H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
KÜT 655: Elektronik Bilgi Kaynakları ve Bilgi Hizmetleri (Güz 2003)
Yaşar Tonta <tonta@hacettepe.edu.tr>
BİLGİ KEŞFETME VE ERİŞİM ARAÇLARI
Bundan önceki haftada belli başlı elektronik bilgi kaynaklarına işaret etmiştik. Bu konuda size e-yayıncılık ve e-bilgi kaynakları ile ilgili bir web belgesi göndermiş ve bu belgedeki bazı adresleri gözden geçirmenizi istemişti. Derste de mutlaka denemenizde yarar olan e-bilgi kaynaklarına değinmiştik.
Bu hafta ise Internet üzerinde bulunan son derece zengin, ama çoğu zaman yeterli bir şekilde dizinlenmemiş bilgi kaynaklarının nasıl “keşfedilebileceği” (information discovery) ve bu kaynaklara nasıl erişim sağlanacağı üzerinde duracağız. Muhtemelen şimdiye kadar hepinizin zaman zaman kullandığı arama motorları (Google, Alta Vista, Yahoo!, Teoma, Magellan, HotBot, Excite, Open Text, Lycos, Infoseek, AraBul, Arama, Netbul, Superonline, E-kolay), süper arama motorları ( Dogpile, SuperSeek, Inference Find, vd.), konu portalları, akıllı ajanlar (intelligent agents) ve bilgi robotlarını (knowbots) daha yakından inceleyeceğiz. Söz konusu bilgi keşfetme ve erişim araçları ile örnek aramalar yaparak bu araçları kapsam, arama mantığı, kullanıcı arabirimi vb. yönleriyle karşılaştırarak değerlendireceğiz. Arama motorlarının değerlendirilmesi ve bu sırada bulunacak kaynaklardan yararlanarak oluşturacağınız bir de ödev var. Ödevle ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/fall2003/kut655/aramamotorlariodevi-2003.htm
Konuyla ilgili çok kapsamlı bir kaynakça verilebilir. Ancak ders için özellikle aşağıdaki kaynakların gözden geçirilmesinde yarar var:
Fielden, Ned L. and Lucy Kuntz, Search engines handbook. Jefferson, NC: Farland, 2002. (Beytepe’de var. TK5105.884.F54 2002)
“Finding Information on the Internet: A Tutorial,” http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/FindInfo.html(Yazıda arama motorları ile ilgili çok yararlı bilgiler var. Belli başlı arama motorlarının nasıl kullanılacağı örneklerle açıklanmış.)
Sherman, Chris and Gary
Price. Invisible Web: Uncovering information sources search engines can't see.
Medford : CyberAge, 2001.
(Arama motorlarının tarayamadığı web belgelerine nasıl erişilir sorusuyla
ilgili. Beytepe’de var. ZA 4450S54 2001)
“Meta-Search Engines”, http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/MetaSearch.html (Yine aynı sitedeki bir başka sayfa. Dört süper arama motorunun (SurfWax, Copernic Agent, Vivisimo, Ixquick) karşılaştırmalı analizi.)
Sharad Kumar Sonker, (2002) Tools for Information Retrieval on the Internet. In Proceedings CALIBER-2002 9(430), Jaipur – 302 004. http://eprints.rclis.org/archive/00000285/01/TIRI.pdf (Internet arama araçlarıyla ilgili giriş düzeyinde bir yazı.)
Ansiklopedik makaleler için bkz:
Feldman, Susan. "Search engines" Encyclopedia of Library and Information Science içinde (Vol. 64 s. 218-243) Ed. Allen Kent. 1999.
Chung, Soon M. and Johnyoung Lee. "Information discovery on the Internet" Encyclopedia of Library and Information Science içinde (Vol. 62 s. 146-157) Ed. Allen Kent. 1998.
Türkçe arama motorlarında performans değerlendirme araştırmaları için bkz:
Y. Tonta, Yıltan Bitirim ve Hayri Sever, Türkçe Arama Motorlarında Performans Değerlendirme. Ankara: Total Bilişim, 2002. Bu kitabın sonunda zengin bir kaynakça bulabilirsiniz. (Kitabın özeti ve tam metni için bkz. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/ozet.pdf; http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/kitap/kapak.htm kitaba dayanan bir bildiri için bkz. Y. Bitirim, Y. Tonta ve H. Sever, “Information Retrieval Effectiveness of Turkish Search Engines,” In Tatyana Yakhno, ed. Advances in Information Systems: Second International Conference, ADVIS 2002, İzmir, Turkey, October 23-25, 2002, Proceedings. (pp. 93-103). Berlin: Springer-Verlag, 2002. (PDF kopyası http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/se.pdf);
Bazı nispeten eski performans değerlendirme araştırmaları ve karşılaştırmalar için bkz:
İrem Soydal, Web Arama Motorlarında Performans Değerlendirmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 2000. (Tezin kopyası Beytepe Kütüphanesinde olmalı.)
Anthony Beavers, "Evaluating Search Engine Models for Scholarly Purposes: A Report from the Internet Applications Laboratory." D-Lib Magazine, December 1998. Kopyası için bkz. http:/yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/srch-engines-12beavers.htm)
Venkat V. Gudivada et al. "Information Retrieval on the World Wide Web", IEEE Internet Computing 1(5): 58-68, September-October 1997. (13 arama motoru anma ve duyarlık değerleri açısından karşılaştırılıyor; bilgi erişimle ilgili temel kavramlara aşina olunması makaleyi anlamayı kolaylaştırıcı bir etmen.)
Heting Chu, "Search Engines for the World Wide Web: A Comparative Study and Evaluation Methodology" (Kopyası için bkz. http:/yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/search-engines.htm)
Eric T. Davis, A Comparison of Seven Search Engines, (Kopyası için bkz. http:/yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/search-engines-paper.htm)
Dave Beckett, Search Engines Corner: Polishing Your Searches, Ariadne (Kopyası için bkz. http:/yunus.hun.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/search-engines.html)
Arama motorları aracılığıyla erişilemeyen belgelere nasıl erişileceği ile ilgili olarak bkz. Chris Sherman and Gary Price. The Invisible Web. CyberAge Books, 2001. (Kitap Beytepe Kütüphanesinde var.)
Arama motorlarıyla ilgili çeşitli yazı ve makaleler, güncel haberler içeren siteler için bkz:
Search Engine Watch: Arama motorları ile ilgili gelişmeleri veren, arama motorlarının nasıl çalıştığı, ne kadar sıklıkla günlendiği vb. çok çeşitli hususlarda bilgi veren ve Danny Sullivan tarafından derlenen Search Engine Watch ( http://www.searchenginewatch.com ) web sitesi ziyaret edilmesi gereken adreslerden birisi. Arama motorlarının karşılaştırmalı analizini içeren bir tablo da aynı sitede yer alıyor (http://searchenginewatch.com/). Tablonun 4 Kasım 1999'daki haline buraya tıklayarak erişebilirsiniz.)
Search Engines Showdown (http://searchengineshowdown.com/) adlı site arama motorlarıyla ilgili güncel gelişme ve haberleri veren bir site. En son haber yenilikler için ara sıra gözden geçirilebilir.
Son güncelleme tarihi: 23 Ekim 2003
Yaşar Tonta