenler. Bu kaynakların tam metinlerine doğrudan erişim ya kütüphanedeki ya da kütüphane dışındaki iş istasyonları aracılığıyla sağlanır.
McClure kütüphanecilerin Internet temelli derme geliştirme ve yönetim konusunda karar vermeden önce bu modelleri dikkatle incelemelerini önermekte ve sadece bir "en iyi model" olmadığına işaret etmektedir (Brown, 1997: 241:243).
Ferguson ise daha spesifik olarak elektronik dergi sağlamayla ilgili bazı hatırlatmalar yapmaktadır:
1. Kullanıcıların güncel içerik gereksinimleriyle elektronik formatlara duyulan gereksinimi dengele;
2. Az sayıda kullanıcı yerine çok sayıda kullanıcıya yardımcı olmayı hedefle;
3. Kritik yoğunluk olan alanlarda derme geliştir;
4. Bu dergilerin basılı dergilerden daha iyi ve kullanımının daha kolay olma şartını ara;
5. Platform ya da yazılım-bağımlı elektronik dergileri reddet;
6. Yayıncıların kütüphanecilere yükledikleri kullanıcı davranışları ve pazar analizi için veri toplama gibi koşulların çoğunu reddet (Albright, 1997: 270-271).
Elektronik bilgi kaynaklarının saptanması, değerlendirilmesi ve sağlanması
Yukarıda derme geliştirmenin daha çok elektronik bilgi kaynaklarının saptanması, değerlendirilmesi ve sağlanmasıyla ilgili olduğuna dikkat çekmiştik. Literatürde konuyla ilgili birçok çalışma yer almaktadır. Örneğin, Cebeci ve Bek (1998), Olşen (1999), Kurbanoğlu (2002) ve Al ve Al (2003) web bilgi kaynaklarının değerlendirilmesiyle ilgili olarak literatüre dayalı değerlendirmeler yapmaktadırlar. Bu ve benzeri çalışmaların ortak yönü, söz konusu kaynakları değerlendirmek için bazen az, bazen de fazla sayıda ölçütten oluşan denetim listeleri vermeleridir. Örneğin, Olşen (1999) web kaynaklarının yetkinlik (otorite), konu, içerik, grafik ve çoklu ortam, amaç ve hitap ettiği kesim, kullanım kolaylığı ve fiyat, Al ve Al (2003) kapsam, içerik, işlevsellik, maliyet, lisanslar ve teknik özellikler başlıkları altında değerlendirilmesi gerektiğini öne sürmektedirler. Kurbanoğlu (2002) 18 ölçütten oluşan daha ayrıntılı bir liste vermektedir (amaç, kapsam, bütünlük, içerik, doğruluk ve doğrulanabilirlik, güvenirlik, tarafsızlık, güncellik, kabul edilebilirlik ve tutrlık, benzersizlik ve değer, linkler, yazım üslubu ve kalitesi, hedef kitle ve kullanıcı, tanıtımlar ve eleştiriler, tasarım ve düzen, bağlanabilirlik, işlerlik ve maliyet). Cebeci ve Bek (1998) web kaynaklarını içerik açısından değerlendirirken basılı materyallerin değerlendirilmesinde de kullanılan doğruluk, yetkinlik, nesnellik, güncellik ve kapsam gibi ölçütlerin öne çıktığını vurgulamaktadır. Yazarlar dört ana başlıktan (teknik değerlendirme, içerik değerlendirmesi, tasarım değerlendirmesi, etik değerlendirme) oluşan kendi geliştirdikleri denetim listesi üzerinde çalıştıklarını söylemektedirler. Harris (1997) dört ana başlık (kredibilite, doğruluk, makullük, destek) altında birçok ölçüt sıralamaktadır. Georgia Üniversitesi Eğitim Teknolojileri Bölümünde yapılan bir araştırmada ise toplam 509 ölçüt ayıklanarak 125 ölçüte indirilmiş ve bu ölçütler 11 kategori altında sınıflandırılmıştır. Ölçütler hem içerikle hem de elektronik bilgi kaynağının bulunduğu site ve belgenin özellikleriyle ilgilidir. (Ayrıntılı çizelge için bkz. Cebeci ve Bek, 1998, http://www.cu.edu.tr/fakulteler/zf/zb/bgabd/documents/zcebeci/tik4/intbilkalite.htm ). Kurbanoğlu'nun (2002) da dediği gibi, bu çalışmalar topluca incelendiğinde kullanılan değerlendirme ölçütlerinin büyük ölçüde çakıştığı gözlenmektedir.
Denetim listesi şeklinde verilen değerlendirme ölçütleri elektronik bilgi kaynaklarını seçen kütüphanecilere ya da genelde Web aracılığıyla eriştiği belgeleri değerlendirmek isteyen kimselere kuşkusuz yardımcı olacaktır. Ancak denetim listesi oluşturmayı amaçlayan çalışmaların öznel ve sonuçta eksik olabileceği unutulmamalıdır. Örneğin, bir web sitesini etik yönden değerlendirmek için gereken ölçütleri saptamanın pek kolay olmayacağı açıktır. Öte yandan, bu tür denetim listelerinde çoğu zaman sadece bazı sorular sorulmakta ve soruların arkasında yatan mantık gözden kaçabilmektedir. Örneğin, elektronik bilgi kaynağının bulunduğu siteye birden fazla protokol (telnet, ftp, gopher, HTTP) ya da web tarayıcısı (Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator, Opera, vb. gibi) ile erişilip erişilememesi önemsenen ölçütlerden biridir. Oysa webin dayandığı HTTP (HyperText Transfer Protocol) protokolü zaten kendisinden önce gelen protokolleri (ftp, gopher) tanımakta ve onların işlevlerini yerine getirmektedir. Aynı şekilde sitenin her tür web tarayıcısı ile görülebilmesi çoğu zaman çok önemli bir ölçüt değildir. Çünkü günümüzde tarayıcı pazarının %95'inden fazlası Microsoft ve Netscape şirketlerinin ürünleri tarafından paylaşılmış durumdadır. Çoğu web tasarımcıları da bu durumu göz önüne alarak IE ve NN’i hedefleyerek site tasarlamaktadırlar. Bu bakımdan bir elektronik bilgi kaynağına, örneğin, IE ve NN ile erişilebiliyorsa ve fakat çok küçük bir pazar payı (%1) olan Opera’yla erişilemiyorsa bu kaynaktan vazgeçmemiz gerektiği anlamına gelmemelidir.
Kaynaklar
Lancaster ve Sandore'un (1997) kitabındaki "Collection Management and Electronic Resources" bölümü konuyla ilgili derli toplu bilgi veriyor (özellikle 87-94. sayfalar).
Daha önce gönderme yaptığım çalışmalarda (Tonta, 2002a, 2002b, 2001, 1998, 1997), derme geliştirme ile ilgili de bölümler var. Kaliforniya Üniversitesinin elektronik derme geliştirme politikasını inceleyeceğiz. (Kaliforniya Üniversitesi elektronik bilgi kaynaklarını sınıflarken söz konusu kaynakları dört gruba ayırmaktadır. Ayrıntılar için ilgili makaleye -Tonta 1998- bakmanızda yarar olabilir.) Berkeley Sunsite Kütüphanesinin elektronik derme geliştirme politika dokümanına şu adresten erişebilirsiniz: "Digital Library SunSITE Collection and Preservation Policy."(http://sunsite.berkeley.edu/Admin/collection.html). (Aynı dokümanın bir kopyası benim dizinimde de var. Daha hızlı erişim için lütfen buraya tıklayınız.)
Daha önceki bir derste size California Digital Library projesinin adresini vermiştim. Kalifornia Üniversitesindeki dokuz kampusu kapsayan bu projede yürütülen derme geliştirme çalışmaları ile ilgili olarak Starr'ın (1998) makalesine bakabilirsiniz. (Bağlantı kaynakçada verilmiştir. Yeri gelmişken Starr'ın makalesinin yayımlandığı Issues in Science and Technology Librarianship adlı dergide yayımlanan makalelerin elektronik kopyalarına da aynı adresten (http://www.library.ucsb.edu/istl/) erişebilirsiniz.)
Ülkemizdeki çalışmalarla ilgili olarak Güneş Kara'nın "Üniversite Kütüphanelerinde Elektronik Derme Geliştirme" adlı makalesine (fotokopisini benden alabilirsiniz; makale sonunda yurt dışındaki Oregon, McGill, Auckland ve yukarıda adresi verilen Kaliforniya Üniversitelerinin elektronik ortamdaki elektronik derme geliştirme dokümanlarına atıflar var), Olcay ve Özbağ'ın Inet-tr '97'de sundukları bildiri metinlerine bakabilirsiniz. (Özbağ'ın makalesi elektronik dergilerin ülkemizde ilk kullanılmaya başlandığı yıllarda yapılan çalışmalara değinmektedir.)
Gerçi konsorsiyumlar konusuna haftaya değineceğiz ama, Uluslararası Kütüphane Konsorsiyumları Birliği (ICOLC) 1998'de elektronik bilgi kaynaklarının seçimi ve sağlanmasıyla ilgili olarak yayımladığı bildiriye de bakmanızda yarar var. Bildirinin özgün kopyası http://www.library.yale.edu/consortia/statement.html adresinde (benim dizinimde de bir kopyası olacak). Bu bildirinin Türkçe çevirisi için bkz. http://www.lib.metu.edu.tr/ankos/belgeler/raporlar/icolc1.htm. İngiltere'deki Dağıtık Ulusal Elektronik Kaynaklar Merkezi DNER'in (Distributed National Electronic Resources) iyi hazırlanmış derme geliştirme politikası ve stratejisi var:. http://www.jisc.ac.uk/dner/collections/coldev_policy.htm ve http://www.jisc.ac.uk/dner/collections/strategy.htm
Umut Al ve Pınar Al, "Elektronik
Bilgi Kaynaklarının Seçimi." Bilgi Dünyası,
4(1): 1-14, Nisan 2003.
Albright, Linda P. "Electronic Resources Collection Development Policy Statement: A Workshop," Library Acquisitions: Practice & Theory 21(3): 270-271, Fall 1997.
Brown, Linda A. "Approaches to Internet-Based Collection Development: Models, Trade Offs, and Issues," Library Acquisitions: Practice & Theory 21(3): 241-243, Fall 1997.
Cebeci, Z. ve Bek, Y. "Internet bilgi kaynaklarının kalitesi: değerlendirme ölçütleri". (bildiri). (Çevrimiçi) 4. Türkiye'de Internet Konferansı, 13-15 Kasım 2002, İstanbul. Elektronik adres: http://www.cu.edu.tr/fakulteler/zf/zb/bgabd/documents/zcebeci/tik4/intbilkalite.htm (11 Kasım 2002).
Digital Library SunSITE Collection and Preservation Policy. (t.y.). [Çevrimiçi]. Elektronik adres: http://sunsite.berkeley.edu/Admin/collection.html. [12 Kasım 2002].
Harris, R. (1997). "Evaluating Internet Research Sources." 17 November 1997. Online. İnternet. Available WWW: http://www.virtualsalt.com/evalu8it.htm [12 Kasım 2002].
Johns, Cecily. "Collection Management Strategies in a Digital Environment." Issues in Science and Technology Librarianship, no. 30 (2001). [HTML file]
Kane, Laura Townsend. "Access versus Ownership" Encyclopedia of Library and Information Science içinde (Vol. 64 s. 1-21) Ed. Allen Kent. 1999.
Kurbanoğlu, S. (2002). "WWW bilgi kaynaklarının değerlendirilmesi." Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19(1): 11-25.
Lancaster, F.W. and Beth Sandore, (1997). Technology and Management in Library and Information Services. Champaign, IL: University of Illinois GSLIS. (Özellikle 87-94. sayfalara bakınız. Kitabı benden ödünç alabilirsiniz.)
Lee, Hur-Li. "What is a Collection?" JASIS 51(12):1106-1113, 2000.
Lindley, J.A., "Strategic issues in electronic librarianship." Bilgi Dünyası, 1(2): 330-341, 2000.
Olcay, Erol. "Elektronik Bilgi Kaynaklari Ve Derme Gelistirme Politikalari", III. Türkiye'de Internet Konferansı, ODTÜ, Ankara, Kasım 1997. III. Türkiye'de Internet Konferansı, ODTÜ, Ankara, Kasım 1997.
Olşen, Ş. (1999). "Internet üzerindeki bilgi kaynaklarının seçimi ve değerlendirilmesi," Türk Kütüphaneciliği, 13(3): 197-206.
Özbağ, Çiğdem. "Elektronik Dergiler ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi'nde Elektronik Dergi Oluşturma ve Geliştirme Çalışmaları,"III. Türkiye'de Internet Konferansı, ODTÜ, Ankara, Kasım 1997. III. Türkiye'de Internet Konferansı, ODTÜ, Ankara, Kasım 1997.
Starr, Susan S. "Building the Collections of the California Digital Library," Issues in Science and Technology Librarianship Winter 1998.
Tonta, Y. (2002a). "e-Türkiye Sürecinde Kütüphaneler." e-Türkiye Sürecinde Kütüphaneler…38. Kütüphane Haftası Bildirileri, 25-31 Mart 2002, Ankara . içinde (42-61). Yayına haz. Ali Can ve diğerleri, Ankara: TKD.
Tonta, Y. (2002b) "Internet and electronic information management." In Electronic Information Management for PfP Nations. (p.1-1 - 1-20). Ed. by Yaşar Tonta. (RTO Lecture Series 231, Publication no. R&T-ENP-026-AC/323(IMC 001)TP/44). Ottawa: RTO/NATO. Türkçesi (Özellikle "4. Elektronik bilgi derme yönetimi" alt başlığına bakınız.)
Tonta, Y. (2001)."Collection Development of Electronic Information Resources in Turkish University Libraries". Library Collections, Acquisitions and Technical Services 25(3): 291-298, 2001. (Makalenin en son hali Elsevier'in Science Direct sitesinden HTML ve PDF olarak erişilebilir.)
Tonta, Y . (1998). Elektronik Kütüphaneler," Özel Ulak 1(2): 2-3. (Özellikle "Elektronik Kütüphanelerde Koleksiyon Geliştirme" başlıklı bölümü gözden geçirmenizde yarar var.)
Tonta, Y . (1997a). "Kütüphanelerarası işbirliği ve bilgi kaynaklarının etkin kullanımı"; Kütüphanecilik Bölümü 25. Yıl'a Armağan içinde (100-108) Ed. Bülent Yılmaz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü.
University of California Libraries Collection Development Committee. (22 May 1996). "Principles of Acquiring and Licensing Information in Digital Formats,"[Çevrimiçi]. Elektronik adres: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/fall2003/kut655/principles.html [17 Kasım 2003].
Son güncelleme tarihi: 4 Aralık 2003
Yaşar Tonta