- H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü
- KÜT 655: Elektronik Bilgi Kaynakları ve Bilgi Hizmetleri (Güz
2002)
- Yaşar Tonta <tonta@hacettepe.edu.tr>
ELEKTRONİK BİLGİLERİN KORUNMASI VE
ARŞİVLENMESİ
Bu haftaki oturumun konusu elektronik ortamdaki
bilgilerin korunması ve arşivlenmesi. Size ilk derste verdiğim "Internet
ve Elektronik Bilgi Yönetimi" (Y. Tonta) adlı yazıda konuyla ilgili
olarak şunlar söylenmiş:
"Bilgiye
sürekli erişim ancak koruma ve arşivlemeyle mümkündür. Elektronik bilgi
kaynaklarının korunması ve arşivlenmesi basılı kaynaklarınkinden önemli
ölçüde farklıdır. Üzerinde
bilgi kayıtlı olan kitap ve dergi gibi fiziksel medyayı korumak entellektüel
içeriğin korunmasını garantilemektedir.
Fiziksel ortam tahrip edilmedikçe bilgiye erişmek mümkündür (Graham
1994). İlk elektronik posta mesajı günümüze kadar korunamadı. Bu mesajın
bugün “belgesel” kaydı yoktur. Brezilya’nın 1970’lerdeki uydu gözlemleri şimdi modası geçmiş bantlar üzerine
kaydedildiğinden kaybolmuştur.
"Elektronik
ortamda depolanmış bilginin korunması ve arşivlenmesi oldukça sorunludur.
İlk olarak, elektronik ortamların ömrü daha geleneksel ortamlar olan kağıt
ve mikrofişle karşılaştırıldığında nispeten daha kısadır (manyetik
ortamın ömrü 10 ile 30 yıl arası, optik diskler yaklaşık 100 yıl, kağıt
100 yıl, mikrofiş ise 300 yıl). İkincisi, günümüzde
bilgi taşıyan nesneler genellikle içeriklerinin okunmasına ya da görülmesine
yarayan teknolojiyle birlikte bohçalanmaktadır. Başka bir deyişle,
elektronik belgeleri okumak, dinlemek ve görmek için çokluortam (multimedia)
yazılımını çalıştıran bilgisayar, iletişim ve ağ teknolojilerine gerek
duyulmaktadır. Yani, sadece içerik değil teknoloji de satın almak durumundasınız.
Dahası, bilgiye erişmek için hem içeriğin hem de teknolojinin korunması
gereklidir.
"Elektronik
bilginin korunması ve arşivlenmesi “kopyalama”ya dayanmaktadır. Eski
ortamlar üzerine kaydedilmiş bilgilerin, eski teknoloji kullanılmasından
dolayı tamamen erişilemez hale gelmemesi için
zaman zaman daha yeni ortamlara aktarılması aktarılması
gerekmektedir. Yeni teknolojiler mutlaka eskilerin yerini alacak diye birşey söz
konusu değildir. Kâğıt, mikrofiş, CD-ROM gibi farklı ortamlarda yayımlanan
bilgiler uzun bir süre birlikte var olacaktır. Koruma ve arşivleme amacıyla
kopyalama “teknoloji yenileme” ya da “teknoloji göçü” olarak adlandırılmaktadır
(Preserving 1996). Daha geleneksel ortamlar üzerine kayıtlı bilgiler de
elektronik ortamlara aktarılabilir (sayısallaştırma). Bilginin bir ortamdan
diğer ortama aktarılması sırasında çeşitli formatlama sorunları ortaya
çıktığını unutmamak gereklidir. Bir yazılım paketinin daha yeni
teknolojiyle kullanılan yeni bir sürümü (version) aynı paketi bir önceki sürümüyle
hazırlanan bilgileri (örneğin, dipnotlar) tanımayabilir. Manes (1998)
elektronik bilginin korunması ve arşivlenmesi için bazı pratik önerilerde
bulunmaktadır. Bu öneriler: (1) kopyalama için basit formatlar kullanılması;
(2) görüntü dosyalarının sıkıştırılmadan korunması; (3) elektronik
belgelerin yaratılması ve arşivlenmesi için aynı yazılımın kullanılması;
(4) iyi kaliteli ortamlar kullanarak her belgeden iki kopya arşivlenmesi; (5)
donanım ve yazılım terfiinden önce bir arşivleme planı geliştirilmesi; ve
(6) yeni yazılımın arşiv kopyalarını okuyup okumadığının test
edilmesi. Başka bir deyişle, elektronik bilginin korunması ve arşivlenmesi için
gereken depolama, yedekleme, yenileme ve erişim mekanizmaları uzun dönemli
yatırımlar olarak görülmelidir. Elektronik bilgi yöneten örgütler, içeriği
bilgisayar ve iletişim teknolojileriyle bütünleştirmek için sağlam bir
bilgi teknolojisi desteğine gereksinim duymaktadırlar.
"Basılı
bilgileri koruma ve arşivlemeden kütüphaneler ve arşivler sorumludur. Ama
elektronik bilgilerin korunmasından ve arşivlenmesinden kimlerin sorumlu olduğu
henüz açık değildir. Nasıl ki geçmişte yayıncılar basılı belgelerin
korunmasından sorumlu tutulmadıysa, elektronik belgelerin arşiv kopyaları için
de yayıncılara güvenilemez. Bazı yayıncılar kendi yayınlarının
elektronik kopyalarını bile saklamaktan kaçınmaktadırlar. Kâr amacı güden
kuruluşlar olarak yayıncı ve toplayıcılar (kütüphane ve bilgi merkezlerinin gerek duyduğu bilgi kaynaklarını çeşitli
yayınevlerinden sağlayan Ebsco, SwetsBlackwells gibi ticari şirketler
“toplayıcı” -aggregator- olarak bilinmektedir) koruma ve arşivleme
konusunda tamamen ticari kaygılarla hareket etmektedirler.
"Kütüphanelerin
elektronik bilgi kaynaklarının korunmasından ve arşivlenmesinden tek başlarına
sorumlu olup olmayacakları henüz çeşitli nedenlerden dolayı açıklığa
kavuşmuş değildir. Öncelikle, daha önce de değindiğimiz gibi, büyük
miktarlarda elektronik bilgi depolamak giderek ucuzlamaktadır. Elektronik bilgi
kaynakları çok daha az yer kaplamaktadır. Kuşkusuz temel sorun neyin
korunacağına, neyin atılacağına karar vermektir. Bu karar kütüphaneler,
arşivler ve müzeler için hep çok
zor olmuştur. Bunun yanı sıra sayısal belgelerin nasıl korunacağı ve arşivleneceği
ve maliyetin nasıl karşılanacağı önemli sorulardan birkaçıdır. Sayısal
belgeleri yaratmak kolay olduğundan bazen yaratılan bütün sayısal
belgelerin korunması ve saklanması düşünülmektedir. Ancak basılı ortamda
nasıl bütün belgelerin korunması ve arşivlenmesi gerekmiyorsa elektronik
ortamdaki belgelerin de tümünün saklanması gerekmez (Marcum 1998).
"İkincisi,
basılı kaynakları koruma ve arşivleme görevini yerine getiren kütüphane
ve arşivlere hakettikleri kredi genellikle verilmemektedir. Basılı bir kaynağın
kullanımı belirli bir zaman ve mekânda tek kişiyle sınırlı olduğundan, kütüphane
ve arşivler bu kaynaklara sahip olmalarının semerelerini pek toplayamamaktadır.
Oysaki elektronik kaynakları arşivleyen kuruluşlar için durum oldukça farklıdır.
Bu kuruluşlar elektronik kaynaklara zaman ve mekân sınırlaması olmaksızın
Internet aracılığıyla erişilmesine olanak sağlayabilir. Bu durum, arşivlemeyi
yayıncılar açısından çekici hale getirmektedir. Çünkü basılı
kaynakları depolamak ve arşivlemek yayıncılar için ek maliyetler
gerektirirken, web sayfaları aracılığıyla elektronik kitap ve dergilerin
elektronik kopyalarına anında erişim sağlamak yayıncılara yeni bir gelir
kapısı yaratmaktadır.
"Üçüncüsü,
ekonomik açıdan uygun olması nedeniyle bazı kuruluşlar
(yayıncı, ticari şirket ve kâr amacı gütmeyen dernekler vb. gibi)
elektronik bilgileri koruma ve arşivleme sorumluluğunu üstlenmek
isteyebilirler. Nitekim kâr amacı gütmeyen bazı örgütler elektronik bilgi
kaynaklarını uzun dönemli olarak arşivleme rolünü üstlenmektedirler. Örneğin,
JSTOR (Journal Storage Online) bilimsel dergilerin güvenilir ve kalıcı bir arşivi
olmayı amaçlamakta ve bu dergilerin elektronik kopyalarını Web aracılığıyla
kullanıma açmaktadır. Milli kütüphaneler ve üniversiteler gibi bazı
kuruluşlar tezlerin ve teknik raporların elektronik kopyalarını arşivlemektedirler.
Bilgi merkezlerinin elektronik bilgi kaynaklarının korunması ve arşivlenmesinde
oynayacakları rol henüz kesinleşmemesine karşın, Hedstrom’un
(1998) da değindiği gibi, bu sorumluluk dağıtık ortamda birden fazla kuruluş
tarafından üstlenilecektir:
. . . toplumlar bilimsel ve kültürel kaynakların korunması için
sadece küçük ve sonlu miktarda bir pay ayırmaktadır.
Ve sayısal ortamda bireysel yaratıcılara, hak sahiplerine, dağıtıcılara,
küçük kuruluşlara ve üretim ve dağıtım sürecindeki diğer oyunculara
korumayla ilgili daha fazla sorumluluk verilecektir.
"Kısaca
değindiğimiz ve henüz çözümlenememiş bu hususlar sayısal koruma ve arşivleme
sorununu elektronik bilgi yönetimi açısından patlamaya hazır bir “zaman
bombası” haline getirmektedir (Hedstrom 1998)."
Elektronik ortamdaki bilgilerin arşivlenmesi
teknoloji, derme geliştirme, erişim, koruma ve düzenleme vb. konularla yakından
iilgilidir. Basılı ortamda bilgi kaynağının kendisini korumak ve arşivlemek
demek o kaynağa erişimi de garantilemek anlamına gelirken, elektronik ortamda
koruma ve arşivleme "kopyalama"ya dayanmaktadır. Bu kopyalama
eski teknoloji ile üretilmiş elektronik/sayısal (dijital) ortam üzerinde olan
bilgilerin zaman zaman daha yeni teknoloji ile üretilmiş ortamlara kopyalanması
("technology refreshment" ya da "technology migration") anlamına geldiği gibi,
aslı başka bir ortamda olan elektronik bilgilerin arşivleme amacıyla kendi
ortamınıza aktarılması anlamına da gelebilmektedir. Elektronik ortamdaki
(özellikle Internet aracılığıyla edinilebilen) bilgilerin kopyalanması aynı
zamanda derme geliştirmenin de bir parçasını oluşturmaktadır.
Öte yandan bilgilerin elektronik ortama aktarılması
(sayısallaştırma ya da "dijitalleştirme") ya da söz konusu bilgilerin zaten
elektronik ortamda üretilmiş ve kullanıma sunulmuş olması bu bilgilere mekândan
bağımsız olarak (Internet aracılığıyla) erişimi de kolaylaştırmaktadır. Bu
bakımdan Kongre Kütüphanesi, Fransız Ulusal Kütüphanesi gibi
kuruluşlar geniş kapsamlı sayısallaştırma projeleri yürütmektedir. Örneğin,
Kongre Kütüphanesinin 2000 yılına kadar en fazla kullanılan beş milyon kitabı
sayısallaştırarak okulların ve kütüphanelerin erişimine açması söz
konusuydu.
Fransız Ulusal Kütüphanesinin basılı kaynakların sayısallaştırması için her yıl
bir milyar dolar harcadığı belirtilmektedir. (Bkz. Y. Tonta, "Ulusal
Bilgi Alt Yapısı ve Internet" (Editoryal). Türk
Kütüphaneciliği 10(3): 205-211, Eylül 1996.). Öte yandan Kongre Kütüphanesi'ne
2000 yılının sonlarında çıkan bir yasayla dijital koruma amacıyla kullanılmak üzere
175
milyon dolara kadar çıkabilecek bir fonun yönetimi verilmiştir (H.M.
Gladney, "Introduction
to Digital Preservation" Digital Document Quarterly vol. 1, no.
1, March 2002).
Kuşkusuz aslı elektronik ortamda olan bilgilerin
arşivlenmesi ile aslı basılı ortamda olan bilgilerin önce elektronik ortama
aktarılıp daha sonra erişime sunulması ve arşivlenmesi birbirinden farklı
sorunlar yaratmaktadır (örneğin, telif hakları ve teknoloji ile ilgili
sorunlar). Bu konudaki başarılı örneklerden bir tanesi JSTOR (Journals Storage Online) ( http://www.jstor.org ) Projesidir. JSTOR'da
yararlanılan depolama teknolojileri ile ilgili olarak bkz. Spencer W. Thomas and
Kevin Guthrie, "Technology Choices for the JSTOR Archive" Computer Feb.
1999. (Makale bende var.) İngiltere'de de eLib (http://www.ukoln.ac.uk) programı çerçevesinde
sayısallaştırma ile ilgili çalışmalar yürütülmektedir. İlgili sayfalara giderek
daha ayrıntılı bilgi edinmenizde yarar var.
Basılı ortamdaki bilgilerin arşivlenmesinden kimin
sorumlu olduğu açık iken, aynı sorumluluğun elektronik ortamdaki bilgiler için
kimde olması gerektiği henüz açıklığa kavuşmuş değildir.
Geleneksel kütüphaneler koleksiyonlarında bulunan
basılı belgelerdeki entellektüel içeriğe erişim sağlamak için belgelerin
kendisini arşivlemek zorundadır. Oysa başka kuruluşlar aracılığıyla erişim
sağlanan elektronik bilgi kaynaklarının arşivlenmesinden kimin ya da kimlerin
sorumlu olacağı belli değildir. Yayıncılar basılı bilgi kaynaklarının
arşivlenmesinden sorumlu değildirler. Nasıl ki basımı tükenen kitapların
yayıncılar aracılığıyla sürekli sağlanması beklenemezse, karlı olmaktan çıkan
elektronik bilgilerin de sürekli olarak yayıncılar tarafından arşivlenmesi
beklenmemelidir. Aynı şey farklı yayınevlerinin ürünlerini biraraya getirerek
pazarlayan şirketler için de söylenebilir. Bu durumda elektronik bilgilerin
arşivlenmesinden kim sorumlu olacaktır? Kütüphaneler ya da kütüphane
konsorsiyumları mı, yayınevleri mi, Ebsco vb. gibi "aggregator" olarak
adlandırılan satıcı şirketler mi? Yoksa bu sorumluluk dağıtık bir ortamda
gerçekleştirilerek depolama için ayrı, erişim için ayrı kuruluşlar mı
sorumluluk yüklenecektir? Bu ve benzeri sorulara yanıtlar bulmak elektronik
bilgi kaynaklarının hizmete sunulmasıyla ilgili yasal (telif hakları,
gizlilik, güvenlik, vb.), örgütsel ve yönetimsel (finansal yapı, insan
kaynakları, eğitim ve destek hizmetleri, vb.) sorunların çözümüyle yakından
ilgilidir. (Bkz. Y. Tonta, "Elektronik Kütüphaneler," Özel Ulak
1(2): 3+, Nisan 1998.)
Son zamanlarda kütüphanelerin elektronik bilgi kaynaklarını
arşivleme sorumluluğunu üzerine alacaklarına ilişkin bazı gelişmeler gözlenmektedir.
Örneğin, Elsevier yayınevi ile Hollanda Kraliyet Ulusal Kütüphanesi arasında
varılan bir anlaşmada HKUK ilgili yayınevinin yaklaşık 1500 dergisinin
elektronik kopyaları için resmi ve sürekli arşivi olma görevini üstlenmiştir.
(Kaynak?)
Aşağıda dijital bilgi kaynaklarının jkorunmasıyla ilgili birçok
hususa değinen makalelerin künyelerini bulacaksınız. Bu kaynakların çoğuna
web aracılığıyla erişebilirsiniz. Fırsatınız olursa dijital koruma
projelerinden birkaçının (CEDARS, JSTOR, ERPANET, PANDORA vb. gibi) web
sayfasına girip incelemenizde yarar var. Bu projelerle ilgili kısa bilgiyi (ve
web adresleri) Gail Hodge'un makalesinde bulabilirsiniz.
Kaynaklar
Gail Hodge'un "Archiving
and Preservation in Electronic Libraries" (In Electronic Information
Management for PfP Nations. (p.7-1 - 7-13). Ed. by Yaşar Tonta. (RTO
Lecture Series 231, Publication no. R&T-ENP-026-AC/323(IMC 001)TP/44).
Ottawa: RTO/NATO, 2002) adlı yazısını gözden geçirmenizde yarar var. Bu
yazı hem konuyla ilgili belli başlı projeleri kısaca tanıtmakta hem de
elektronik kaynakların korunması ve arşivlenmesi için Açık Arşivleme
Bilgi Sistemine (Open Archival Information System) dayanan bir çerçeve çizmekte
ve arşivleme ile metadata, telif hakları, erişim yönetimi gibi konular arasındaki
ilişkileri irdelemektedir. Makalede birçok elektronik kaynak içeren kapsamlı
bir kaynakça da bulunmaktadır. Bu kaynakçadan alınan bazı elektronik
adresler bu kısmın sonunda verilmektedir.
Dijital bilgilerin korunması ve arşivlenmesi
konusunda en derli toplu kaynaklardan birisi Amerikan Araştırma Kütüphaneleri
Grubu (The Research Libraries Group) ile Koruma ve Erişim Komisyonu için 21
kişilik bir çalışma grubu tarafından hazırlanan rapor:
Preserving Digital Information. Report of
the Task Force on Archiving Digital Information commissioned by The Commission
on Preservation and Access and The Research Libraries Group. May 1, 1996. (64
s.)
Bu raporun elektronik kopyası http://www.rlg.org/ArchTF/tfadi.index.htm/ veya
ftp://ftp.rlg.org/pub/archtf/final-report.pdf
adreslerinden edinilebilir. Elektronik
bilgilerin korunması ve arşivlenmesiyle ilgili tek bir kaynak okumak isterseniz
o da bu kaynak olmalı.
Söz konusu raporun sayısal (dijital) arşivleme
açısından önemi hakkında bkz.: Donald J. Waters, "The
Implications of the Draft Report of the Task Force on Digital
Archiving," (http://arl.cni.org/arl/proceedings/127/waters.html).
Bu yıl (2002) yayımlanmaya başlanan Digital Document
Quarterly (http://home.pacbell.net/hgladney/ddq.htm)
adlı e-derginin ilk dört sayısında dijital korumayla ilgili makaleler var: "Introduction
to Digital Preservation" (vol. 1, no. 1
ve 2);
"Digital
Preservation: Key Questions" (vol. 1, no. 3)
Kongre Kütüphanesi'nin Ulusal Dijital Bilgi Alt Yapısı ve Koruma Programı
için CLIR (Council on Library and Information Resources) tarafından hazırlanan
rapor için bkz: Building
a National Strategy for Preservation: Issues in Digital Media Archiving. (April
2002). Commissioned for and sponsored by the National
Digital Information Infrastructure and Preservation Program, Library of
Congress. April 2002
Dijital dermelerin yaratılması ve uzun dönemli korunması için bir
çerçeve politika geliştirmek amacıyla İngiltere'de hazırlanan önemli bir çalışma
için bkz. Arts and Humanities Data Service, " Strategic Framework for Creating
and Preserving Digital Collections" ( July 1998) http://ahds.ac.uk/manage/framework.htm.
İngiltere'de 39 kişiyle yapılan görüşme sonuçlarına dayanan aşağıdaki makalede
bir Ulusal Dijital Arşivleme Bürosu Kurulması önerilmektedir: David Haynes and
David Streatfield, "A National Coordinating Body for Digital Archiving?"
Ariadne, 15, May 1998 http://www.ariadne.ac.uk/issue15/digital/.
Amerikan Araştırma Kütüphaneleri Grubu (RLG) üyesi
kütüphanelerin dijitalleştirme gereksinimleri ve uyguladıları politikalar
konusunda kapsamlı bir survey için bkz. Margaret Hedstrom and Sheon Montgomery,
"Digital Preservation Needs and Requirements in RLG Member Institutions" (
December 1998) http://www.rlg.org/preserv/digpres.html
Elektronik bilgilerin korunması ve arşivlenmesi
hakkında bir başka yararlı kaynak Margaret Hedstrom'un "Digital
Preservation: A Time Bomb for Digital Libraries"
(http://www.uky.edu/~kiernan/DL/hedstrom.html )
adlı makalesi. (Basılı kopyasını gerekirse benden ödünç
alabilirsiniz.)
Daha önce derme geliştirme ile ilgili oturumda
Berkeley Sunsite Kütüphanesinin elektronik derme geliştirme politika
dokümanına referans vermiştik. Aynı kaynak söz konusu kütüphanenin koruma
politikasıyla da ilgili. Bu bakımdan ilgili kaynağı yeniden gözden geçirmenizde
yarar var: "Digital
Library SunSITE Collection and Preservation Policy." (http://sunsite.berkeley.edu/Admin/collection.html).
(Aynı dokümanın bir kopyası benim dizinimde de var. Daha hızlı erişim için
lütfen buraya
tıklayınız.)
Amerikan Kütüphane ve Bilgi Kaynakları Konseyi (CLIR) adına
yapılan bir çalışma ise koruma ve arşivlemenin teknik yönüyle ilgili: Jeff
Rothenberg, Avoiding Technological Quicksand: Finding a Viable Technical
Foundation for Digital Preservation. Washington, D.C.: Council on Library
and Information Resources, January 1999. http://www.clir.org/pubs/reports/rothenberg/contents.html. Yine
teknik bir konuyla (kanonikleştirme) ilgili bir makale için bkz. Clifford Lynch,
"Canonicalization: A Fundamental Tool to Facilitate Preservation and Management
of Digital Information" D-Lib Magazine September 1999 http://www.dlib.org/dlib/september99/09lynch.html
İngiliz Kolej ve Araştırma Kütüphaneleri Konsorsiyumu'nun (CURL)
CEDARS (CURL Exemplars in Digital Archives) Projesi kapsamında yapılan
çalışmalardan birisi de "Why Can't We Preserve Everything?" başlığını taşıyor.
Bu çalışmanın elektronik kopyası http://www.leeds.ac.uk/cedars/documents/ABS01.htm
adresinde. İlgili diğer çalışmalar için CEDARS projesinin web sayfasına (http://www.leeds.ac.uk/cedars/)
bakılabilir.
Elektronik ortamdaki bilgilerin korunmasının basılı
ortamdaki kaynakların korunmasından farkları hakkında çok önemli bir makale için
bkz.: Peter S. Graham. "Intellectual preservation: electronic preservation of
the third kind," The LIBER Quarterly 4: 163-174, 1994. (Dergi
Bilkent'te var.)
Amerikan Araştırma Kütüphaneleri Grubu ve Cornell
Üniversitesi tarafından iki ayda bir yayımlanan RLG DigiNews dergiye
http://www.rlg.org/preserv/diginews/
adresinden erişilebilir. Derginin birçok sayısında koruma ve arşivlemeyle ilgili
bilgiler var.
Council
on Library and Information Resources and the Library of Congress, The
State of Digital preservation: An International Perspective, April 2002.
ISBN 1-887334-92-0
H.M. Gladney and J.B. Lotspiech, Safeguarding
Digital Library Contents and Users: Storing, Sending, Showing, and Honoring
Usage Terms and Conditions, D-Lib Magazine, May 1998.
Manes,
S. (1998, April 7). Time and technology threaten digital archives…but with
lack and diligence treasure-troves of data can be preserved.
New York Times. Aktaran: Anne Muller, EPIC-LST@NIC.SURFNET.NL tartışma
listesine gönderilen e-posta mesajı [14 August 1999].
Marcum,
D.B. (1998, September-October). We can’t save everything. CLIR Issues [Çevrimiçi]
No. 5. Elektronik adres:
http://www.clir.org/pubs/issues/issues05.html [02 Eylül 2002].
OCLC/RLG
Working Group, Preservation
Metadata and the OAIS Information Model, A Metadata Framework to Support the
Preservation of Digital Objects, June 2002.
Thibodeau,
Kenneth. Building
the Archives of the Future: Advances in Preserving Electronic Records
at the National Archives and Records Administration, D-Lib Magazine,
February 2001.
Benim "Elektronik
yayıncılıkta Son Gelişmeler" adllı yazımda "Elektronik
Yayınların
Korunması ve Arşivlenmesi" başlıklı bir alt bölüm var. Bu alt
bölümde yukarıda verilenlere benzer bilgiler yer almaktadır. Aşağıdaki makalede de entellektüel
mülkiyet hakları ve elektronik bilgi kaynaklarının korunmasıyla ilgili kısmi
bilgi var: Y. Tonta, "Internet, Elektronik Kütüphaneler ve Bilgi Erişim," Türk Kütüphaneciliği 10(3): 215-230, Eylül 1996.
Hodge'un makalesinden alınan adresler ise aşağıdadır. (Bağlantı
adresleri farklı renkte değil ama aktif):
Electronic
Resource Preservation and Access NETwork: ERPANET. [Online].
Available: http://www.erpanet.org
[3 May 2002].
Digital
Preservation Coalition. (2002). [Online].
Available: http://www.jisc.ac.uk/dner/preservation/prescoalition.html
[3 May 2002].
Granger,
S. (2000). Emulation as a digital preservation strategy.
D-Lib Magazine, 6(10). [Online]. Available: http://www.dlib.org/dlib/october00/granger/10granger.html
[3 May 2002].
Haynes,
D., Streatfield, D., Jowett, T. and Blake, M. (1997). Responsibility for
digital archiving and long term access to digital data.
JISC/NPO Studies on Preservation of Electronic Materials. [Online].
Available: http://www.ukoln.ac.uk/services/papers/bl/jisc-npo67/digital_preservation.html
[3 May 2002].
Hodge,
G. (1999). Digital electronic archiving: The state of the art, the state of
the practice. [Online].
Available: http://www.icsti.org/conferences.html
[3 May 2002].
Hodge,
G. (2000). Digital archiving: Bringing stakeholders and issues together: A
report on the ICSTI/ICSU Press Workshop on Digital Archiving.
ICSTI Forum 33. [Online].
Available: http://www.icsti.org/forum/33/#Hodge
[3 May 2002].
Internet
Archive: Building an ‘Internet Library’. (2001). [Online]. Available:
http://www.archive.org
[3 May 2002].
Networked
European Deposit Library: NEDLIB. (2001). [Online]. Available: http://www.konbib.nl/nedlib
[3 May 2002].
PADI:
Preserving Access to Digital Information. (1999). [Online]. Available: http://www.nla.gov.au/padi/
[3 May 2002].
OCLC
Digital Preservation Resources, Digital & Preservation Co-op. (2002).
[Online]. Available: http://www.oclc.org/digitalpreservation/about/co-op/
[3 May 2002].
OCLC/RLG
Working Group on Preservation Metadata. (2001, October). A recommendation for
content information. [Online]. Available: http://www.oclc.org/research/pmwg/contentinformation.pdf
[3 May 2002].
Rothenberg,
J. (1999, January). Avoiding technological quicksand: Finding a viable technical
foundation for digital preservation. Report to CLIR.
[Online]. Available: http://www.clir.org/pubs/reports/rothenberg/contents.html
[3 May 2002]. (Yukarıda verdiğim raporun özeti.)
Kolay gelsin.
- Son güncelleme tarihi: 20 Aralık 2002
- Yaşar Tonta
- mailto://tonta@hacettepe.edu.tr